HAVACILIK GÜVENLİĞİ - Deneme Sınavı - 2

X-ray cihazları farklı özelliklerdeki maddeleri güvenlik personelinin kontrol ettiği bir ekranda göstermektedir. Duyarlı olunan her bir madde, cihaza bağlı olan bir ekranda farklı renkte görüntülenmektedir. Örneğin; organik maddeler (bazı patlayıcılar, uyuşturucular, deri, yiyecek ve temizlik maddeleri) turuncu renkte, metalden yapılmış maddeler (çelik, bakır, nikel…vb.) mavi renkte, organik-metalik alaşımlar ile alüminyum ve camdan yapılmış olan maddeler ise yeşil renkte görüntülenmektedir. Ayrıca, kalın metal malzemeler gibi çokça x-ray ışını emen maddeler siyah renkte ekrana yansımaktadırlar.

Fiziksel ve elektronik bariyerlerin yanı sıra “doğal bariyerler” de güvenliği sağlamak için kullanılabilmektedir. Havalimanının çevresindeki deniz, göl, bataklık, sarp alanların fiziksel engel olarak kullanılması güvenlik avantajı sağlayabilmektedir.

Terminal binaları, hava ve kara tarafının ortasında yer almaktadır. Aprona paralel terminal binalarında, kara sahasına gelen şahıslar, aynı zamanda terminal binalarının sağında ve solundaki bölgelerden apronu kolaylıkla görebilmektedirler. Bu nedenle bu bölgeden aprona geçişleri ve cisim fırlatma gibi yasa dışı eylemleri engellemek için tel örgülerin ve KDT kameraların kullanılması büyük önem taşımaktadır.

Metal dedektörleri oldukça basit bir prensiple çalışmaktadır. Dedektörler, manyetik bir alan oluşturarak iletken maddeleri tespit etmektedir. Kapı dedektörü, yolcunun içerisinden geçtiği bir yapı iken el dedektörü, güvenlik personelinin yolcu ya da eşya üzerinde gezdirerek metal araştırması yaptığı bir alettir.

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü ilgili alanlar için birtakım prosedürleri tanımlamaktadır. Kişiler tarafından apronda havaaraçlarının, yolcuların ve diğer işlemlerin görülebildiği alanlarda aşağıdaki önlemler alınmalıdır (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü, 2002: 1-4-3):
• İlgili alana girişler, görevliler tarafından kontrol edilmelidir.
• Yetkisiz girişleri engellemek ya da buradan havaaraçlarının parklandırıldıkları
alana yabancı cisimlerin fırlatılmasını engellemek için ilgili alan kapatılmalı veya
bariyerler konulmalıdır.
• Kullanılan önlemler, alanın güvenliğini sağlayabilmeli ve gerektiğinde girişlere kapatılabilmelidir.

Hava tarafında, “güvenlik bölgeleri” (security areas) giriş kontrollerini ve personel tanımlama gibi önlemleri kapsamaktadır. Güvenlik bölgeleri; GTGA ve HOS bölgelerinden oluşmaktadır (Price ve Forrest, 2013: 185).
GTGA veya GA en yüksek emniyet önlemlerinin alındığı bölgeleri ifade etmektedir.

Apronlar:Havaaraçlarının yolcu, yük aldıkları ve indirdikleri, yakıt, ikram, temizlik, hat bakım hizmetlerini aldıkları apronlarda gerekli güvenlik tedbirlerinin alınması oldukça önemlidir. Bu bölümün kara tarafından tel örgülerle ayrılması gerekmektedir. Ayrıca terminal tarafından aprona geçişlerde kontrol noktaları oluşturulmalıdır.

Hassas Nokta, herhangi bir şekilde tahrip olması halinde, havaalanı fonksiyonlarının ciddi şekilde aksamasına neden olabilecek hava trafik kulesi ya da enerji üniteleri gibi tesis ve alanlardır.

ICAO güvenlik içerikli düzenlemelerine annex 17'de yer vermektedir.

Kuralsız Yolcu: Uçuş hâlindeki bir uçakta yolcu ve personelin düzenini veya güvenliğini tehlikeye atacak hareketlerde bulunan, uçaktaki malzemelere zarar veren, tehdit eden ve mürettebatın uyarılarına uymayan yolculardır.

Tehlike Arz Eden Yolcu: Uçakta (yerde iken) ya da havaalanında yolcu ve personelin düzenini veya güvenliğini tehlikeye atacak hareketlerde bulunan, kurallara uymayan yolculardır.

Kayıtlara geçen ilk uçak bombalama olayı 1933 yılında gerçekleştirilmiştir.

Havacılık güvenliğine yönelik saldırıları, içeriğinin ya da amacının değişmesine bağlı olarak dört ayrı döneme ayırarak incelemek mümkündür. Bunlar:
• 1930-1979 yılları arasında yaşanan olaylar,
• 1980-1990 yılları arasında yaşanan olaylar,
• 1990-2001 yılları arasında yaşanan olaylar,
• 11 Eylül 2001 ve sonrasında yaşanan olaylardır.

6 Eylül 1970 Dawson’s Field (Aynı anda birden fazla uçağın aynı terör örgütü tarafından kaçırılması): Dawson’s Field olayı, uçak kaçırma eyleminin farklılık gösterdiği bir olay olması nedeniyle havacılık güvenliği alanında önemli bir yere sahiptir. Filistinli teröristler, aynı anda farklı üç havaalanından ABD’ye gitmesi planlanan üç ayrı uçağı, aynı anda kaçırmışlardır.

İlk kez havada bombalama olayı 23 Haziran 1985  tarihinde Air India havayollarında gerçekleştirilmiştir.

En uzun uçak kaçırma olayı  12 Nisan 1999 yılında başlayıp, 31 Aralık 1999’da son bulmuştur.

HAVACILIK GÜVENLİĞİ HİZMETİNİN BİLEŞENLERİ
Havacılık güvenliği hizmetinin bileşenlerini ele alınmadan önce, havacılık güvenliği hizmetlerinin neleri kapsadığına genel bir bakış açısıyla değinilmesi gerekmektedir.
Havacılık güvenliği hizmetlerini genel olarak aşağıdaki gibi özetleyebilmek mümkündür.

• Havaalanı çevre güvenliğinin, yerde hangar alanındaki ya da havaalanı hareket
sahası (PAT sahası) içindeki uçakların güvenliğinin, terminal ve ilgili kolaylıkların
sağlandığı alanların güvenliğinin sağlanması,
• Havaalanında görevli ya da havaalanında faaliyet gösteren diğer (hava yolu ya da yer
hizmetleri gibi) kurum ya da kuruluş personelinin, hareket sahası ve hassas noktalara giriş çıkışının limitlenmesinin ve kontrol altında tutulmasının sağlanması,
• Yolcuların ve bagajların, kargonun, personelin ve havaalanını kullanan diğer bireylerin güvenlik kontrolünden geçirilmesinin sağlanması• Yerde alınan güvenlik önlemlerinin ve uçuş güvenliğinin sağlanması,
• Yolcu akışının takip edilerek gelen ve giden yolcunun birbirinden ayrılmasının temin edilmesinden oluşmaktadır.

Sivil Havacılık Örgütü (ICAO: International Civil Aviation Organization)

Havacılık güvenliği, ICAO Ek-17’de “Sivil havacılığın yasa dışı müdahalelere karşı insan, ekipman ve düzenlemeler bileşimi ile korunmasına yönelik alınan önlemler bütünü” olarak tanımlanmaktadır (ICAO, Annex 17: Security, 2011: 1-3). Havacılık güvenliği, yasa dışı içerikli risklerin engellenmesi ve havacılık güvenliğinin yasa dışı eylemlere maruz kalmasının önlenmesi amacını taşımaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, güvenliğin yasa dışı
ve kasıt içeren risklerin ortadan kaldırılmasına yönelik uygulamaları kapsamasıdır.

Türkiye için güvenlik alanında başlıca iki uluslararası düzenleyici kuruluş bulunmaktadır.
Bunlardan ilki 1944 yılında gerçekleştirilen Şikago Konvansiyonu sonrasında oluşturulmuş bulunan ICAO’dur. Havacılık sektörünün küresel düzenleyicisi durumundaki ICAO’nun yayımlamış olduğu ve havacılık güvenliğine yönelik düzenlemeleri içeren “Ek- 17 Güvenlik” dokümanı, tüm üye ülkelerin güvenlik içerikli faaliyetlerine yön vermektedir.
Bununla birlikte Türkiye için bölgesel düzenleyici konumundaki Avrupa Sivil Havacılık Konferansı’nın (ECAC: European Civil Aviation Conference) güvenlik ile ilişkili dokümanı “Doc 30 Part II” güvenlik eki de ülkemizde havacılık güvenliği faaliyetlerine yön vermektedir. Ulusal bazda ise Türkiye’de havacılık güvenliğinin sağlanmasından Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) sorumludur. SHGM bu sorumluluğunu yerine getirirken uluslararası kuruluşların (ICAO ve ECAC başta olmak üzere) düzenlemelerini de göz önüne almak yükümlülüğünü taşımaktadır.

ICAO’nun güvenlik içerikli düzenlemelerine yer verdiği Ek-17’ye göre üye
hükûmetler aşağıda sıralanan konularda düzenlemeler yapmak durumundadır 
• Havaalanına izinsiz girişi engellemek için prosedürler ve önlemler geliştirmesini,
• Eğitim programı geliştirilmesini,
• Güvenlik kontrollerinden geçmiş yolcuların izole edilmesi için prosedürlerin geliştirilmesini,
• Uçağa, gizlice tehlikeli maddelerin ya da silah gibi madde, malzeme girişini önleyici prosedürlerin geliştirilmesini,
• Mahkûmların taşınmasına ilişkin prosedürlerin oluşturulmasını,
• Kolluk kuvvetlerinin uçak içi bagaj taşıma (savunma amaçlı olarak silah taşınması koşullarını içeren) kurallarının belirlenmesini,
• Kargo ve posta güvenlik taraması prosedürlerinin oluşturulmasını,
• Havaalanlarının tasarlanması sürecinde güvenlik konularının göz önüne alınmasını,
• Havacılık sistemi içinde yer alan personelinin adli sicil kayıtlarının güvenlik açısından incelenmesini,
• İkram malzemelerinin hazırlanması ve uçağa eriştirilmesi sürecine ilişkin güvenlik prosedürlerinin geliştirilmesini öngörmektedir.