HAVAYOLU YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 4

Hava taşımacılığı; genel havacılık ve havayolu taşımacılığı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sportif havacılık genel havacılığın içindeyken, ticari havacılıkla havayolu taşımacılığıda aynı kapsamdadır.

Havayolu taşımacılığında verilen temel hizmet yer değiştirmedir. Genel havacılıkta ise hava taksi, sıcak hava balonu vb. ticari alanlar dışında zevk, hobi amaçlı uçuşlar da gerçekleştirilebilmektedir.

Havayolu taşımacılığında hizmet pek çok aşamadan oluşan bir süreçler zincirinden oluşmaktadır. Bu süreçteki her aşama sürecin ve hizmetin parçasıdır. Havayolu taşımacılığında yolcunun çağrı ofisini aramasıyla veya internetten uçuşla ilgili bilgileri öğrenmesiyle başlayan süreç, yolcunun varış noktasına varmasına kadar olan aşamaları kapsamaktadır. Havayolu taşımacılığında hizmet
süreci uçuş öncesi yapılanlar, uçuş esnasında verilen hizmetler ve uçuş sonrası yapılan hizmetler
olmak üzere üçe ayrılır.

Ürünün bileşenleri gelirleri, maliyetleri ve rekabeti etkiliyorsa havayolu yöneticilerinin ve diğer
paydaşların bu etkileşimi iyi bilmeleri gerekir. Bu nedenle, sözü edilen bileşenlerin açıklanmasında fayda görülmüştür. Bunlar aşağıda sıralanmaktadır:

Arz edilen koltuk kilometre – AKK (Available seat kilometers - ASK): AKK, havayolu işletmesinin üretip pazara arz (sunacağı) edeceği havayolu hizmet miktarının ölçülmesi için kullanılır. Satışa sunulan bir koltuğun muhtemel yolcusunu kaç km öteye taşıyacağı anlamına gelir. Günlük AKK miktarı gün içindeki uçuş sayısının koltuk kapasitesi ve uçuş uzunluğu ile çarpılması ile hesaplanır. Uçuş mesafesinin ölçümünde bazen kilometre yerine mil de kullanılır.

Genel olarak elastikiyet, tüketici ve üreticilerin piyasa koşullarındaki değişmelere ne kadar tepki göstereceklerini ifade eden bir ölçü birimi olarak tanımlanabilir. Örneğin, talebin fiyat esnekliği, malın talep edilecek miktarının fiyat değişimlerine yüzde olarak ne kadar tepki göstereceğini ortaya koyar. Elastikiyet formülü aşağıda gösterildiği gibi hesaplanır:

εP= Talepte Meydana Gelen Ortalama % Değişim/ X’te Meydana Gelen Ortalama % Değişim

Bu ölçüm sayesinde talep edilen miktarın X değişkeninde meydana gelen değişime
ne kadar hassas olduğu görülür. Örneğimiz için bu oran;

εP= %25/%10=2,5 olarak bulunur.

Bir ülke veya bölgedeki nüfus sayısı o bölgenin havayolu taşımacılığına olan talebini etkileyecektir. Toplam nüfus, çalışan nüfus, seyahat etme oranları gibi unsurlar havayolu taşımacılığına olan talebi etkilemektedir.

Ücretli yolcu kilometre –ÜYK (Revenue passenger kilometers-RPK): Ücret karşılığı taşınan tüm yolcuların kilometre cinsinden kat ettikleri mesafeyi vermektedir. Ücret karşılığında taşınan yolcu sayısının uçuş mesafesi ile çarpımıyla hesaplanır. Uçuş mesafesinin ölçümünde bazen km yerine mil de kullanılır. Pazara arz edilmiş olan üretim miktarının satılan bölümünü başka bir deyişle talep edilmiş kısmını ifade etmektedir.

Havayolu taşımacılığında ölçek ekonomilerinden yararlanılması aşamasında temel prensip olarak üretim miktarında meydana gelen artışa bağlı olarak uzun dönemde ortalama maliyetlerin düşüş eğilimine girmesidir. Havayolu taşımacılığında ölçek ekonomisinden yararlanan işletmeler daha fazla üretim gerçekleştirerek yani yaptıkları sefer sayılarını ve ÜYK değerini artırarak maliyetlerini düşürme olanağı elde edebilirler

AKK şu formül yardımı ile hesaplanır;

AKK= Koltuk sayısı* uçulacak mesafe (km)

AKK=140*500

=70.000 olarak bulunur.

Havayolu işletmeleri, havayolu taşımacılığı sektörünün ana aktörleridir. Havayolu işletmeleri; kâr amacı güden, kamuya açık toplu taşımacılık hizmeti sunan, bunun için uçakları kullanan, görece büyük bir ölçekte faaliyet gösteren işletmelerdir

ABD’de havayolu işletmeleri, Ulaştırma Bakanlığı (Department of Transportation-DOT) tarafından havayolu işletmelerinin yıllık gelirleri temel alınarak sınıflandırılmaktadır.

Büyük Taşıyıcılar (Major Carriers): Yıllık operasyon gelirleri 1 milyar ABD dolarından fazla olan ABD havayolu işletmeleridir.

ABD'de "Büyük taşıyıcı" olarak adlandırılan havayolu işletmelerine; American Airlines, Delta Air Lines, DHL Airways, FedEx, Southwest Airlines ve United Airlines örnek olarak verilebilir.

Günübirlik (Commuter) Havayolu İşletmesi: Besleyici ve/veya bölgesel hizmet sunan, genellikle noktadan noktaya 30 koltuktan az uçaklarla hizmet veren işletmelerdir

Büyük havayolu işletmeleri: Bu sınıflandırma, azami kalkış ağırlığı 19.000 libreden fazla olan veya 20 veya daha fazla yolcu taşıyan hava araçları veya 20 veya daha fazla yolcu taşıma kapasitesine sahip helikopterlerle yapılan seferleri ve bu seferleri yapan havayolu işletmeleri için kullanılmaktadır. Sivil Havacılık Düzenlemeleri kapsamında söz konusu gruba giren işletmelere “705 taşıyıcıları” da denilmektedir.

Ülkemizde, havayolu taşımacılığına ilişkin düzenlemeleri yapmaktan, söz konusu düzenlemelere olan uyumdan ve düzenlemelere uyulmaması durumunda yaptırım uygulamaktan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) sorumludur.

Hava taksi işletmeleri: İç ve/veya dış hatlarda tarifeli ve tarifesiz seferlerle ticari hava taşımacılığı kapsamında hava taksi işletmeciliği yapmak üzere ruhsatlandırılan havayolu işletmeleridir.

Havayolu taşımacılığı açısından önemli ve geniş kapsamlı sınıflandırmaları bağlamında ele alınabilecek en önemli kuruluş ise Uluslararası Sivil Havacılık Örgütüdür

Düşük maliyetli havayolu işletmesi: Diğer havayolu işletmeleri ile karşılaştırıldığında genellikle düşük bir maliyet yapısına sahip olan ve bu sayede onlara göre daha düşük fiyatlar sunabilen havayolu işletmesidir.