HAVACILIK GÜVENLİĞİ

Hava alanlarında anons işlemlerinin kontrolü, ilgili talimat kapsamında değerlendirilememektedir. Yolcu, uçak, temizlik, park, ikram ve kargo düzenlemeleri bu talimat kapsamında değerlendirilmektedir.

Tokyo Antlasması’nda ilk defa suç ve suçlunun tabi olduğu ülke yasaları ile olan ilişkisinden bahsedilmiştir. Uçağın tescil edildiği ülke sorumluluğundan üzerinde uçtuğu ya da zorunlu olsun olmasın indiği ülkenin hukuki sorumluluğuna ne zaman ve nasıl geçeceğinin tarifi yapılmıştır.

Lahey Sözlesmesi kapsamında, suçluların iadesi ile ilgili şartlar da hükme bağlanmıştır. Bu anlamda, Lahey Sözleşmesi, uçak kaçırmaya yönelik eylemlerin uluslararası anlamda suç olarak tanımlanması açısından öneme sahiptir. Böylece, uçak kaçırma birçok ülke tarafından suç olarak tanımlanmıştır.

Hava sahalarının yasal statüsünün belirlenmesi ve hava araçlarının, yabancı devletlerin
hava sahasını kullanması ile ilgili kuralların geliştirilmesi amacıyla 13 Kasım 1919 yılında Fransa'nın öncülüğünde 27 ülke bir araya gelerek hava seyrüseferine ilişkin yasal düzenlemeler oluşturmaya çalışmışlardır.

Şikago Konvansiyonu, havaaraçlarında taşınan yolcuların isim, kalkış ve varış noktalarını içeren listelerin düzenlenmesini zorunluluk haline getirmiştir.

ICAO’nun güvenlik standartlarını içeren Annex 17; Havacılık Emniyet Paneli (AviationSecurity-AVSEC), Uluslararası Havalimanları Konseyi (Airports Council International-ACI), Uluslararası Hava Ulaştırma Birliği (International Air Transport AssociationIATA), Uluslararası Hava yolu Pilotları Birliği Federasyonu (International Federation of Airlines Pilots Association-IFALPA) ve Uluslararası Kriminal Polisi Teşkilatı (International Criminal Police Organization-INTERPOL) tarafından yapılan katkılarla geliştirilmiştir.

ICAO tarafından geliştirilmiş olan Doküman 8973, havacılığın tüm süreçleri için güvenlik tedbirlerini ve prosedürlerini kapsamaktadır. Doküman 8973’ün temel amacı, Annex 17’de yer alan uluslararası standartları ve tavsiyeleri uygulamada ülkelere yardımcı olabilmektir.

Doküman 8973 kapsamındaki düzenlemeler  sırasıyla aşağıda açıklanmıştır :
• Ulusal Örgütlenme ve Yönetim: Bu bölüm, antlaşma ülkelerinin havacılık güvenliği
ile ilgili ulusal sivil havacılık güvenlik programının, diğer yasal çerçeveyi oluşturan düzenlemelerin ve denetim sorumluluklarının belirlenmesi konusunda yol gösterici niteliktedir. Doküman 8973 ayrıca, uçuş içi güvenlik personeli, silah taşıma yetkisi olan personel ve kalite kontrol ile ilgili düzenlemeleri içermektedir.
• Personel Seçme ve Eğitim: Bu bölüm, havacılık güvenliği kapsamında role sahip olan çalışanların işe alım süreçleri ve eğitimleri konusundaki prosedürleri incelemektedir. Bu anlamda, Doküman 8973 ulusal eğitim politikası ve ulusal havacılık güvenliği eğitim programı çerçevesinde doğrudan veya dolaylı olarak güvenlik ile ilgili personelin seçimi, eğitimi ve sertifikasyonu konusunda yol göstermektedir.
• Havalimanı Güvenliği, Örgütlenmesi, Tasarım Gereklilikleri: Bu bölüm, havalimanı işleticilerinin güvenliği sağlamak için almaları gereken tedbirleri belirlemektedir. Aynı zamanda, havalimanları ve bileşenlerinin tasarımında havacılık güvenliği açısından dikkat edilmesi gereken hususlar da düzenlenmektedir. Aynı zamanda havacılık güvenliğinin sağlanmasındaki örgütsel gereklilikler ve havalimanı güvenliği programının tasarlanması konusunda rehber niteliğindedir.
• Önleyici Güvenlik Tedbirleri: Havacılık güvenliği sisteminin her bir bileşeninin uygulamakla sorumlu olduğu önleyici prosedürleri içermektedir. Önleyici düzenlemeler;
havalimanına girişler, kabin ve ambar (hold) bagajlar, genel olarak ve özel durumu olan yolcular, kargolar, posta ile ilgili havaaracı işleticileri ve diğer birimlerin alması gereken güvenlik tedbirlerini kapsamaktadır.

Meydana gelen terörist olaylar, eş zamanlı olarak birçok ülkeyi etkileyebilmektedir. Bu nedenle ülkeler, havacılık güvenliğini sağlamaya yönelik birçok antlaşma ile uluslararası hukuksal önlemler almaya çalışmışlardır. Ülkelerin işbirliği ile geliştirilen antlaşmalar, belli oranlarda başarılı olmuştur. Hangi ülkenin yargılama hakkına sahip olduğunun kararlaştırılması, yargılamayı gerektiren olayların tanımlanması ve suçluların ülkelerine iade şartlarının belirlenmesi konularının, havacılık güvenliğinin sağlanması ile ilgili uluslararası antlaşmaların temel hedefini teşkil ettiği görülmektedir.

Tokyo Antlaşmasında ilk defa suç ve suçlunun tabi olduğu ülke yasaları ile olan ilişkisinden bahsedilmiştir. Uçağın tescil edildiği ülke sorumluluğundan üzerinde uçtuğu ya da zorunlu olsun olmasın indiği ülkenin hukuki sorumluluğuna ne zaman ve nasıl geçeceğinin tarifi yapılmıştır (Başol, 2010: 234). Diğer bir deyişle uçakta suç işlenmesi durumunda yargılama yetkisinin hangi ülkede olacağı Tokyo Sözleşmesi ile belirlenmiştir. Sözleşmeye göre, suçun işlendiği uçağın tescil sahibi ülke yargılama yetkisine sahip olmaktadır.

Sürdürülebilir hava yolu taşımacılığının başarılabilmesi için hava araçlarının yasa dışı olarak ele geçirilmesi ile ilgili fiillerin cezalandırılması gerekliliği 1970 Tarihli Lahey Sözleşmesi’ nde düzenlenmiştir. Nitekim Antlaşma Devletleri, sözleşme kapsamında hava araçlarını zorla veya tehditle ele geçiren veya teşebbüs eden kişileri ve bu kişilere yardım edenleri cezalandırmayı taahhüt etmektedir. Türkiye, Lahey Sözleşmesinin şartlarını 1972 tarihinde kabul ederek kanunlaştırmıştır.

ICAO’nun bir organı niteliğinde olan Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (ECAC), Avrupa’da sivil hava ulaştırma sisteminin verimli, emniyetli ve sürdürülebilir bir biçimde yapılmasını amaçlamaktadır. Bunun için ECAC, üye devletler arasında ortak bir anlayışı 
oluşmasını sağlayarak geliştirilen prosedürlerin uyum içinde uygulanması için çalışmaktadır.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), ülkemizdeki havacılık faaliyetlerinin güvenliğini sağlamak amacıyla bünyesindeki “Havacılık Güvenliği Daire Başkanlığı” vasıtasıyla çalışmalarda bulunmaktadır (DHMİ, 2015). Ulusal düzeyde doğrudan havacılık faaliyetlerinin güvenliğini sağlamaya yönelik kanunlar, yönetmelikler ve talimatlar bulunmaktadır. Diğer yandan, bazı havacılık faaliyetlerinin yasal çerçevesine dair düzenlemeler aynı zamanda ilgili faaliyetin güvenli bir biçimde yürütülmesine dair kaideleri de içermektedir.