HAVACILIK İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 11

“Hissedar ve müşterilerimizi memnun edebilmek için iyileştirilmesi gereken içsel süreçler nelerdir ve hangi işlemlerde mükemmelliğe ulaşmamız gerekir?” sorusuna cevap arana Dengeli Skor Kartı (DSK) boyutu "içsel süreçler"dir. Doğru cevap E seçeniğidir.

Havayolu işletmelerinde finansal performans göstergeleri, yönetimin karar alma ve planlama
aşamasında havayolu performansının geliştirilmesine temel oluşturur. Fakat havayolu işletmesinin performansının değerlendirilmesi sadece finansal göstergelerle sınırlı kalamaz. Sonuç olarak soru köküne göre işaretlenmesi gereken seçenek E şıkkıdır.

Havayolu işletmelerinde kıyaslama başta olmak üzere, kalite yönetim sistemi, süreç yönetimi, faaliyet tabanlı maliyetleme, toplam kalite yönetimi, çevre yönetim sistemi, değer odaklı yönetim, iş mükemmeliyet modeli gibi çeşitli performans geliştirme yöntemleri kullanılmaktadır. İşletmede bu yöntemlerden yalnızca biri kullanılabileceği gibi birden fazla yöntemin bir arada kullanılması da olanaklıdır. Fakat Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından sağlanan destekleme programları havayolu işletmelerinde performans geliştirmede kullanılan yöntemler arasında değildir. Bu tür programlardaki amaç daha küçük ölçekli işletmelerin finansal olarak desteklenmesi için işletmelerde gerekli koşulların sağlanması ile sınırlıdır. Havayolu şirketlerinin daha büyük ve ileri seviyede programlar benimsemektedir. Dolayısıyla, cevap I ve II seçeneklerini içeren C şıkkıdır.

Havaalanında bir saatte en fazla 4 dakikalık gecikme öngörülerek gerçekleşen uçak hareketi sayısı ile ifade edilen hizmet kalitesi performans göstergesi saatlik pratik kapasitedir. Seçeneklerde yer alan uçak hareketleri, bir yıl süresince havaalanında iniş ve kalkış yapan uçak sayısını gösteren temel faaliyetler performans göstergesidir. Uçuş noktası sayısı ise havaalanından yıl boyunca
kesintisiz olarak uçuş yapılan diğer havaalanlarının sayısını gösteren yine bir temel faaliyetler performans göstergesidir. Kapı (gate) gecikmeleri, uçağa biniş kapısında meydana gelen gecikme süresidir. Pist istilası ise, pist üzerinde uçağın, aracın veya personelin hatasından oluşan olumsuzluk sayısının her 1000 kalkış sayısına oranıdır. Dolayısıyla, doğru cevap D seçeneğidir.

MHK analizi beş unsurun birbiriyle etkileşimine odaklanarak; işletmenin maliyetleri, satış hacmi
ve kârı arasındaki ilişkinin anlaşılması konusunda yönetime yardımcı olmaktadır. Beş unsur şöyle sıralanabilir:
1. Hizmetlerin satış fiyatı
2. Faaliyet düzeyi (sunulan hizmet miktarı / sayısı)
3. Birim değişken maliyet
4. Toplam sabit maliyetler
5. Satış karması

Satış Karması
Birden fazla hizmet sunan işletmelerde,ve sunulan hizmet yelpazesinin dağılımını gösterir.

Maliyet yönetiminde etkinliğin sağlanabilmesi her şeyden önce maliyet analizlerinde kullanılacak maliyet veri tabanını destekleyen sağlam bir muhasebe sistemi alt yapısının işletmede kurulmuş olması ön koşuluna bağlıdır. Maliyetlerin sağlıklı olarak saptanamadığı, ölçülemediği, kayıt altına alınamadığı ve tam raporlanamadığı bir ortamda maliyet yönetiminde etkinlikten söz etmek mümkün değildir.

İşletme yönetiminin karar almasındaki önemli araçlardan biri olan MHK analizinin yararları şöyledir:
• İşletmelerin faaliyetlerini zarardan koruyacak en düşük hizmet sunumu ve üretim miktarının belirlenmesi,
• Yeni yapılacak yatırımlarda en düşük kapasite kullanım oranının bulunması,
• Çeşitli hizmet ve üretim miktarındaki işletme sermaye gereksinimini ve birim maliyetlerinin saptanması,
• Planlanan başabaş noktası ile gerçekleşen başabaş noktası karşılaştırılarak uygulanan yönetim politikalarının değerlendirilmesi,
• Hizmet, yatırım, satış fiyatı, politikalar ile ilgili kararlara yardımcı olmak,
• Hizmetin; satış fiyatının, maliyetlerinin ve talep değişmelerinin kâra geçiş noktasının ve toplam kâra etkisinin bulunması,
• En kârlı hizmet türlerinin seçilmesi ve kârlı hizmet birleşimlerinin oluşturulması,
• Hizmetin en düşük satış fiyatının belirlenmesi,
• Kâr hedeflerine ulaşmak için gerekli olan iş hacminin saptanması,
• İşletmenin hizmet kapasitesinin artırılması durumunda bunu karşılayacak olan satış hacminin belirlenmesi
• Yeni yapılacak yatırımlarda risk derecesini ve emniyet marjını göz önünde bulundurarak en düşük hizmet kapasitesinin belirlenmesi,

MHK analizinin kullanımında işletme yöneticileri alacakları kararlara yönelik yapacakları analizlerde dikkat etmeleri gereken unsurlar söz konusudur. Analiz tekniğinin eksik ve sakıncaları şöyledir:
• Eğer birden fazla hizmet sunuluyorsa, sunulan hizmetlerin hasılat karışımındaki değişikler başabaş noktasında değişmelere neden olabilmektedir.
• MHK analizinde kullanılan değişken ve sabit maliyet sınıflandırılması gerçeği yansıtmayabilir. Bu durum yöneticilerin yanlış kararlar almalarına neden olacaktır.
• Hatalar, talebe bağlı piyasa koşullarının tahmininden kaynaklanabilir.
• MHK analizinde; maliyet, hacim ve kâr ilişkisi doğrusaldır. Ancak gerçekte bu ilişki ya doğrusal bir yapıya sahip değildir ya da birçok işletme için doğrusallığa yakın olabilir.
• Birçok sabit maliyet kalemi yarı değişken özelliği göstermektedir. MHK ilişkisinde ise bu durum genellikle göz ardı edilmektedir.
• Birçok işletme bir hizmetten daha fazla sayıda hizmet sunmaktadır. Bu nedenle de bir hizmet diğer hizmetlerin sunulmasına katkı sağlayacaktır ve bu durum özellikle genel hizmet maliyetlerinin dağıtımında zorlukların ortaya çıkmasına neden olacaktır.

Kâr / Zarar = Toplam Satış Gelirleri – Toplam Maliyetler
Kârın temel bileşenleri gelirler ve giderler olarak sınıflandırılır. Gelirler; satış hacmi (yolcu sayısı, uçak sayısı vb.) ile ürün ve hizmetlerin fiyatlandırılmasına bağlıdır. Bu nedenle fiyatlandırma kârlılığın en önemli bileşenidir. Fiyat ile maliyetin rekabetini daha iyi anlayarak, gerekli analizleri yapabilmek için bu kavramların havayolları sektörü bakımından anlamı bundan sonraki kısımlarda açıklanacaktır.

İşletme Giderleri, işletmenin dönem içi çalışmalarında kullanılarak tüketilmek ya da satılmak üzere satın alınan varlıklar ve hizmetlerin maliyetini oluşturan giderlerdir. Stok maliyetleri, dönem giderleri, zarara dönüşen giderler bu grupta yer almaktadır.

Endirekt İşletme
Maliyetleri
1. Biletleme, SatışPromosyon
2. Yolcu hizmetleri(catering vb)
3. Kargo
4. İstasyon
5. Genel ve yönetimsel masraflar
6. Ticari hizmetler
7. Reklam

Toplam satış hasılatı ile toplam maliyetlerin birbirine eşit olduğu hacim veya faaliyet tutarı düzeyidir. Kâr veya zararın sıfır olduğu noktadır.

Güvenlik oranı, güvenlik payının bütçelenen (ya da mevcut) satış miktarına veya satış tutarına
bölünmesi sonucu ortaya çıkan yüzdesel değerdir. Bu oran kâr sıfır olmadan önce satışların azalabileceği yüzdeyi göstermektedir.

Varlıklar, en basit tanımıyla işletmenin sahip olduğu ekonomik değerler olarak tanımlanmaktadır.

Varlıkların ve kaynakların bu ayrımındaki temel nokta 1 yıl veya normal faaliyet dönemi ayrımıdır. Bu bakımdan varlıkların finansmanında kullanılacak kaynakların vadelerinin de finanse edilen varlığın kullanım amaç ve süresiyle uyumlu olması gerekmektedir.

KİRALAMA İŞLEMLERİ
İşletmelerin varlıklarını finanse etme yollarından biri de ihtiyaç duyulan varlığın kiralanmasıdır. Bu bölümde en temel iki kiralama yöntemi açıklanmaya çalışılacaktır.

Finansal Kiralama

Faaliyet Kiralaması (Operasyonel Kiralama)

Finansal kiralamanın kullanımının dünya çapında yaygınlaşmasının altında işletmelerin lehine olan bazı noktalar bulunmaktadır. Önceki kısımlarda da varlık-kaynak ilişkisi kapsamında ele alınan bazı noktaların bu anlamda önem kazandığı görülmektedir. Şöyle ki; 
• Kiracı işletme, kiraladığı varlıkla ilgili %100 finansman olanağı sağlamaktadır. Böylelikle işletme diğer faaliyetleri için sermaye tasarrufu sağlama olanağına kavuşmuş olacaktır.
• Uzun vadeli kaynak kullanımı yoluyla duran varlıklar finanse edilmektedir.
• Teşvik belgesine bağlı yatırımların finansal kiralama ile yapılması durumunda teşvik avantajı yaratmaktadır.
• Kiralanan varlığa ilişkin kira ödemeleri vergi matrahından düşülebilmektedir

Ülkemizde finansal kiralama uygulamasının ilk adımları 28 Haziran 1985 tarih ve 18795 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 3226 no’lu Finansal Kiralama Kanunu ile atılmıştır. 13 Aralık 2012 tarih ve 28496 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ve çeşitli zamanlarda yayınlanan yönetmelikler, tebliğler, diğer kanunlarda yapılan düzenlemeler ve Türkiye Muhasebe Standartları kapsamında yer alan TMS-17 Kiralama İşlemleri standardı ile günümüzdeki şeklini almıştır

Finansal kiralamanın bir başka türü de “Sat ve Geri Kirala” türü kiralamalardır. Bu tür kiralamalarda, işletme, aktifinde bulunan bir varlığı finansal kiralama şirketine satmakta, satış sonrasında finansal kiralama şirketinden varlığı bir finansal kiralama sözleşmesiyle kiralamaktadır. Kiralama süresi sonunda varlık tekrardan satıcı işletmeye devredilmektedir. Ortada bir satış işlemi olduğu için satılan varlığın mülkiyeti finansal kiralama şirketine geçmekte, ancak varlığın kullanım hakkı satışı yapan işletmede kalmaktadır. Bu yöntem genellikle nakit akış problemleri olan işletmelerde nakit akışlarını düzeltmek için ve yeni yatırımların yapılmasında kaynak yaratmak için kullanılmaktadır