HAVACILIK İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI

Hava yolu işletmeciliğinde ekonomik boyut, pazara giriş koşullarının sağlanması, müşteri taleplerinin karşılanması, teknolojik gelişmelerin izlenmesi, çevrenin korunması, nitelikli insan unsurunun her noktada aktif olarak yer alması gibi sorunların çözümü zorunlu olmakla birlikte tüm bunların düğüm noktası maliyet yönetimidir.

Maliyet, varlıklara sahip olabilmek için yapılan giderlerin toplamıdır.

Oluşan maliyetin maliyet nesnesine (mamule/hizmete) yüklenmesine olanak sağlayan tüketim faktörü, (faaliyet, eylem, gider türü) maliyet sürücüsü (cost driver) olarak adlandırılmaktadır.

Üretim hacmine bağlı olarak artıp azalan giderlere değişken maliyet adı verilmektedir.

Üretimdeki bir birim artışın birim maliyette meydana getirdiği artışa marjinal maliyet adı verilmektedir.

Kontrol Edilebilir Maliyetler, işletme yönetiminin/birim yöneticilerinin sorumluluk alanındaki kararla önemli bir kayba uğramadan artırılıp azaltılabilen maliyetlerdir.

Yolcu hizmet giderleri hava yolu işletmelerinin endirekt maliyetleri arasında yer alırken diğer tüm şıklar direkt maliyetler kapsamındadır.

Maliyet muhasebesinin amaçları ;
• Birim üretim maliyetini hesaplamak,
• Planlama ve kontrole yardımcı olmak,
• Başarım (performans) değerlemeye yardımcı olmak ve
• Yönetim kararlarına dayanak oluşturacak verileri sağlamaktır.

Hava yolu hizmet üretiminde katlanılan giderler 740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı'nda izlenmektedir ve bu giderler hizmetin üretimi için gerekli olan giderlerdir. Reklam giderleri hizmet üretimi için değil pazarlama ve satış için gerekli giderleri oluşturmaktadır.

Uçak temizliğinde kullanılan madde ve malzemeler;

150 kodlu İlk Madde ve Malzeme Hesabı'na 5000 TL alacaklandırılarak kayıt edilmeli ve

bu maddeler hizmet üretim maliyeti kalemi olduğundan

740 kodlu Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı'nda 5000 TL borçlandırılarak yer almalıdır.

Direkt (Dolaysız) Maliyetler; Üretim faaliyeti ile doğrudan ilişkilendirilebilen, mamul ve/veya hizmetlere dağıtım anahtarı kullanmadan yüklenebilen giderlerden oluşur. Üretim faaliyeti durduğunda bu tür giderler gerçekleşmez. Uçuşta tüketilen uçak yakıtı gideri direkt maliyettir. Doğru yanıt A’dır.

Batık Maliyet; Alınacak kararı etkilemeyen ve söz konusu kararla değişmeyen maliyetlerdir. Bu tür maliyetler geçmişe ait olup, geri kazanılma olasılığı zayıftır. Örneğin bir uçuş noktası kararı için, havayolu işletmesinin sahip olduğu uçakların satın alma veya kiralama maliyeti ya da uçulacak havaalanının pist yapım maliyeti batık maliyettir. Söz konusu uçuşun yapılıp yapılmamasıyla bu maliyetlerde değişiklik olmayacağı gibi, bu maliyetler hattın açılmasında da maliyet unsuru olmayacaktır. Doğru yanıt D’dir.

Genel olarak işletmelerin ana faaliyet konusu dışında tutulan pazarlama, satış ve dağıtım giderleri, havayolu hizmetinin bir parçası olarak gerçekleştirilir. Bu nedenle dolaylı (endirekt) faaliyet giderleri içinde satış, biletleme ve promosyon giderleri önemli bir yer tutmaktadır. Doğru yanıt E’dir.

Havayolu hizmet üretiminde katlanılan giderler 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabında muhasebeleştirilir. Hizmet üretim maliyetini oluşturan işçilikler, malzeme kullanımı, dışarıdan alınan hizmet bedelleri, amortismanlar, vergiler vb. bu hesapta toplanır. Burada biriken tutarlar dönem sonunda yansıtma hesabı aracılığıyla 622 Satılan Hizmet Maliyeti hesabına devredilerek dönem giderine dönüştürülür. Doğru yanıt A’dır.

Satın alınan yakıt malzemesi ileride tüketilmek üzere stoklanmışsa, bir varlık hesabı olan 150 İlk Madde ve Malzeme stok hesabı borçlandırılır, ödenecek KDV tutarı da 191 İndirilecek KDV hesabına borç kaydedilir. Kredili alış nedeniyle satıcıya olan senetsiz borç için 320 Satıcılar hesabı toplam tutar kadar alacaklandırılır. Doğru yanıt C’dir.

Havayolu işletmesi uçak bakımını kendi bünyesinde yaparsa, ve malzemeyi stoktan kullanırsa, yapılan kayıtla İlk Madde ve Malzeme hesabı hizmet üretim birimine gönderilen malzeme maliyeti kadar alacaklandırılır, buna karşılık malzemenin kullanıldığı düşünülerek, Hizmet Üretim Maliyeti hesabı borçlandırılır, böylece malzeme stokları dönem giderine dönüşmüş olur. Doğru yanıt C’dir.

Hizmet üretimi dışındaki malzeme tüketimleri ise Hizmet Üretim Maliyeti hesabı yerine, Genel Yönetim Giderleri, Finansman Giderleri gibi ilgili birimin gider hesabına yazılmalıdır. Doğru yanıt B’dir.

Çalışan uçuş ekibinde yer aldığı için, gerçekleşen gider hizmet üretiminin bir unsurudur. Bu nedenle 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabı toplam işçilik maliyeti kadar borçlandırılır. Ödenecek net ücret için 335 Personele Borçlar hesabı, ödenecek vergiler için 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabı, ödenecek sosyal güvenlik ve işsizlik sigorta primlerinin toplamı kadar da 361 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri hesabı alacaklandırılır. Doğru yanıt E’dir.

Bölümlere göre işçilik maliyetinin farklı hesaplara işlenmesi gerekir. Müşteri ilişkileri bölümünde çalışanın işçilik gideri 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabına, halkla ilişkiler biriminde çalışanın işçilik gideri de 770 Genel Yönetim Giderleri hesabına kaydedilir. Her iki personele ödenecek toplam net ücret için 335 Personele Borçlar hesabı, vergi kesintileri için 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabı, sosyal güvenlik kesintileri için de 361 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri hesabı alacaklandırılır.  Doğru yanıt B’dir.

Gider türü ve gider yeri dikkate alınarak muhasebe kayıtlarının yapılması gerekir. Yönetim işlerinde kullanılmak üzere kiralanan bir otomobilin kira gideri Genel yönetim giderleri hesabının borcuna kaydedilir. Doğru yanıt B’dir.