HAVACILIK İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI

Performans kavramının farklı tanımları bulunmakla birlikte genel olarak performans, amaçlı ve
planlamış bir etkinlik sonucunda elde edilenin, nicel ya da nitel olarak belirlenmesi şeklinde ifade edilebilir.

Bir havayolu işletmesi performans göstergelerini sınıflandırırken yolcu sayısı, ücretli yolcu kilometreyi bir grupta, personel sayısı ve yakıt miktarını diğer grupta ele alıyorsa, bu işletme girdi-çıktı verimlilik göstergeleri sınıflandırması uygulamaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Gelecekteki performansını tahmin etmek isteyen bir işletme öncül göstergeler sınıfında yer alabilecek türde göstergeleri dikkate almalıdır.

Finansal tablolardaki bilgiler ardıl göstergeler, bütçelerdeki bilgiler ise öncül göstergelerdir.

Dolayısıyla doğru cevap D seçeneğindedir.

Bir işletmenin misyon ve stratejisini anlaşılabilir performans ölçümlerine dönüştüren, böylece stratejik yönetim için gereken çerçevenin oluşturulmasını sağlayan stratejik performans ölçüm sistemi dengeli sonuç kartıdır. Doğru cevap A seçeneğindedir.

Performans, amaçlı ve planlamış bir etkinlik sonucunda elde edilenin, nicel ya da nitel olarak belirlenmesi olarak tanımlanmaktadır.

Geleneksel performans sistemlerine getirilen başlıca eleştiriler şöyle özetlenebilir (Neely, 1999).
Geleneksel performans yöntemlerinde;
• Finansal performans göstergelerine ağırlık verilir. Kalite, esneklik, müşteri memnuniyeti gibi göstergeler hakkında veri sağlamada yetersiz kalır.
• Stratejik odaklanma eksiktir.
• Sermaye yatırımının kârlılığı gibi kısa vadeli sonuçlara önem verilir.
• Makine ve iş gücü verimliliği gibi üretim ağırlıklı performans göstergelerine ağırlık verilir.
• Yöneticiler, belli standartlardan sapmama konusunda yönlendirilir.
• Müşterilerin işletmeden ne bekledikleri ve rakip işletmelerin performansları hakkında veri sağlamada yetersiz kalır.

Stratejik performans yönetim sistemi, geleneksel performans yönetim sistemlerinden farklı olarak finansal ve finansal olmayan performans göstergelerini bir arada kullanarak işletme stratejilerini ölçülebilir performans göstergelerine dönüştüren performans yönetim sistemidir.

Stratejik peformans yönetiminde bulunması gereken özellikler şunlardır:
• Performans yönetim sistemi işletmenin stratejisini yansıtmalı ve stratejik amaçlarla uyum içinde olmalıdır.
• Finansal göstergelerin yanı sıra işletmenin stratejisine uygun olarak finansal olmayan performans göstergelerini de içermelidir.
• Yapılan performans ölçümleri kapsamlı olmalı ve işletmenin başarısında etkili olan tüm faktörleri ölçebilmelidir.
• Performans sistemi geribildirim sağlamalıdır.
• Sistem, tüm örgüt unsurlarınca sahiplenilmeli ve desteklenmelidir.
• Konulan performans hedefleri ulaşılabilir olmalıdır.
• Yapılan ölçümler adil olmalıdır.
• Sistem genel olarak basit, açık ve anlaşılır olmalıdır.

Ardıl göstergeler gerçekleşmiş ve bitmiş bir durumu gösteren sonuç göstergeleri olup, örgütün faaliyet sonuçlarını yansıtmaktadır.

Dengeli Sonuç Kartı, bir işletmenin misyon ve stratejisini anlaşılabilir performans ölçümlerine dönüştüren, böylece stratejik yönetim için gereken çerçevenin oluşturulmasını sağlayan stratejik performans ölçüm sistemidir.

Dengeli Sonuç Kartı'nda hedef ve ölçütler, örgütün vizyon ve stratejisi göz önünde tutularak dört boyutta değerlendirilir: Bunlar; finansal boyut, müşteri boyutu, içsel süreç boyutu, öğrenme ve gelişme boyutudur.

Ücretli yolcu kilometre havayolu işletmelerindeki operasyonel performans göstergeleri arasında yer almaktadır.

Kayıp ve hasarlı bagaj hizmetleri hava yolu işletmelerindeki hizmet kalitesine ilişkin performans göstergelerinden olup diğer seçenekler operasyonel performans göstergelerindendir.

Havaalanlarında kullanılan temel göstergeler şunlardır; toplam yolcu sayısı, gelen-giden yolcu sayısı, uçak hareketleri, yüklenen-boşaltılan yük miktarı, uçuş noktası sayısı.

Dengeli sonuç kartının dört boyutu: finansal, müşteriler, içsel süreçler, öğrenme ve gelişmedir. E seçeneğindeki "Yükselme" ise bu boyutlardan biri değildir. İşaretlenmesi gereken seçenek E şıkkıdır.

“Hissedar ve müşterilerimizi memnun edebilmek için iyileştirilmesi gereken içsel süreçler nelerdir ve hangi işlemlerde mükemmelliğe ulaşmamız gerekir?” sorusuna cevap arana Dengeli Skor Kartı (DSK) boyutu "içsel süreçler"dir. Doğru cevap E seçeniğidir.

Havayolu işletmelerinde finansal performans göstergeleri, yönetimin karar alma ve planlama
aşamasında havayolu performansının geliştirilmesine temel oluşturur. Fakat havayolu işletmesinin performansının değerlendirilmesi sadece finansal göstergelerle sınırlı kalamaz. Sonuç olarak soru köküne göre işaretlenmesi gereken seçenek E şıkkıdır.

Havayolu işletmelerinde kıyaslama başta olmak üzere, kalite yönetim sistemi, süreç yönetimi, faaliyet tabanlı maliyetleme, toplam kalite yönetimi, çevre yönetim sistemi, değer odaklı yönetim, iş mükemmeliyet modeli gibi çeşitli performans geliştirme yöntemleri kullanılmaktadır. İşletmede bu yöntemlerden yalnızca biri kullanılabileceği gibi birden fazla yöntemin bir arada kullanılması da olanaklıdır. Fakat Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından sağlanan destekleme programları havayolu işletmelerinde performans geliştirmede kullanılan yöntemler arasında değildir. Bu tür programlardaki amaç daha küçük ölçekli işletmelerin finansal olarak desteklenmesi için işletmelerde gerekli koşulların sağlanması ile sınırlıdır. Havayolu şirketlerinin daha büyük ve ileri seviyede programlar benimsemektedir. Dolayısıyla, cevap I ve II seçeneklerini içeren C şıkkıdır.

Havaalanında bir saatte en fazla 4 dakikalık gecikme öngörülerek gerçekleşen uçak hareketi sayısı ile ifade edilen hizmet kalitesi performans göstergesi saatlik pratik kapasitedir. Seçeneklerde yer alan uçak hareketleri, bir yıl süresince havaalanında iniş ve kalkış yapan uçak sayısını gösteren temel faaliyetler performans göstergesidir. Uçuş noktası sayısı ise havaalanından yıl boyunca
kesintisiz olarak uçuş yapılan diğer havaalanlarının sayısını gösteren yine bir temel faaliyetler performans göstergesidir. Kapı (gate) gecikmeleri, uçağa biniş kapısında meydana gelen gecikme süresidir. Pist istilası ise, pist üzerinde uçağın, aracın veya personelin hatasından oluşan olumsuzluk sayısının her 1000 kalkış sayısına oranıdır. Dolayısıyla, doğru cevap D seçeneğidir.