HAVACILIK İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI

• Yolcu, tarife ile ilgili bilgi talep eder
• Havaalanından ayrılır
• Rezervasyonunu yaptırır/biletini satın alır
• Havayolu işletmesinin havaalanında verdiği hizmetler alır
• Havaalanına gelir
• Bagajlarını alır
• Uçaktan ayrılır
• Kabin içi hizmetleri alır
• Güvenlik, pasaport ve gümrük işlemleri yapılır
• Uçağa biniş kartını alır
• Uçağa biner
• Bagaj ve bilet kayıt işlemleri yapılır

• İşe yeni başlayan işletmelerde dönem başında şu işlemler yapılmaktadır:
• Dönem başı envanterinin yapılması
• Dönem başı envanterine dayanarak dönem başı bilançosunun oluşturulması
• Envanter bilgilerinin envanter defterine geçirilmesi
• Dönem başı envanterine dayanarak yevmiye defterine açılış kaydının yapılması

Havaalanları Yer Hizmetleri Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere temsil hizmetleri, yolcu trafik hizmetleri, yük kontrolü ve haberleşme hizmetleri, ramp hizmetleri, uçak hat bakım hizmetleri, uçuş operasyon hizmetleri, gözetim ve yönetim hizmetleri, ikram servis hizmetleri, uçak özel güvenlik hizmet ve denetimi yapılacak uçuşların aksamadan yerine getirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır (Havaalanları Yer Hizmet Yönetmeliği, SHY-22:Madde 5). Bu açıdan ele alındığında havacılık sektörünün sadece uçuş hizmetini sunan havayolu işletmesi ile sınırlı olmadığı; havaalanları ve yer hizmetlerinin de bu sektör içinde ele alınması gerekliliği de ortaya çıkmaktadır. Ayrıca uçuş eğitimi, fotoğraf çekimi, yangınla mücadele, sınır güvenliği, ilaçlama, hava durumu tahmini, arama-kurtarma gibi faaliyetler genel havacılık faaliyetleri kapsamında hava taşımacılığı faaliyetleri içinde yer almaktadır(Gerede, 2015:4).

Muhasebe süreci, işletmelerin faaliyet gösterdikleri dönem içinde yapmış oldukları mali işlemler bütününü ifade etmektedir. İşletmelerin faaliyete başladıkları ilk dönemde muhasebe süreci, işe başlanılan tarihle dönem sonu arasındaki zamanda gerçekleştirilen işlemleri ifade etmektedir.

Aralık ayı mizanı 12 aylık tutarları içermektedir. İşletmenin bir dönemini kapsaması sebebiyle genel mizan olarak da adlandırılır. Ancak işletmelerin dönem sonuna özgü yapmaları gereken işlemler ile dönem içinde yapılmış olan hataların düzeltilmesi, yapılması unutulmuş işlemlerin kayda alınması, kar veya zararın hesaplanması gibi sebeplerden dolayı Aralık ayı mizanı kesin olmayan geçici bir mizandır. Dolayısıyla 31 Aralık tarihinde hazırlanan ilk mizan Genel Geçici Mizan adını almaktadır.

İster işine yeni başlamış, ister işine devam eden işletme olsun, açılış kayıtlarının yapılmasından sonra dönem sonuna kadar farklılık bulunmamaktadır. Açılış kayıtlarının ardından açılış kayıtları büyük deftere aktarılır ve günlük işlemler belgelendirilerek yevmiye defterine kaydedilir. Yevmiye defterine yapılan kayıtlar büyük deftere aktarılır. Yılın her günü, günlük işlemlerin belgelenmesi, yevmiye defterine kayıt ve büyük deftere aktarma işlemleri yapılırken ay sonlarında yevmiye defterinden büyük deftere yapılan aktarmaların matematiksel doğruluğunu sağlamak üzere mizanlar hazırlanır. Mizanlar, birikimli(kümülatif) olarak hazırlanmaktadır.

Temel Muhasebe Eşitliği ve Hesapların İşleyişi

İşletmeler faaliyetlerini sürdürebilmek için bir takım varlıklara (para, stok, makina-techizat, taşıtlar, demirbaşlar, vb..) sahip olmak durumundadır. Bu varlıkların bir kısmı işletmenin kuruluşunda ve yaşamının ilerleyen dönemlerinde ortaklarca işletmeye tahsis edilirken, bir kısmı da borçlanma yoluyla elde edilebilir. Dolayısıyla işletmenin sahip olduğu varlıklar ancak işletmenin kaynakları kadar olabilir. Temel muhasebe eşitliği olarak ifade edilen bu durum VARLIKLAR=KAYNAKLAR veya VARLIKLAR=BORÇLAR+SERMAYE şeklinde gösterilmektedir. Varlıkların, borçların ve sermayenin unsurları ve tutarları itibariyle gösterildiği mali tablo olan bilançodan hareketle temel muhasebe eşitliği aynı zamanda bilanço eşitliği olarak da adlandırılmaktadır.

Temel Muhasebe Eşitliği ve Hesapların İşleyişi

Varlıkların, borçların ve sermayenin unsurları ve tutarları itibariyle gösterildiği mali tablo olan bilançodan hareketle temel muhasebe eşitliği aynı zamanda bilanço eşitliği olarak da adlandırılmaktadır. Dolayısıyla bilanço işletmenin varlıklarını, borçlarını ve sermayesini hazırlandığı tarih itibariyle göstermektedir.

Bilanço, bir işletmenin belli bir tarihteki finansal durumunu (varlıklarını, borçlarını ve sermayesini) gösteren finansal tablodur.

Gelir tablosu, işletmenin belirli bir dönem içindeki faaliyet sonuçlarını gösteren tablodur. Burada “sonuç”tan kastedilen gelirler ve giderler arasındaki fark olan kar veya zarardır. Dolayısıyla gelir tablosu işletmenin elde ettiği kar veya zararın hangi gelirler ve hangi giderler arasındaki ilişkiden kaynaklandığını göstermektedir. Gelir tablosunun tanımında “faaliyet sonuçları” şeklindeki ifade çoğul kullanılmıştır. Önceden de değinildiği üzere gelir tablosunda işletmenin ana faaliyetten elde ettiği kar veya zarar ile yan faaliyetlerden elde ettiği kar veya zarar bilgileri bulunmaktadır. Bu detaya istinaden “sonuçlar” kelimesi çoğul olarak kullanılmaktadır.

Gelir tablosu, işletmenin belirli bir dönem içindeki faaliyet sonuçlarını gösteren tablodur.

Aşağıda havayolu işletmelerinde kullanılabilecek hesap planına bir örnek verilmiştir;

150.01 Genel Malzeme Deposu

150.02 İkram Malzeme Deposu

150.03 Akaryakıt Deposu

150.04 Teknik Malzeme Deposu

150.05 Hat Bakım Malzeme Deposu

150.06 Diğer İlk Madde ve Malzemeler

253.01 Uçak Gövdeleri

253.02 Uçak İniş Takımları

253.03 Uçak Motorları

253.04 Uçak Komponentleri

253.05 Eğitim Uçakları

253.06 Kokpit Simulatörleri

253.07 Kabin Simulatörleri

Gelirlerin ve Giderlerin İzlenmesi İçin Kullanılan Hesaplar

İşletmelerde gelir ve giderlere ilişkin hesaplar Tekdüzen hesap planında 6 kod numaralı hesap sınıfında yer almaktadır. Bir havayolu işletmesinin ana faaliyetine ilişkin örnek hesap planı şu şekilde oluşturulabilir;

600.01 İç Hat Yolcu Gelirleri

600.01.001 Yolcu Gelirleri

600.01.002 Yolcu Özel Kira Gelirleri

600.01.003 Yolcu Akaryakıt Harcı Gelirleri

600.01.004 Yolcu Fazla Bagaj Gelirleri

600.01.005 Pass Bilet Faturalama Gelirleri

600.01.006 Uçuş Hakkını Kaybeden Yolcu Gelirler

600.01.007 Diğer Yolcu Gelirleri

FAALİYET KARI (ZARARI)

(+)Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar

İştiraklerden Temettü Gelirleri

Bağlı Ortaklıklardan

Temettü Gelirleri

Faiz Gelirleri Komisyon Gelirleri

Konusu Kalmayan Karşılıklar Menkul Kıymet Satış Kârı

Kambiyo Kârları

Reeskont Faiz Gelirleri

Diğer Olağan Gelir ve Kârlar

Hesap Kavramı

Muhasebe bilgi sisteminin çıktılarını oluşturan mali tabloların elde edilebilmesi için bu tablolarda yer alan varlıklardaki ve kaynaklardaki değişimin bilinmesi ve o unsurlar için değişmelerin izlenmesi gerekmektedir(Cemalcılar ve Erdoğan, 2000:35). Dönem içinde meydana gelen finansal olayları bilanço üzerinden izlemek hem iş yükü açısından hem de özellikle ilgili unsurlardaki değişmelerin izlenmesini olumsuz kılması açısından kullanışlı değildir. Bu amaçla meydana gelen değişimlerin varlıklar, kaynaklar, gelirler ve giderler bazında izlenmesi gerekmektedir. Sayılan unsurlarda meydana gelen değişmelerin izlendiği çizelgeye de hesap adı verilmektedir. Bu anlamda hesaplar, ilgili unsurdaki artışları ve azalışları; artışlar ve azalışlar arasındaki fark olan “kalan”ı göstermektedir.

Hesap, varlıklarda, borçlarda ve sermayede meydana gelen artış ve azalışların izlendiği çizelgelerdir.