HAVACILIK İŞLETMELERİNDE MUHASEBE UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 6

I. Arazi ve arsalar- maddi duran varlıklar

II. Birikmiş amortismanlar=maddi duran varlıklar

III. Kuruluş ve örgütlenme giderleri=maddi olmayan duran varlıklar arasında yer almaktadır.

Havaalanlarında sahiplik ve yönetim seçenekleri şöyle sıralanabilir;
• Devlet sahipliği,
• Yönetim sözleşmeleri,
• Kiralama ya da imtiyazlar,
• Sahipliğin kısmen devri,
• Kamu-özel işbirliği,
• Özel sektör sahipliği. Havaalanı işletmeciliğinde 1980’li yıllardan itibaren etkisi görülmeye başlanan serbestleşme, liberalleşme,
ticarileşme, küreselleşme gibi eğilimlerin etkisiyle, havaalanı sahipliği, yönetim ve kontrolü genellikle devlet sahipliğinden özel sektöre doğru kayma eğilimindedir.

Havaalanı yatırımları, pist-aprontaksiyolu gibi altyapılar, yolcu ve kargo terminal binaları, meteoroloji, trafik ve haberleşme tesis ve cihazları, itfaiye, bakım-onarım ve güvenlik donanımları gibi unsurların temin edilmesi ya da artırılması anlamına gelir. Bunların satın alınması, inşaa edilmesi, kurulumu ve test aşamaları ile bunları kullanacak insan kaynağının eğitim ve etkilendirme
işlemleri de büyük maliyet kalemleri olarak ortaya çıkmaktadır.

26 Maddi Olmayan Duran Varlıklar başlığı altında şu hesaplar bulunmaktadır.
260 HAKLAR
261 ŞEREFİYE
262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ
263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ
264 ÖZEL MALİYETLER
267 D. M.OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR
269 VERİLEN AVANSLAR

ICAO tarafından yapılan gider sınıflamasında da, giderler iki ana başlık altında, yukarıdakine benzer şekilde ele alınmıştır. Şöyleki; Havaalanı Giderleri:

1. Faaliyetler ve bakım ile ilgili giderler;
- Personel giderleri,
- Tedarik giderleri,
- Satın alınan hizmet giderleri,
- Genel yönetim giderleri,
- Diğer sermaye dışı giderler.

2. Sermaye ile ilgili giderler;
- Amortisman ve tükenme payları,
- Faizler,
- Diğer sermaye giderleri.

Uçuş Hizmetleri ile İlgili Giderler aşağıdaki gibidir:
- PAT sahası bakım ve hizmet giderleri
- Hava seyrüsefer ve haberleşme giderleri
- İtfaiye giderleri
- Akaryakıt hizmet giderleridir.

Terminal Hizmetleri ile İlgili Giderler aşağıdaki gibidir:
- Yolcu hizmetleri giderleri
- Yükleme ve boşaltma giderleri
- Terminal bakım ve hizmet giderleri
- Kiralık/ortak kullanım alanlarıyla ilgili giderler

Sahiplik ve yönetim yapısı ile ilişkili olarak havaalanı finansmanı üç şekilde gerçekleşmektedir. Bunlar; kamu finansmanı, özel sektör finansmanı, karma finansman veya yaygın adıyla kamu-özel işbirliği uygulamaları şeklindedir.

Sorudaki işlemin yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir: 

258 Yapılmakta olan yatırımlar hesabı                    100.000 TL

191 İndirilecek KDV hesabı                                      60.000 TL 

                                       100 Kasa hesabı                                   160.000 TL

Diğer seçeneklerde verilen giderler "Uçuş Hizmetleri ile İlgili Giderler" kapsamında değerlendirilmektedir.

İşlemin yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir. 

740 Hizmet Üretim Maliyeti Hesabı                15.000 TL

                                           100 Kasa Hesabı                 5.000 TL

                                           102 Bankalar Hesabı          10.000 TL

Kargo binası olan tahsis edilen binalar terminal hizmetleri alanı olarak değerlendirilmektedir.

Bir duran varlık için normal amortisman hesabı şöyle formüle edilebilir;
“Maliyet x Normal Amortisman Oranı = Yıllık Amortisman Gider Payı”
Veya
“Maliyet / Normal Kullanım Süresi (yıl) = Yıllık Amortisman Gider Payı”

100.000X%20: 20.000 TL

20.000: 100.000 / X

X: 5 Yıldır.

Pazarlama ve tanıtım faaliyetlerinde kullanılan bilgisayarın bakım gideri 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabına, muhasebe ofisinde kullanılan bilgisayarın bakım gideri ise 770 Genel Yönetim Giderleri hesabına işlenir.

Havaalanları için satışların maliyeti, yararlanılacak havaalanı hizmetini sağlamak amacıyla elden çıkarılan varlıkların değeri ya da yapılan giderlerin (malzeme, işçilik, enerji, vb.) toplamı şeklinde tanımlanabilir.

Havaalanı Giderleri:

1. Faaliyetler ve bakım ile ilgili giderler;
- Personel giderleri,
- Tedarik giderleri,
- Satın alınan hizmet giderleri,
- Genel yönetim giderleri,
- Diğer sermaye dışı giderler.

2. Sermaye ile ilgili giderler;
- Amortisman ve tükenme payları,
- Faizler,
- Diğer sermaye giderleri.

Satın alınan hizmet bedeli, pist yapımı henüz tamamlanmadığı için Yapılmakta Olan
Yatırımlar hesabına kaydedilmiştir. Yapım işi (inşaat) tamamlandığında, bu hesapta biriken maliyet 251
Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri hesabına aktarılacaktır.

Satın alınan taşıtın kullanılabilir duruma getirilmesi için yapılan tüm giderler satın alma maliyetini oluşturduğundan, bu tutar Taşıtlar hesabına borç kaydedilmiştir.

Satın alınan hizmet bedeli, taksiyolu yapımı henüz tamamlanmadığı için Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabına kaydedilmiştir.

Havaalanlarının gerek arazi temini gerekse altyapı ve teknolojik yatırımlarının ancak devlet gücüyle üstesinden gelinebilecek büyük finansman gerektirmesi, iş süreçlerinin ve bürokratik mekanizmanın devlet desteğiyle işletilebilmesi, havaalanı hizmetlerinin sürekliliğinin devlet gözetiminde sağlanabilmesi gibi özellikleri öne çıkmaktadır.