HAVAYOLU İŞLETMELERİNDE OPERASYONEL PLANLAMA

Güvenilirlik, bir sistemin kendisinden istenilen işlevi istenilen koşullar ve zaman aralığında yerine getirebilme olasılığıdır. Diğer seçenekler çeldirici olarak kullanılmıştır.

Soruda bir parçanın kullanımı değil tasarım sırasındaki güvenirliğine işaret edilmektedir. Bu kapsamdaki başlıca değişkenler, kullanılan teknoloji, hammadde, işgücü yeteneği, mühendislik bilgisi ve proje bütçesi şeklinde sıralanabilir. Bakım yapılabilirlik kabiliyeti ve bakım teknisyenlerinin verimliliği tasarımdaki güvenirliği etkilemez.

Uçağı sürekli uçuşa hazır ve uçabilir durumda tutabilmek için programlı ve programsız olarak ad­landırılan bakım işleri yapılmaktadır. Havacılıkta kullanılan parçaların güvenilirliği zamana bağlı olarak azalmaktadır. Örneğin, her 100 uçuş saatinde bakım yapılan parça için zamana bağlı güvenilirliğin Şekil 4.1’de a ve b gibi azaldığı kabul edildiğinde, söz konusunu parçaya Şekil 4.1’de gösterildiği gibi, planlı bir aralıkla yapılan bakım, programlı bakım olarak adlandırılmaktadır. Programlı bakım bir arıza önleyici bakımdır. Bu tür bakımlarda parçalar arızalanmadan önce değiştirilir, yağ değişimi ve gerekli ayarlamalar yapılır. Programlı bakımın amacı yaşlanma, aşınma, korozyon, yorulma vb. olayların etkilerini tamamen yok etmek veya en aza indirmektir. Programlı bakımda, kontroller ve parça değişimleri belirli zaman ara­lıklarında yapılır, parça veya sistemlerin ortalama arızalanma süreleri tespit edilebildiğinden, kontrol için uygun zaman aralığı önceden tahmin edilebilir.

Bir parçada arıza oluştuktan sonra mümkün olan en kısa sürede sistemi tekrar faal hâle getirerek hizmete verilmesi için yapılan işlemlere programsız bakım denir. Programsız bakım, arızanın ne zaman oluşacağının önceden tahmin edilemediği ve programlı bakım uygulamakla uygulamamak arasında, mali yönden farkın olmadığı parçalara uygulanmaktadır. Programsız bakım; bir parçanın bilinen veya tahmin edilemeyen arızasının düzeltilerek, belirlenen duruma geri getirilmesi için yapılan bakım faaliyetleri olarak da tanımlanmaktadır. Bu tür bakım işleri programsız olarak ortaya çıkar ve giderilmesi için düzeltici bakım yapılması gerekir.

Havacılıkta kullanılan diğer genel yaklaşım, ünitelerin hatta değiştirilebilecek şekilde tasarlan­masıdır. Bu kategorideki parçalar, uçağın iniş sonrası yolcu ve yükünü indirmesi ve yenilerinin uçağa alınması esnasında veya uçağın bakım hangarına girmeden uçak üzerinde gerekli bakım işlemlerinin yapılabildiği parçalardır. Hatta değiştirilebilen üniteler, genellikle çok bozulabilen ve uçak üzerinde hızlı bir şekilde değiştirilebilen veya tamir edilebilen parçalardan oluşacak şekilde tasarlanmaktadır. Böylece, uçağın bakımdan kaynaklı bir nedenden dolayı gecikmesine neden olmadan uçağın uçuşa dönebilmesine olanak sağlamaktadır. Bu durumda, arızalı parça ya atılır ya da uçuşta daha fazla gecikmeye neden olmaksızın, gerekliyse bakım istasyonunda tamir edilecek şekilde bir planlama ile yedeği takılır. Buna, uçakların iç aydınlatma sistemlerindeki lambalar örnek verilebilir.

Havacılıkta bakım için, gecikmeleri en az seviyede tutmak amacıyla kullanılan bir diğer kavram ise asgari ekipman listesidir. Bu listede bulunan ekipmanların arızalı olmaları ya da olmamaları durumunda uçuşun emniyet bağlamında nasıl etkileneceği bilgisi yer alır. Bu sayede arızalı olan ekipmanlar varken uçuşun yapılıp yapılamayacağı anlaşılır. Eğer uçuşa izin veren bir ekipman arızası söz konusu ise uçak arızaya rağmen uçuşa verilir.

İşlevsel kontroller; bir komponentin, belirlenmiş sınırlar içinde belli standartlara göre işlevini tam yerine getirip getirmediğinin kontrol edilmesidir. Bu işlemin amacı, ilgili komponentin işlevsel performansını kontrol ederek arıza veya hasarın ortaya çıkarılmasıdır.

Servis bültenleri, uçuşa elverişlilik sertifikasına ilave olarak önceki bakım kontrollerinde zaman, işgücü, parça eksikliği gibi nedenlerden dolayı ertelenen işlerden oluşmaktadır.

Mühendislik bölümü, bakım gözden geçirme kurulunun (MRB: Maintenance Review Board) ve uçak üretici firmasının hazırladığı dokümanları kullanarak, uçak bakım planlarını hazırlamaktadır. Dokümanlarda, uçak üzerinde yer alan her ekipman, donanım, teçhizata hangi sıklıkla, hangi tür bakım işlerinin yapılacağı bilgisi yer almaktadır.

Çizelgeleme, matematiksel teknikler veya sezgisel yöntemler kullanarak sınırlı kaynakların görevlere dağıtımı işlemidir.