HAVACILIK GÜVENLİĞİ

Bir patlayıcının, uçakta taşınmak üzere kargo tedarik zincirine sunulması, hava kargo endüstrisinde terörizmle ilgili temel güvenlik risklerinden biridir.

Uçak altında kuru yükün taşınmasında kullanılan tavan, duvar ve zemin olarak tanımlanan toplam yükleme sahasına "holding" denir.

Uçaklarda kullanılan iglo, konteyner, palet gibi birim yükleme araçlarına ULD denir.

İçlerine yüklerin yerleştirildiği ve uçağa yüklemeyi kolaylaştırmak için kullanılan standart ebatlardaki muhafaza kutulara konteyner denir.

Yetkili acente, bilinen gönderici veya kayıtlı gönderici tarafından gerekli güvenlik kontrolleri uygulanmış ve yetkisiz müdahaleye karşı korunmuş gönderilere güvenli gönderi denir.

Hava kargo terminalinin temelde dört işlevi vardır. Bunlar:Dönüştürme, ayrıştırma, depolama ile yükleme ve dokümantasyon.

Düşük mekanize, Yüksek düzeyde insan gücüne dayanan, düşük teknolojik yatırımın yapıldığı kargo terminalidir.

Sabit mekanize: Yüksek kargo hacmine sahip havaalanlarında terminaller yatay vedikey hareket edebilen raylı sistemlerle konteynerlerin taşındığı tek ya da çok katlı depolama ünitelerinden oluşur.

Güvenlik açısından yüksek öneme sahip maddelerin lojistik sürecinde yer alan gönderici, taşıyıcı ve diğer tüm tarafların uymaları gereken güvenlik planı uygulamalarından biri olmayan taşınan tehlikesiz maddelerin kayıtlarıdır.

Üzerine yüklerin yerleştirildiği ve uçağa yüklemeyi kolaylaştırmak için kullanılan standart ebatlardaki yüzeylere palet denir.

En genel anlamıyla hava taşımacılığında yolcu ve kayıtlı bagajı dışında, uçak ambarlarında taşınan eşyalar hava kargo olarak ele alınmaktadır. Hava yolu yük taşımacılığı diğer taşımacılık türlerine göre tarihsel gelişim süreci açısından daha yeni olmasına rağmen kullanım oranı giderek artan bir taşımacılık şekli hâline gelmiştir.

Hava kargo, güvenlik açısından çeşitli riskleri barındırmaktadır. Bu riskleri ele almadan önce hava kargo kavramı ile neyin kastedildiği ve hava kargo ile nelerin taşındığını biraz daha açmak gerekmektedir. Daha önce de ifade edildiği üzere, kayıtlı bagaj dışında, uçak ambarlarında taşınan eşyalar, “hava kargo” olarak ele alınmaktadır. Ancak bu eşyaların hava kargo olarak nitelenebilmesi için öncelikle kargoya ait konşimentonun (airwaybill) düzenlenmesi gerekmektedir.

Canlı hayvan, nakledilecek insan or- ganı ve taze kan, et ve et ürünleri, sebze ve meyve, kırılabilir kargolar, çiçek, değerli kargolar, bozulabilir kargolar, cenaze, ağır kargolar ve tehlikeli maddeler özel kargolara örnektir. Özel kargolar için uçuştan sorumlu kaptana bilgi vermek üzere NOTOC (Notification to Captain) formu düzenlenir ve sorumlu kaptana sunulur.

Hava kargo lojistik süreçleri açısından en fazla güvenlik riski yaratan kargo çeşidi, teh- likeli maddelerdir. Lojistik açısından tehlikeli maddeler, lojistik süreçler esnasında sağlığa, emniyete, diğer varlıklara ve çevreye zarar verme riski taşıyan ve taşımacılık türüne ait dokümanlarda tehlikeli maddeler listesinde tanımlanmış veya bu kurallara göre sınıflan- dırılmış olan madde veya nesnelerdir.

ABD’de hava kargo güvenliğinin sağlanması- na yönelik eksikliklerin giderilmesi adına “bilinen göndericiler” adı altında yeni bir program uygulamaya konularak, yalnızca hava yolu şirketleriyle geçmişte iş yapmış taşımacılıkşirketlerinin kargolarının uçaklarda taşınmasına izin verilmiştir. Ayrıca 8 Mayıs 2003 tarihinde, kargo uçakları ile yapılan operasyonların yanı sıra, yolcu uçaklarında taşınan hava kargonun da güvenliğinin sağlanmasına odaklanan Hava Kargo Güvenliği Yasası (The AirCargo Security Act), Senato tarafından kabul edilmiştir (Elias, 2004).

Hava yolu ile kargo ve posta taşımacılığının ICAO, ECAC ve IATA tarafından belirlenen uluslararası standartlarda yapılmasını ve güvenliğini sağlamak üzere, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü; hava yolu işletmelerinin, yer hizmetleri kuruluşlarının, hava kargo acentelerinin, taşıma işleri komisyoncularının, güvenlik kontrollerini uygulayan entegre depolama ve nakil hizmetlerinden sorumlu lojistik sağlayıcıların, göndericilerin ve tedarik zincirinde yer alan diğer kuruluşların görev, yetki ve sorumlulukları ile güvenli tedarik zincirinde yer alan personelin işe alımı, nitelikleri ve eğitimleri hakkında uygulanacak usul ve esasları düzenlemek amacıyla “Hava Kargo ve Posta Güvenliği Talimatı”hazırlamıştır. “SHT-17.6 olarak anılan bu talimat 22.05.2018 tarihinde yayınlanmıştır.

Freight forwarderlar, farklı birçok gönderenden teslim aldıkları gönderileri birleştirerek konsolide gönderi şeklinde, hacim ve ağırlık açısından en hesaplı ambalajlamayı yapabilmektedirler. Bu sayede, hizmetlerin uluslararası standarda ulaştırılarak kalite ve maliyetlerin arzu edilen seviyeye getirilmesi sağlanabilmektedir. Freight forwarderların yaptığı temel işlerden biri de elleçlemedir. Elleçleme, malların asıl niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi veya tamiri ve sağlamlaştırılması, malların havalandırılması, kalburlanması, karıştırılması ve benzeri işlemleri ifade etmektedir.

Türkiye’de hava yolu kargo taşımasında gümrükleme işlemleri, uygulamada genel olarakgümrük müşavirleri tarafından yapılmaktadır. Lojistik firma bir IATA (International AirTransport Association - Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği) acentesi ise hava yolu taşıma şirketinin yasal temsilcisi olarak her türlü işlemi yapmaya yetkilidir. IATA Acente-si, aranılan niteliklere uyan ve ismi IATA acente listesine alınmış olan acentedir.

Hava kargo taşımacılığında kural- lar belirlenirken yolcu uçağı ve tam kargo uçağı şeklinde ayrım yapıldığı görülmektedir. Güvenlik uygulamalarının standardizasyonu için bu uçaklar için öngörülen taşımalarda SCO ve SPX olmak üzere farklı kodlar kullanılır. SCO, gönderide sadece kargo hava aracında taşınması için yeterli olan standartlarda güvenlik uygulamalarının gerçekleştirildiğini belirtmek için kullanılan kodu ifade eder.

Güvenli gönderi, yetkili acente, bilinen gönderici veya kayıtlı gönderici tarafından gerekli güvenlik kontrolleri uygulanmış ve yetkisiz müdahaleye karşı korunmuş gönderidir.Yetkili acente tarafından güvenlik kontrolleri uygulandıktan sonra kabul edilmiş gönderi, güvenli gönderiye dönüşür. Güvenli gönderilerin korunması da yetkili acente sorumluluğundadır