HAVAYOLU İŞLETMELERİNDE OPERASYONEL PLANLAMA

Telsiz: Yer ve hava operasyonlarında tercih edilen araçlardan biridir. Uçak ve Hava Trafik Kontrol arasındaki iletişim telsiz ile sağlanmaktadır.

ACARS (Aircraft Communications Addressing and Reporting System): Uçak iletişim adresleme ve raporlama sistemi, radyo üzerinden uçak ve yer istasyonları arasında
kısa mesajlar için kullanılan dijital veri bağlantısı sistemidir

Aksaklıklar nedeniyle havayolu işletmesinde;
• Tarife aksaması meydana gelir ve tekrar
planlama gerektirir,
• Personel üzerinde stres, motivasyon düşüklüğü ve çatışmalar meydana gelebilir,
• Kokpit ve kabin başta olmak üzere personel
planlamalarında kayma meydana gelir,
• Müşteri memnuniyetsizliği ve prestij kaybı
meydana gelebilir,
• Operasyon personeli üzerindeki iş yükü artar,
• Bağlantılı uçuşlar gecikir,
• Maliyet artar

Uçağın inişinden kalkışına kadar geçen süre dilimi içerisinde uçak, yolcu, yük ve mürettebatın operasyonel ihtiyaçlarının emniyetli şekilde karşılanması için tasarlanan zaman dilimine Çevrim zamanı (turnaround time) denir.

IATA Gecikme Kodu ve Açıklamaları

00-09 Diğer ve havayolu iç kodları
11-19 Yolcu ve bagaj
21-29 Kargo ve posta
31-39 Hava aracı ve ramp hizmetleri
41-49 Teknik ve hava aracı ekipmanları
51-59 Havaaracı hasarı ve operasyon bilgisayar arızası
61-69 Uçuş operasyon ve mürettebat
71-77 Hava durumu
91-96 Reaksiyon gecikmeleri
97-99 Çeşitli

Dışarı çıkarma ve geri alma yöntemi: Topla dağıt ağ yapısını kullanan işletmelerin tercih ettiği bir yöntemdir

ARINC (Aeronautical Radio, Incorporated): ARINC 1929 yılından beri havacılık alanında telsiz hizmeti veren bir kuruluştur. Havaaracı üreticileri tarafından kurulmuştur. Uçaklar için donanım, altyapı ve kullanım standartları geliştirmektedir.

Hadise, havaaracı operasyonuyla ilişkili olarak emniyeti olumsuz etkileyen veya etkileyebilecek olan, kazadan farklı olarak ortaya çıkan durumdur.

Tehlike hâli (DETRESFA): Bir uçağın ve içinde bulunan kimselerin güvenliği ile ilgili olarak önemli ve olası tehlike veya acil yardım gerektirdiğine dair mantıklı bir kesinlik olması durumudur. Alarm hâlinden sonra aşağıdaki durumlar tehlike hâli olarak kabul edilir:
• Alarm hali safhasının ardından uçak ile iletişim kurmak için yapılan müteakip girişimlerin ve daha geniş araştırmaların başarısız kalıp, uçağın tehlike içinde olması olasılığı hâlinde,
• Uçak yakıtının bitmiş olduğunun veya emniyetli bir şekilde herhangi bir havaalanına ulaşmama olasılığının kabul edilmesi durumunda,
• Uçağın arızalandığı ve bu arızanın zorunlu iniş gerektirdiğini gösteren bilgilerin alınmasıyla,
• Uçağın zorunlu iniş yapmak üzere olduğu veya iniş yaptığına dair bir bilginin alınması sonucunda tehlike hâli ikazı verilir.

E şıkkında verilen ifade Şüphe hali kapsamında yer almaktadır. Dolayısıyla doğru cevap E şıkkıdır.

Operasyon kontrol merkezleri uçuş ve yer operasyonlarını gerçek zamanlı takip ederek aşağıdaki süreçleri gerçekleştirir (Clarke, Lettovsk ve Smith, 2000:133):
• Önceden planlanmış tarifeyi uygular.
• Küçük operasyonel sapmalar ile karşılaşılması durumunda tarifeyi günceller.
• Operasyon aksaklıkları nedeniyle tarifede oluşan kaymaları belirler.
• Uçuşların tekrar planlanması ve uçuş programının düzeltilmesi ile ilgilenir.

Operasyon kontrol merkezinde aşağıdaki fonksiyonların olması beklenir:
• Uçuş harekât birimi: Uçuşun planlanması ve izlenmesinden sorumludur.
• Ekip planlama birimi: Havayolu ağ yapısı içerisinde hareket eden mürettebat bilgilerini takip eder. Gerektiğinde yedek                                 mürettebata ulaşarak ekipleri çağırmaktan sorumludur.
• İstasyon operasyon kontrol birimi: Havayolu işletmesinin yakıt alımı, merdiven yanaştırma, uçuşa kabul (check-in), uçağa                        kabul (boarding) gibi havaalanı yer hizmetleri süreçlerini yönetir.
• Bakım operasyon kontrol birimi: Uçakların günlük rutin bakımlarının takip edilmesi ve planlı bakım dışında operasyon sürecinde meydana    gelen arızaların onarım süreçlerinden sorumludur.

60 Dakika ila Uçuş Başlangıcı arası uçuş harekât analizi sonuçlarının uygulandığı aşamadır. Bu aşamada:
• Hava trafik planının doldurulması
• Uçuş bilgilendirme toplantısının yapılması
• Uçuş onayının verilmesi
• Muhtemel gecikme durumunun kontrol edilmesi gerekir.
Örneğin operasyon kontrol merkezi bu aşamada ekip üyelerinin tamamlanıp tamamlanmadığını kontrol eder. Bakım operasyon kontrol
birimi uçağın son kontrollerini yaparak uçuş için onaylar. İstasyon operasyon kontrol birimi uçağa kabul aşamalarını tamamlar ve uçuş başlar.

Operasyon kontrol merkezleri uçuş izleme ile ilgili Şekil 8.2’de görüldüğü gibi dört farklı durumla karşılaşabilirler (Ploog, 2005):
• Zamanında operasyon,
• Aksaklık yaşanan operasyon,
• Olay/kaza yaşanan operasyon
• Önemli tehditler.

Zamanında operasyon Uçuş programına ve planlamasına uygun şekilde uçuşların devam ettiği operasyonlardır. Uçuşun planlanmasından sonra operasyon kontrol birimi tarafından uçağın durumu takip edilir. Ekip planlama birimi uçuş ekibinin havalimanına gelişini ve uçağa geçmesini organize eder. Kokpit (pilot) ve kabin ekibinin (hostes) görev süreleri ekip planlama birimi tarafından kontrol edilir. İstasyon operasyon kontrol birimi tarafından yolcu alımı, iniş, kalkış gibi bilgiler takip edilir. Uçuş operasyon kontrol birimi uçakların iniş ve kalkış planlamalarını yaptıktan sonra uçağın konum takibini yapar.

ADS-B/C (Automatic dependent surveillance-broadcast/contract): Bir uçağın uydu ile konumunun belirlendiği sistemdir. ADS-B uçaktan periyodik olarak yayın yapan ve uçağın konumunun belirlenmesini sağlayan bir izleme teknolojisidir. ADS-B bilgisi hava trafik kontrol kulesi tarafından alınabilir. Uçuş izlemede ve acil durumlarda kullanılan temel araçlardan biridir.

Şüphe hâli (INCERFA): Bir uçak ve içindekilerin emniyetinden şüphe edilmesini gerektirecek belirsizliğin var olması durumunu ifade eder.

Çevrim zamanı (turnaround time): Uçağın inişinden kalkışına kadar geçen süre dilimi içerisinde uçak, yolcu, yük ve mürettebatın operasyonel ihtiyaçlarının emniyetli şekilde karşılanması için tasarlanan zaman dilimidir.

Blok zaman (block time): Uçağın kalkış yapmak amacıyla ilk hareketine başladığı andan, varış meydanında uçuşun sonlanıp park yerinde tam olarak durduğu ana kadar geçen toplam süredir.

Yerde kalış sürelerine yedek zamanlar eklemek: Planlama aşamasında sıklıkla geç kalan uçuşların durumu göz önüne alınarak bu uçuşların sonrasına ek (tampon) zaman konulur. Gecikme durumunda tampon zaman gecikmelerin tarife içerisinde yayılmasının önüne geçer. Fakat gecikme yaşanmadığı durumda bu boşluklar uçak ve mürettebat kullanım verimliliğinin düşmesine sebep olur