HAVAYOLU İŞLETMELERİNDE OPERASYONEL PLANLAMA

Uçuş harekât birimi: Uçuşun planlanması ve izlenmesinden sorumludur. Ekip planlama birimi: Havayolu ağ yapısı içerisinde hareket eden mürettebat bilgilerini takip eder. Gerektiğinde yedek mürettebata ulaşarak ekipleri çağırmaktan sorumludur. İstasyon operasyon kontrol birimi: Havayolu işletmesinin yakıt alımı, merdiven yanaştırma, uçuşa kabul (check-in), uçağa kabul
(boarding) gibi havaalanı yer hizmetleri süreçlerini yönetir. Bakım operasyon kontrol birimi: Uçakların günlük rutin bakımlarının takip edilmesi ve planlı bakım dışında operasyon sürecinde meydana gelen arızaların onarım süreçlerinden sorumludur. Uçuş harekât birimi: Uçuşun planlanması ve izlenmesinden sorumludur. Yukarıdaki birimler oprasyon kontrol merkezinin fonksiyonudur. Doğru cevap D'dir.

Bir uçağın uydu ile konumunun belirlendiği sistemdir. ADS-B uçaktan periyodik olarak yayın yapan ve uçağın konumunun belirlenmesini sağlayan bir izleme teknolojisidir. ADS-B bilgisi hava trafik kontrol kulesi tarafından alınabilir. Uçuş izlemede ve acil durumlarda kullanılan temel araçlardan biridir. Doğru cevap A'dır.

2005 yılından beri ücretsiz uçuş takip hizmetleri sunan FlightAware dünyanın en büyük uçuş takip verisi sağlama şirketlerinden biridir. Ayrıca havayolu şirketlerine uçuş verisi çözümleri de sunmaktadır. FlightAware 175 ülkedeki ADS-B yer istasyonlarından oluşan FlightAware ağından ve uydu temelli küresel ADS-B’den ve ARINC, SITA, Satcom Direct, Garmin, Honeywell GDC ve UVdatalink dâhil olmak üzere tüm büyük sağlayıcılar aracılığıyla küresel veri bağlantısı (uydu/VHF) kullanarak 55’in üzerinde ülkede hava trafiği kontrol sistemlerinden veri elde etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Gecikme, uçuş tarifesindeki iniş ve kalkış zamanından 15 dakikadan fazla olan sapmalar olarak tanımlanır. 15 dakikaya kadar geçen süre gecikme olarak yansımamaktadır. Doğru cevap C'dir.

Aksaklıklar nedeniyle havayolu işletmesinde; Tarife aksaması meydana gelir ve tekrar planlama gerektirir, personel üzerinde stres, motivasyon düşüklüğü ve çatışmalar meydana gelebilir, kokpit ve kabin başta olmak üzere personel
planlamalarında kayma meydana gelir, müşteri memnuniyetsizliği ve prestij kaybı meydana gelebilir, operasyon personeli üzerindeki iş yükü artar, bağlantılı uçuşlar gecikir, maliyet artar. Doğru cevap E'dir.

Şüphe hâli (INCERFA) Bir uçak ve içindekilerin emniyetinden şüphe edilmesini gerektirecek belirsizliğin var olması durumunu ifade eder. Alarm hâli (ALERFA): Bir uçağın ve içinde bulunan kimselerin emniyeti ile ilgili kaygı duyulan durumu ifade eder. Tehlike hâli (DETRESFA): Bir uçağın ve içinde bulunan kimselerin güvenliği ile ilgili olarak önemli ve olası tehlike veya acil yardım gerektirdiğine dair mantıklı bir kesinlik olması durumudur. Doğru cevap B'dir.

Taksi çıkış zamanı (taxi out time): Uçağın park pozisyonundan ayrılıp teker kesme zamanına kadar geçen süredir. Teker kesme zamanı (take off time): Uçağın pistten kalkış yaptığı an şeklinde tanımlanır. Zamanında kalkış (on time): Havayolu işletmesinin uçuş tarifesinde yayınlamış olduğu kalkış zamanına uymasıdır. Takoz çekme (off block): Pilotun frenleri serbest bırakıp harekete geçtiği andır.

00-09 Diğer ve havayolu iç kodları, 11-19 Yolcu ve bagaj, 21-29 Kargo ve posta, 31-39 Hava aracı ve ramp hizmetleri, 41-49 Teknik ve hava aracı ekipmanları olarak sıralanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Önemli tehditler havayolu işletmesi dışından kaynaklı terörist saldırıları, halk sağlığını tehdit eden hastalıklar, doğal afet gibi nedenlerle acil durumun ilan edilmesi halidir.Pilot uçağın acil durumda olduğunu göstermek için ilgili donanımda ayarlama yapar ve yasadışı müdahale (Uçak kaçırma) durumunda Squawk 7500 kodu ayarlanır. Doğru cevap C'dir.

SSR transponder (secondary surveillance radar) hava trafik kontrol birimleri tarafından
kullanılan bir radar sistemidir. Uçakların konumunu, yön ve mesafelerini tespit etmenin
yanında, uçağın hava trafik kontrol radarı üzerindeki etiketi gibi bilgileri de yollar. Doğru cevap D'dir.

Operasyon kontrol merkezleri uçuş ve yer operasyonlarını gerçek zamanlı takip ederek aşağıdaki
süreçleri gerçekleştirir;
• Önceden planlanmış tarifeyi uygular.
• Küçük operasyonel sapmalar ile karşılaşılması durumunda tarifeyi günceller.
• Operasyon aksaklıkları nedeniyle tarifede
oluşan kaymaları belirler.
• Uçuşların tekrar planlanması ve uçuş programının düzeltilmesi ile ilgilenir.

İstasyon operasyon kontrol birimi: Havayolu işletmesinin yakıt alımı, merdiven yanaştırma, uçuşa kabul (check-in), uçağa kabul (boarding) gibi havaalanı yer hizmetleri süreçlerini yönetir.

Operasyon kontrol birimi tarafından koordinasyon için kullanılan önemli bilgilerden bazıları şöyledir;
• Uçuşa kabul (check-in)’den geçen yolcu sayısı,
• Bagaj miktarı,
• Check-in işleminin başlangıç ve bitiş zamanı,
• Uçağa kabulün (boarding) başlangıç ve bitiş zamanı,

• Uçağın piste teker koyma zamanı,
• Takoz koyma zamanı,
• Kapı açma ve kapı kapama zamanı,
• Takoz çekme zamanı,
• Uçağın teker kesme zamanı, vb.

Hat yönetimi, işletmenin ana faaliyet konusuna uygun olarak kaynaklara yön verilmesidir.

ADS-B/C (Automatic dependent surveillance-broadcast/contract): Bir uçağın uydu ile konumunun belirlendiği sistemdir.

Satcom Direct SD Flight Tracker: Satcom Direct firması uçuş hizmetlerine yönelik uydu ses ve geniş bant veri çözümleri sağlayıcısıdır (Şekil 8.5). SD Flight Tracker, küresel uçak izleme ve konum verisi sağlamak üzere hazırlanmış bir yazılımdır (AviationPros, 2014).

STM OpsEye: STM firması 1991 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ve Savunma Sanayii Başkanlığı için (SSB) sistem mühendisliği, teknoloji transferi ve lojistik destek hizmetleri gibi görevleri gerçekleştirmek amacıyla kurulmuştur. OpsEye havalimanı apron sahası ve yaklaşma hattında gerçek zamanlı uçak ve araç trafik takibi için kullanılan bir yazılımdır. Uçuş operasyon kontrol birimlerine destek verir ve taktik operasyondaki karar destek mekanizmasına doğrudan katkı sağlayan trafik takip sistemidir. Sistem uçakların kapı kapatma, push-back, teker kesme, yaklaşma ve yer trafiğini canlı izleme, konum belirleme gibi konularda gerçek zamanlı bilgi sağlamakta ve havayollarının kullandığı operasyon kontrol sistemleri ile entegre çalışabilmektedir.

Tehlike hâli (DETRESFA): Bir uçağın ve içinde bulunan kimselerin güvenliği ile ilgili olarak önemli ve olası tehlike veya acil yardım gerektirdiğine dair mantıklı bir kesinlik olması durumudur. Alarm hâlinden sonra aşağıdaki durumlar tehlike hâli olarak kabul edilir:
• Alarm hali safhasının ardından uçak ile iletişim kurmak için yapılan müteakip girişimlerin ve daha geniş araştırmaların başarısız kalıp, uçağın tehlike içinde olması olasılığı hâlinde,
• Uçak yakıtının bitmiş olduğunun veya emniyetli bir şekilde herhangi bir havaalanına ulaşmama olasılığının kabul edilmesi durumunda,
• Uçağın arızalandığı ve bu arızanın zorunlu iniş gerektirdiğini gösteren bilgilerin alınmasıyla,
• Uçağın zorunlu iniş yapmak üzere olduğu veya iniş yaptığına dair bir bilginin alınması sonucunda tehlike hâli ikazı verilir.

Aksaklıkların sisteme katılan tüm işletmelere doğrudan veya dolaylı etkileri vardır. Operasyon düzensizlikler (gecikmeler) havayolu işletmelerinde çeşitli durumların ortaya çıkmasına neden olur. Bu durumlar şöyle sıralanabilir (Barnhart, Fearing ve Vaze, 2010);
• Uçuş iptali,
• Uçuş varış noktası değişikliği,
• Bağlantıyı kaçırma,
• Bagaj sürecinde aksaklıklar,
• Rezervasyon kesintileri,
• Uçak tipi değişikliği,
• Yolcuya verilen tazminatlar,
• Uçuş birleştirmeleri.