HAVACILIK EMNİYETİ

Uçuş harekat uzmanları, uçuşun herhangi bir safhasında mesul (sorumlu) pilotun talebi veya ele ulaşan bilgiler ışığında uçuşun emniyetli ve etkin bir şekilde devamını sağlamak için uçuş ekibini bilgilendiren, uçuş hakkındaki bilgilerin gerekli birimlere aktarılması için uçuşu izleyen, acil durum (sabotaj, kaza kırım, uçak kaçırma vb.) bilgilerinin gerekli birimlere iletilmesini sağlayan ilgili otorite tarafından lisanslandırılmış kişiler olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Dispeçerler görevlerini icra ederlerken uçuş emniyetini etkiliyebilecek birçok iş yapabilmektedirler. Bunlar aşağıda özetlenmektedir:

• SIGMET’ler, uçuş rotası üzerinde yer alan türbülans ve fırtınalar ile ilgili bilgileri uçuş ekibine iletme, • Değişen rüzgar bilgisi gibi operasyonel çevreye dair güncel bilgileri uçuş ekibine iletme, • Varış meydanı ve alternatif meydanların hava durumları ile ilgili bilgileri uçuş ekibine iletme,

• Terminal sıkışıklıkları, kapatılan havalimanı bölgeleri ya da PAT sahaları yüzey bilgileri gibi konuları uçuş ekibine iletme, • Uçuş ekibine ihtiyaç olması halinde alternatif havalimanı önerme, • Uçuş planlarını düzenleme ve gerekli olduğu durumda güncelleme.

Doğru cevap D'dir.

Ekip Kaynak Yönetimi, 1979 yılında NASA’nın öncülüğünde düzenlenen ve “Kokpit Kaynak Yönetimi-KKY” adı altında yapılan ortak çalışmalara dayanmaktadır. Bu çalışmalar sonucunda “pilot hatalarını” azaltmak için kokpitte insan kaynağını en etkin şekilde kullanma amacını güden “Kokpit Kaynak Yönetimi (Cockpit Resource ManagementCRM)” uygulamaları oluşturulmuştur. KKY kapsamında özellikle kokpit ekibinin iletişim, karar verme ve liderlik becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Diğer yandan, kapsamlı bir KKY programının geliştirilmesi ise ABD’deli United Havayolları tarafından 1981 yılında gerçekleşmiştir. Bu dönemde baskın ve otoriter liderlik yaklaşımlarının yarattığı olumsuzlukların kaptan pilotlara açıklanması ve kokpitte katılımcı liderlik tiplerinin benimsetilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca yardımcı pilotların “girişkenlik” özelliklerinin ön plana çıkarılması da bu dönemdeki KKY programlarının temel amaçları arasında yer almıştır. Doğru cevap D'dir.

EKY programlarının bileşenleri, ekip üyelerinin sahip olması gereken teknik olmayan becerileri kazandırmayı hedeflemektedir. Bu anlamda, havayolu işletmeleri EKY eğitimleri ile ekiplerin “iletişim”, “durumsal farkındalık”, “karar verme”, “takım çalışması”, “iş yükü” ve “stres yönetimi” becerilerini geliştirmeye çalışmaktadır. Doğru cevap A'dır.

İletişim ortamı: İletişim ortamının verdiği rahatsızlıklar da iletişim sürecinin engelidir. İletişim ortamındaki aşırı sıcaklık ya da soğukluk, havanın nemli olması, kötü ışık düzeni ve gürültülü çevre, iletişimi engelleyen ortamsal etmenlerden bazılarıdır. Doğru cevap B'dir.

Rensis Likert’in Sistem 4 Modeli kapsamında dört tip lider tanımlanmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

• Sömürücü otoriter lider: Bütün kararları yönetici verir, kimin, ne zaman ve nasıl bir iş yapacağını yöneticiler belirlerler. Başarısızlığı cezalandırırlar. Çalışanlara olan güven azdır.

• Babacan otoriter lider: Kararı yine lider verir fakat işleri yapmada astlar bir dereceye kadar özgürlük ve esnekliğe sahiplerdir.

Katılımıcı lider: Lider amaçları saptamadan ve karar vermeden önce astlara danışmaktadır. İşlerin nasıl başarılacağı konusunda karar vermede astların oldukça fazla özgürlükleri bulunmaktadır. Cezadan çok ödüllendirmeye ağırlık verilmektedir.

• Demokratik lider: Likert tarafından önerilen liderlik tipidir. Bu sistemde liderler, tüm çalışanların kararların alınması sürecine katılımlarını sağlamaktadır.

Doğru cevap E'dir.

Psikoloji alanında karar verme konusundaki çalışmalar incelendiğinde genel olarak karar vermenin birtakım aşamalardan meydana geldiği belirtilmektedir. Bu aşamaları şu şekilde sıralandırmak mümkündür: • Tanıma aşaması: Ortaya çıkan problemi oluşturan durum ve engellerin tanınmaya çalışıldığı aşamadır. • Üretme aşaması: Değişik çözüm seçeneklerinin araştırıldığı aşamayı ifade etmektedir. Bu süreçte belirlenen seçenekler uygulanmaya koyularak değerlendirilir. Uygulamalardan hiçbir çözüm elde edilemiyorsa diğer aşamaya geçilmektedir. • Kuluçka aşaması: Belirlenen seçeneklerden çözüm üretilememesi durumunda problem bir yana bırakılarak başka şeylerle uğraşılır. • Yeniden değerlendirme aşaması: Belirli bir süre problemle ilgilenilmeyi bırakmanın ardından tekrar probleme dönülür. Birey bu süreçte problemi yeniden değerlendirir ve çözüm bulana kadar karar verme aşamaları tekrarlanır. Karar verme sürecinde aşamalarının uygulanması her zaman belirtilen sıralamayı izlemeyebilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Hat Odaklı Uçuş Eğitimi- HOUE (LOFT- Line Oriented Flight Training) olağan uçuş şartlarının simülator ortamında oluşturularak ekip üyelerinin eğitilmesi tekniği olarak tanımlanmaktadır. HOUE, daha çok pilotlara yönelik bir uygulamadır. Doğru cevap A'dır.

Özellikle uçuş sırasında pilotların teknik olmayan becerilerini değerlendirmeye yönelik, genel geçer sistemler geliştirilmiştir. NOTECHS ve Teksas Üniversitesi Davranış Belirleyicileri Sistemi en çok değinilen davranışsal belirleyiciler sistemini oluşturmaktadırlar. Doğru cevap C'dir.

Havacılık sektöründe bahsedilen iş tanımlarına sahip olan kişiler İngilizcedeki “dispatcher” sözcüğünün dilimize uyarlanmış şekli olan “Dispeçer” ya da ülkemizin sivil havacılık otoritesi konumunda olan Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) tarafından yayınlanan “SHD: T-44” numaralı düzenlemede belirtildiği şekli ile “Uçuş Harekat Uzmanı” olarak isimlendirilmektedir.

Buna göre cevap: A'dır

Dispeçerler görevlerini icra ederlerken uçuş emniyetini etkiliyebilecek birçok iş yapabilmektedirler. Bunlar aşağıda özetlenmektedir. Buna göre cevap: E'dir.

Hava aracı üreticisi Boeing, havacılığın gelişmeye başladığı yıllarda meydana gelen emniyetsiz olaylarda teknik nedenlerin %80 oranında rol oynadığını belirtmektedir. Günümüzde ise bu oran tersine dönmüş durumdadır. Artık yaşanan kazaların nedenleri arasında % 80 oranında insan hataları (pilot, hava trafik kontrolörü, teknisyen, dispeçer gibi) yer almaktadır. Teknik faktörlerin rolünün ise %20 oranında olduğu belirtilmektedir

Buna göre cevap: D'dir.

Ekip Kaynak Yönetimi, 1979 yılında NASA’nın öncülüğünde düzenlenen ve “Kokpit Kaynak Yönetimi-KKY” adı altında yapılan ortak çalışmalara dayanmaktadır.

Buna göre cevap: C'dir.

Uçuş emniyetinde kritik role sahip olan tüm personel 1986 yılında NASA ve Delta Havayolları tarafından yapılan çalışmaların kaynak yönetim programları kapsamına dâhil edilmiş, böylece Kokpit Kaynak Yönetimi anlayışından Ekip Kaynak Yönetimine-EKY (Crew Resource Management-CRM) geçilmiştir.

Buna göre cevap: A'dır.

EKY programlarının bileşenleri, ekip üyelerinin sahip olması gereken teknik olmayan becerileri kazandırmayı hedeflemektedir. Bu anlamda, havayolu işletmeleri EKY eğitimleri ile ekiplerin “iletişim”, “durumsal farkındalık”, “karar verme”, “takım çalışması”, “iş yükü” ve “stres yönetimi” becerilerini geliştirmeye çalışmaktadır.

Buna göre cevap: E'dir.

Gönderici olarak tanımlanan birey fikirlerini semboller halinde kodlayıp (encode) mesaj olarak alıcıya iletmektedir.

Buna göre cevap: B'dir.

Kod, mesajın işaret haline dönüşmesinde kullanılan simgeler ve bunlar arasındaki ilişkileri düzenleyen kuralların tamamına verilen addır.

Buna göre cevap: C'dir.

Alıcının gelen mesajın anlamını çözmesi işlemi kod açma olarak tanımlanır.

Buna göre cevap D'dir.

Etkili bir geri bildirim aşağıdaki özelliklere sahiptir (Aşan ve Aydın, 2006, s.346):

• Gönderene yardımcı olmayı amaçlar,

• Mesajın tam bir karşılığıdır,

• Zamanlaması tamdır,

• Gönderenin amacına ulaşmasını sağlayacak kadar açık ve seçiktir,

• Yapıcıdır ve davranış üzerinde durur.

Buna göre cevap: E'dir.