HAVACILIK İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI

Maliyet, Harcama, Gider ve Zarar Kavramları

Genel anlamıyla maliyet, bir şeye sahip olabilmenin bedelidir. Bir varlığa sahip olmak ya da hizmetten yararlanmak için katlanılan bedel, o varlığın veya hizmetin maliyeti olmaktadır.

Maliyet ve Gider Türleri

Gider, işletmeye ekonomik yarar sağlamak amacıyla elden çıkarılan, tüketilen varlıkların de­ğeri olarak tanımlanabilir. Diğer bir ifadeyle gider, belli bir amaca ulaşmak için yapılan normal tüke­timlerdir.

Maliyet ve Gider Türleri

Batık Maliyet

Alınacak kararı etkilemeyen ve söz konusu kararla değişmeyen maliyetlerdir. Bu tür maliyetler geçmişe ait olup, geri kazanılma olasılığı zayıftır. Örneğin bir uçuş noktası kararı için, havayolu işletmesinin sahip olduğu uçakların satın alma veya kiralama maliyeti ya da uçulacak havaalanının pist yapım maliyeti batık maliyettir. Söz konusu uçuşun yapılıp yapılmamasıyla bu maliyetlerde değişiklik olmayacağı gibi, bu maliyetler hattın açılmasında da maliyet unsuru olmayacaktır.

Maliyet Muhasebesi Sistemi

Maliyet muhasebesinin amaçları (Bursal ve Er­can, 1996:8; Kartal, 2011:3);

şeklinde sıralanabilir.

Havayolu İşletmelerinde Maliyet Sınıflaması

Tablo 3.1’de havayolu maliyetleri, yaygın kullanılan maliyet sınıflamalarından hareketle, uçuşla ilgili maliyetler ve diğer dönem giderleri şeklinde iki ana gruba ayrılmış, uçuşla ilgili maliyetlerde direkt ve endirekt maliyetler olarak ayrılmıştır.

Ücret Tanımı ve Kapsamı

Yıllık izin ücreti: işyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi dahil en az 1 yıl çalışmış olanlara yıllık ücretli izin verilir (İş Kanunu, md. 53). İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süreleri şöyle belirlenmiştir;

Maliyet ve Gider Türleri

Marjinal Maliyet, üretimdeki bir birim artışın birim maliyette meydana getirdiği artıştır. Kısa dönemli maliyet analizlerinde üretimdeki artışlar kapasite ile sınırlı olacağından, marjinal maliyet genelde son üretilen birimin değişken maliyetine eşittir (Tokay, 2012:7).

Maliyet, Harcama, Gider ve Zarar Kavramları

Değişken ve Sabit Maliyetler

Karma Maliyetler, işletme faaliyetlerine konu olan maliyetler bazen kararlı davranışlar sergilemez, değişken ya da sabit olma özelliği süreklilik göstermez. Bu tür giderlerin bir kısmı üretim faaliyetine paralel değiştiği halde, üretim durduğunda tamamen ortadan kalkmaz (yarı değişken) veya belli bir üretim düzeyinde sabit kaldığı halde, söz konusu sınır aşıldığında sıçramalar şeklinde artar (yarı sabit). Örneğin aylık sabit ücretle çalışan pilotlara, denizaşırı uçuşlarda prim verilmesiyle oluşan ücret yarı değişken gider, uçakların iniş takımlarındaki lastik maliyetleri ise yarı sabit gider niteliği taşır.

Ücretin Unsurları

Fazla çalışma ücreti: ülkenin genel yararı ya da işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle (İş Kanunu, md. 41), Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar karşılığında hesaplanan ücrettir. Normal ücretin %50 fazlası şeklinde hesaplanır. Haftalık en çok 45 saat olan çalışma süresi, günlük 11 saati aşmamak üzere hafta içine dağıtılabilir (İş Kanunu, md. 63). Gece çalışması ise günde en çok 7,5 saat ile sınırlıdır (İş Kanunu, md. 69).

Ücretin Unsurları

Fazla çalışma ücreti: ülkenin genel yararı ya da işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle (İş Kanunu, md. 41), Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar karşılığında hesaplanan ücrettir. Normal ücretin %50 fazlası şeklinde hesaplanır. Haftalık en çok 45 saat olan çalışma süresi, günlük 11 saati aşmamak üzere hafta içine dağıtılabilir (İş Kanunu, md. 63). Gece çalışması ise günde en çok 7,5 saat ile sınırlıdır (İş Kanunu, md. 69).