HAVACILIK TERMİNOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 8

Ses Hızına Göre Uçuş Sınıflandırması: • Subsonic ( Ses Hızı Altı ) : 0 - 0.75 Mach hızında uçan uçaklardır. Pervaneli uçaklar ve helikopterler, eğitim uçakları, nakliye uçakları bu sınıfa girer. Transonic ( Ses Hızına Geçiş) : 0.75 - 1.2 Mach hızında uçan uçaklardır. Jet yolcu uçakları bu sınıfa girer. • Supersonic ( Ses Hızı Üstü): 1.2 - 5.0 Mach hızında uçan uçaklardır. Jet savaş uçakları ve jet yolcu uçakları bu sınıfa girer. • Hypersonic: 5.0 Mach ve üzeri uçan uçaklar ve insansız roketler bu sınıfa girer.

Uçuşun tırmanma fazı sonrasında ilk seyir irtifasına ulaşıldıktan sonra başlayıp varış noktasına iniş için alçalmanın başlangıcına kadar düz bir segmentte devam eden fazı Cruise (Düz Uçuş, Seyir Uçuşu) fazıdır.

Dünyada sivil havacılığın uluslararası anlamda en üst otoritesi Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (International Civil Aviation Organization, ICAO)dur.

Uluslararası Standart Atmosfer (International Standard Atmosphere, ISA) olarak bilinen  referans sistemine göre dünyanın yüzeyinden yukarıya doğru belli irtifa değerlerinde sıcaklık, basınç, ses hızı ve yoğunluk gibi bazı temel fiziksel özellikler tablolar şeklinde belirlenmiş ve sunulmuştur. ISA sistemine göre tanımlanan deniz seviyesindeki fiziksel koşullar şunladır: • Basınç: 1 Atm = 760 mmHg = 1013.25 hPa • Sıcaklık: 15 °C (Celcius, Santigrat) = 59 °F (Fahrenheit) = 288 °K (Kelvin).

Atmosfer farklı özelliklerdeki tabakalardan oluşan bir yapıya sahiptir. Atmosferin deniz seviyesinden yukarıya doğru sırasıyla troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve egzosfer adında tabakaları bulunmaktadır.Troposfer sivil ve askerî amaçlı uçuşların çoğunluğunun burada gerçekleşmesinden dolayı havacılık için önemli tabakadır. Tüm meteorolojik olayların meydana geldiği tabakadır. Atmosferi oluşturan gazların %75 - 80’ini barındırır. Troposferin kalınlığı kutuplarda 8 km iken ekvatorda yaklaşık 16 km olup mevsimlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.

Jet stream: Avrupa rüzgârlarının sürekli değişen akımları • Clear Air Turbulence (CAT ): Açık hava türbülansı • CB activity : Kötü bulut • Cumulus : Daha az elektrik akımı olan bulut • Thunder storm : Ağır şimşek ve fırtına durumu anlamına gelen terimlerdir.

Uçak Kırımı: Uçağın çalışması ile ilgili olarak düzeltilmediği takdirde güvenliği etkileyebilecek olan olaydır; kaza değildir. Kırım, bir kişinin ciddi bir şekilde yaralanması ile ya da uçağın ciddi bir şekilde hasar görmesi ile sonuçlanmak zorunda değildir.

Aileron: Hava aracının kanatları üzerinde iki tane kanatçık bulunur ve asimetrik olarak hareket ederek hava aracının boylamasına eksende roll hareketini kumanda eder.

SIGMET Bilgisi (Significant Meteorological Information) :
Yol boyunca karşılaşılabilecek önemli hava hadiselerinin rapor edildiği meteorolojik rapor

Glide-Path:
İnişe gelen uçakların optimum süzülme açısı ile alçalarak piste inmesini sağlar.

Avrupa Küresel Seyrüsefer Kaplama Hizmeti (European Geostationary Navigation Overlay Service, EGNOS):

1984 yılında kurulan ve Avrupa’da uydu seyrüseferi sağlamak amacıyla faaliyetlerde bulunan kuruluştur.

ICAO kodları uçuş planlaması ve diğer hava trafik hizmetlerinde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Benzer nedenlerden dolayı ticari anlaşmalarda, biletleme, bagaj ve rezervasyon işlemlerinde Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (International Air Transport Association - IATA) tarafından yayınlanmış olan ve 3 harften oluşan havalimanı kodları da kullanılmaktadır. Örneğin, Eskişehir Hasan Polatkan Havalimanının IATA kodu: AOE’dir. Özellikle yeni hizmete açılan havalimanlarının tanımlanması ve tekrarlanmış kodların önlenmesi için havalimanı kodları IATA tarafından “Airline Coding Directory” dokümanı ile yılda 3 kez yayımlanmaktadır. III. ve IV. seçeneklerdeki bilgiler yanlıştır.

İtki (Thrust): Uçağa güç sağlayan ünite tarafından üretilen ileri yönlü kuvvettir. Sürükleme kuvvetine karşı çıkar ya da onun üstesinden gelir. Genelde uçağın boyuna olan eksene paralel hareket eder.

Dikey Eksen (Yaw axis): Uçağın ağırlık merkezinden geçerek gövde üst kısmından gövde alt kısmına uzanan eksendir. Bir uçağın dikey eksen etrafında yaptığı harekete (Yaw - Dümen) Dönme / Sapma hareketi denir. Bu eksende yapılan hareket, istikamet dümeni (rudder) aracılığıyla kumanda edilir.

Hücum açısı uçağın boylamsal ekseni ile uçağa gelen hava ya da rüzgâr hattı arasında kalan açıdır. Burada uçağın gövde ekseni yani boylamsal eksen referans hat olarak kabul edilir. Uçağın kanadına gelen hava ile kanat profili arasındaki ilişki taşımanın oluşması bakımından önemlidir. Kanadın üstü ve altı arasında oluşan basınç farkı ile kanadın profili, duruşu ve hücum açısı kolektif olarak taşıma kuvvetine etki eder. Uçağın hızı azaldığında hücum açısı artırılırken uçağın hızı arttığında uçuş seviyesinin kontrolü için hücum açısı azaltılır. Burada iki parametre arasında ters orantı söz konusudur.

Birincil Uçuş Kumanda Kontrol Yüzeyleri (Primary Flight Control): Ana uçuş kumanda kontrol elemanları arasında temelde Aileron (Kanatçık), Elevator (İrtifa dümeni) ve Rudder (İstikamet dümeni) bulunur.

Rudder: Hava aracının kuyruk kısmında yer alan yatay stabilize üzerinde bulunmaktadır. Dikey eksende Yaw hareketini kumanda eder.

Mach sayısı (Mach Number, M): Ses hızı olarak da bilinir. Değeri, deniz seviyesinde 15 ^oC hava sıcaklığında ve 1 atm basınçta: 1 Mach = 1226.5 km/saat = 340 metre/saniye’ dir. Mach sayısı sıcaklığa bağlı olarak değişkenlik gösterir. Deniz seviyesinden yükseldikçe sıcaklık azalacağından daha düşük değerler elde edilecektir.

ISA sistemine göre tanımlanan deniz seviyesindeki fiziksel koşullar şunlardır:

Atmosfer farklı özelliklerdeki tabakalardan oluşan bir yapıya sahiptir. Atmosferin deniz seviyesinden yukarıya doğru sırasıyla troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve egzosfer adında tabakaları bulunmaktadır. Yine benzer şekilde sırasıyla tropopoz, stratopoz, mezopoz ve termopoz atmosferdeki sınırların isimleridir.