HAVACILIK İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 7

Birçok havayolu şirketi için önemli bir hedef olarak konulan kârlılık, birbiriyle doğrudan etkileşim içinde olan üç değişkene dayalıdır. Bu değişkenlerden ilki tedarik koşullarının bir fonksiyonu olarak katlanılan birim maliyet, diğer ikisi ise talebe bağlı olarak yaratılan birim gelir veya hasılat ile doluluk oranı veya yükleme faktörü (load factor)’dür.

Her işletme başabaş noktasından ne kadar uzakta olduğunu bilmek için çalışmalar yapar. Bunun için sunulan hizmetin gelecekteki (ya da mevcut) satış miktarı veya satış tutarı ile başabaş noktasındaki satış miktarı veya satış tutarı arasındaki fark işletmenin güvenlik payı olarak adlandırılır.

İşletmenin farklı iki alternatife ilişkin maliyetlerini veya kârlarını birbirine eşitlendiği satış miktarı kayıtsızlık noktası olarak ifade edilmektedir. İşletmenin maliyet yapısındaki değişimi daha iyi analiz edebilmek için kayıtsızlık noktasının hesaplanması gerekir. İşletme yönetiminin farklı alternatifler arasında karar verebilmeleri için alternatifler arasındaki maliyetleri, satış miktarlarını veya fiyatlarını karşılaştırması bir gerekliliktir.

Maliyet Hacim Kar analizi beş unsurun birbiriyle etkileşimine odaklanarak; işletmenin maliyetleri, satış hacmi ve kârı arasındaki ilişkinin anlaşılması konusunda yönetime yardımcı olmaktadır. Beş unsur şöyle sıralanabilir:

1. Hizmetlerin satış fiyatı

2. Faaliyet düzeyi (sunulan hizmet miktarı / sayısı)

3. Birim değişken maliyet

4. Toplam sabit maliyetler

5. Satış karması.

Sorunun A,B,C,E seçeneğindeki ifadeler başabaş noktası analizinin faydalarını ifade etmektedir. Öte yandan,  Analiz tekniğinin eksik ve sakıncaları şöyledir:
• Eğer birden fazla hizmet sunuluyorsa, sunulan hizmetlerin hasılat karışımındaki değişikler başabaş noktasında değişmelere neden olabilmektedir.
• MHK analizinde kullanılan değişken ve sabit maliyet sınıflandırılması gerçeği yansıtmayabilir.
Bu durum yöneticilerin yanlış kararlar almalarına neden olacaktır.
• Hatalar, talebe bağlı piyasa koşullarının tahmininden kaynaklanabilir

...

Dolayısıyla D seçeneğindeki ifade analizin bir faydası değil yetersiz kadığı bir durumu işaret etmektedir.

İşler düzeldiğinde ve iş hacminde artış olduğunda yeni çalışanların işe alınması ve yeni insanların eğiltimesinin mümkün olmaması soru kökünde ifade edilen duruma karşılık gelmektedir. Örneğin, yüksek teknoloji ürünü havayolu şirketleri, iş hacminde azalma yaşanması durumunda çalışanların işten çıkarılması söz konusu değildir. Çünkü işler yeniden düzeldiğinde ve iş hacminde artış olduğunda yeni çalışanların işe alınması ve yeni insanların eğitilmesi mümkün olmayacaktır. Yönetim bu durumda direkt işçilik maliyetlerini sabit maliyet  olarak  sınıflandırabilir. Çünkü hacim  azalmış olmasına rağmen, direkt işçilik maliyetleri sabit kalmaktadır.

Seçeneklerde verilen faiz harcamaları işletmelerin finansman ihtiyacından doğan masraflardır ve genel yönetim giderleri altında incelenir. Diğer seçeneklerin tamamı ise endirekt işletme maliyeti unsurlarıdır.

Soru seçeneğindeki I, II, III numaralı ifadeler değişken direkt işletme maliyeti unsurlarıdır. Bu maliyetler üretim hacmine göre değişebilrmektedir. Ancak tesis ve ikipman kiraları değişken değil sabit maliyet kalemleridir. Bir diğer ifade ile  üretim hacmindeki artışa göre artış veya azalış gösrermez.

İşletmenin kâr       değeri  veya    yüzdesinin      (marjı) tespit   edilmesine      de      katkı    sağlamaktadır. Katkı oranı sayesinde kâr fonksiyonu aşağıdaki gibi formülleştirilebilir.

Dönem Kârı = (Katkı Oranı × Toplam Net Satışlar ) ‒Toplam Sabit Maliyetler

Başabaş Noktası Toplam satış hasılatı ile toplam maliyetlerin birbirine eşit olduğu hacim veya faaliyet tutarı düzeyidir. Kâr veya zararın sıfır olduğu noktadır.

Güvenlik payı formülleri şunlardır;

Güvenlik Payı(Satış Miktarı) = Bütçelenen (Fiili) Satış Miktarı - BBN Düzeyindeki Satış Miktarı
Güvenlik Payı(Satış Tutarı) = Bütçelenen (Fiili) Satış Tutarı - BBN Düzeyindeki Satış Tutarı

Dolayısıyla sorunun yanıtı 'A' I-II olmalıdır.

ABD Havayolunun Aralık ayı yolcu sayısı;

BBN Satış tutarı = Aralık ayı satış tutarı – güvenlik payı

= 7.550.000TL-185.000 TL =7.365.000

BBN satış fiyatı = bbn satış tutarı / bbn satış miktarı

= 7.365.000/8.840=833 TL

Aralık ayı yolcu sayısı = Aralık ayı satış tutarı/BBN satış fiyatı

7.550.000/833=9063 yolcu olarak bulunur

Başabaş noktası;
• Muhasebe yaklaşımı,
• Denklem yaklaşımı
• Grafik yaklaşımı ve
• Doluluk oranı (faktörü) yaklaşımı ile tespit edilebilmektedir.

MHK analizi beş unsurun birbiriyle etkileşimine odaklanarak; işletmenin maliyetleri, satış hacmi ve kârı arasındaki ilişkinin anlaşılması konusunda yönetime yardımcı olmaktadır. Beş unsur şöyle sıralanabilir:
1. Hizmetlerin satış fiyatı
2. Faaliyet düzeyi (sunulan hizmet miktarı /
sayısı)
3. Birim değişken maliyet
4. Toplam sabit maliyetler
5. Satış karması.

Rekabetçi bir ortamda faaliyet gösteren işletmelerin temel amacı kâr elde etmektir. Bu ortamda, rakiplerin rekabetçi gücü ve işletmenin mevcut imkânları işletmelerin geliştireceği stratejileri etkilemektedir.

Kâr planlamasının iyi bir şekilde yapılabilmesi için yöneticilerin kârı etkileyen faktörlere
ilişkin detaylı bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Bu yüzden de yöneticilerin alacakları kararlarda MHK analizinin ürettiği bilgilerin varsayımları ve sınırlılıkları iyi bir şekilde bilmeleri gerekmektedir. Söz konusu sınırlılıklar ve varsayımlar şöyle sıralanabilir:

• Satışlar ile stoklar arasında tam bir zaman
uyumu mevcuttur.
• Normal kapasiteye yakın bir faaliyet hacmi
söz konusudur.
• Olağanüstü gelir veya gider ortaya çıkmamaktadır.
• Yarı sabit ve yarı değişken maliyetler göz
ardı edilmektedir. (http://www.busmgt.
ulst.ac.uk)
• Analiz tekniği kısa dönem için doğru kabul
edilmekte ve uygulanmaktadır.
• Riskler ve belirsizlikler göz ardı edilmektedir.

MHK analizinin kullanımında işletme yöneticileri alacakları kararlara yönelik yapacakları analizlerde dikkat etmeleri gereken unsurlar söz konusudur. Analiz tekniğinin eksik ve sakıncaları şöyledir:
• Eğer birden fazla hizmet sunuluyorsa, sunulan hizmetlerin hasılat karışımındaki
değişikler başabaş noktasında değişmelere
neden olabilmektedir.
• MHK analizinde kullanılan değişken ve
sabit maliyet sınıflandırılması gerçeği yansıtmayabilir. Bu durum yöneticilerin yanlış
kararlar almalarına neden olacaktır.
• Hatalar, talebe bağlı piyasa koşullarının
tahmininden kaynaklanabilir.• MHK analizinde; maliyet, hacim ve kâr ilişkisi doğrusaldır. Ancak gerçekte bu ilişki ya
doğrusal bir yapıya sahip değildir ya da birçok işletme için doğrusallığa yakın olabilir
(http://www.hull.ac.uk/).
• Birçok sabit maliyet kalemi yarı değişken
özelliği göstermektedir. MHK ilişkisinde
ise bu durum genellikle göz ardı edilmektedir.

Kâr, en basit tanımı ile işletmenin elde etmiş olduğu gelirler ile bu gelirleri elde etmek için katlandığı maliyetler ve giderlerin toplamı arasındaki olumlu farktır.

Bu durumda kâr/zarar eşitliği şöyle gösterilebilir:
Kâr / Zarar = Toplam Satış Gelirleri – Toplam Maliyetler

Kârın temel bileşenleri gelirler ve giderler olarak sınıflandırılır. Gelirler; satış hacmi (yolcu sayısı, uçak sayısı vb.) ile ürün ve hizmetlerin fiyatlandırılmasına bağlıdır. Bu nedenle fiyatlandırma kârlılığın en önemli bileşenidir. (Öncü, Çömlekçi ve Coşkun, 2010, s.37). Fiyat ile maliyetin rekabetini daha iyi anlayarak, gerekli analizleri yapabilmek için bu kavramların havayolları sektörü bakımından anlamı bundan sonraki
kısımlarda açıklanacaktır.

Bununla birlikte yöneticilerin doğru karar verebilmesi için üretilen tüm maliyet verilerinin doğru bir şekilde belirlenmesi, sınıflandırması, özetlenmesi ve yöneticilere rapor olarak sunulması gerekmektedir. Bir işletmede yapılan giderler; yatırım giderleri ve işletme giderleri olarak finansal tablolarda gösterilir

Yatırım Giderleri, işletmeye gelecek hesap dönemlerinde yarar sağlayacak varlık ve hizmetlerin edinilmesi için yapılan, yani bu varlık ve hizmetlerin maliyetini oluşturan giderlerdir

İşletme Giderleri, işletmenin dönem içi çalışmalarında kullanılarak tüketilmek ya da satılmak üzere satın alınan varlıklar ve hizmetlerin maliyetini oluşturan giderlerdir. Stok maliyetleri, dönem giderleri, zarara dönüşen giderler bu grupta yer almaktadır

Dolaylı (endirekt) maliyetler, belirli bir hizmet veya maliyet nesnesine doğrudan yüklenemeyen ya da yüklenmesinin ekonomik olmadığı maliyetlerdir. 

Doğrudan (direkt) maliyetler, belirli bir hizmet veya maliyet nesnesi ile doğrudan ilişki kurulabilen maliyetlerdir. Bu nedenle genellikle yönetimin kontrolü altındaki maliyetlerdir.