HAVACILIK EMNİYETİ - Deneme Sınavı - 6

Göç etme, eşini kaybetme, çocuğun evden ayrılması ve sağlık problemleri bireylerin yaşayabileceği değişikliklerdendir. Bireylerin yaşam değişikliklerinden etkilenme dereceleri ve stres eşikleri farklı olabilmektedir. Bu dönemlerde bireylerde konsantrasyon ve uyku bozuklukları, depresyon, anksiyete bozuklukları görülebilir. Tehdit edici bir durum ile karşılaşan birey “savaş ya da kaç” tepkisi vermektedir. Böyle bir durumda vücut birçok kaynağı harekete geçirmekte; karaciğer kasları hazırlamak için ekstra glikoz salgılamakta, yağ ve proteinin şekere dönüşmesi için ise hormonlar harekete geçmektedir. Böylece, metabolizma fiziksel faaliyet için hazırlığını hızlandırarak enerjisini artırmaktadır. Doğru yanıt D’ dir.

Strese maruz kalan organizmada bazı hormonların harekete geçmesiyle birlikte fizyolojik ve psikolojik bir takım etkiler gözlemlenebilir. Kızgınlık, öfke, umutsuzluk, endişe, kaygı, tasa, huysuzluk, suçluluk, sinirlilik, korku gibi psikolojik etkiler strese bağlı olarak bireylerde görülebilir. Zayıflık (vücudun kilo kaybetmesi) ise strese bağlı olarak bireyin beslenememesinden kaynaklanan fizyolojik bir etkidir. Doğru yanıt C’ dir.

Stresin; fizyolojik, psikolojik ve bilişsel performans üzerinde olumsuz etkileri yanında olumlu etkileri de bulunmaktadır. Olumlu stres, başka bir ifadeyle “östres” bireyin hazır bulunuşluğu ve görevi yerine getirebilmesi için gereken motivasyon seviyesi üzerinde olumlu etkileri olmaktadır. Bunlardan biri detaylara dikkat edilmesini sağlamasıdır. Çok sık hayal kurma, mizah algısında zayıflama, zihin karışıklığı ve tek düşünce ile meşgul olma stresin olumsuz etkilerindendir. Doğru yanıt A’ dır.

REM uykusu uyku evrelerinden biridir. REM uykusu ruhsal dinlenme, hafıza ve öğrenme sürecinde rol oynar. Sirkadyen ritimleri, psikolojik ve davranışsal işlevler ve gün içerisinde vücudun döngülerini düzenleyen süreçlerdir. Sirkadyen ritimler, organizmanın hormonal, sindirimsel, kardiyovasküler dolaşım sitemini düzenleyerek vücudun sıcaklık, uyku ve yorgunluk düzeyleri üzerinde etkili olmaktadır. Sirkadyen ritimler, vücudun sahip olduğu biyolojik saat tarafından belirlenmektedir. Sirkadyen ritimler, temel olarak beyin tarafından kontrol edilmekteyse de ışık gibi dış faktörler tarafından da etkilenmektedir. Hipotalamus bölgesinde yer alan suprakiazmatik çekirdek beynin uykuya neden olan melatonin hormonunun gün ışığında salgılanmasını engellemekte, gece ise serbest bırakmaktadır. Gün ışığı dışında gece parlak bir ışıklandırma bireyin biyolojik saatinin yeniden düzenlenmesine neden olacaktır. Ayrıca suni parlak ışığa maruz kalan organizma bu süre içerisinde gece olsa bile uykuyu erteleyecektir. Biyolojik saat sayesinde temel işlevleri yerine getirebilmek için gereken vücut sıcaklığı gündüz artmakta gece ise vücudun enerjisini korumak ve yorulmasını engellemek için azalmaktadır. Doğru yanıt C’ dir.

Doğu veya batı yönlü uçuşlar metabolizmanın sirkadyen ritmini etkilemekle beraber sirkadyen ritminin bozulmasına en çok sürekli değişen vardiya ve gece çalışmaları ile zaman dilimlerinin ve ışık rejiminin hızla değiştiği, uzun mesafeli uçuşlar neden olmaktadır. Hızlı bir şekilde zaman dilimi değiştirmenin sonucu (jet-lag) uçuş personelinin sirkadyen ritimlerini etkilerken vardiya ve gece çalışmaları da diğer personelin (hava aracı bakım teknisyenleri ve hava trafik kontrolörleri gibi) sirkadyen ritimlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Doğru yanıt B’ dir.

Acelecilik, şaşkınlık, suskunluk ve sakinlik kişilik yapısı ile ilgilidir. Yorgunluk ise, genel olarak fiziksel ve zihinsel olarak bitkinlik olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir tanıma göre yorgunluk; iş yapma kapasitesinin düşmesini, görevin yerine getirilmesinde düşük verimliliği, herhangi bir uyarıcıya tepki verme konusunda güç düşüklüğünü ve genel olarak bitkinliği ifade etmektedir. Yorgunluk; uykusuzluk ve sirkadyen ritminin bozulmasından meydana geldiği gibi aynı zamanda düşük motivasyon ve yeterli dış uyarıcının olmamasından da meydana gelebilmektedir. Doğru yanıt E’ dir.

Alkolün sakinleştirici etkisi vardır. Ayrıca uyku ilaçları ile benzer etkiler göstermektedir. Özellikle yiyeceklerle birlikte alındığında daha uzun süre kanda kalabilmektedir. Alkol kullanımından sonra en az 8 saat boyunca çalışılmaması gerekmektedir. Ayrıca, alkolün yorgunken, hastayken ve ilaçlar ile alınması durumunda etkileri önemli düzeyde artmaktadır. Doğru yanıt D’ dir.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Alkol ve Psikoaktif Madde Kontrollerine İlişkin Talimatında “psikoaktif madde”yi şu şekilde sıralamıştır:

Tütün ve kahve hariç olmak üzere bağımlılık veya sorunlu kullanıma yol açabilen bilinçte, algılarda, duygu durumda, bilişsel işlevlerde değişikliklere yol açan, alkol ayrı olarak değerlendirileceğinden, opioidler, kannabinoidler, hipnotik ve sedatifler, kokain, amfetamin ve diğer uyarıcılar, halüsinojenler, uçucu solventler ve benzeri kimyasal maddeler. Doğru yanıt C’ dır.

Yorgunluğun fiziksel belirtileri; esneme, ağırlaşan göz kapakları, göz ovuşturma, başın öne eğilmesi, uyuklama, zayıf vücut koordinasyonu, baş ağrısı olarak sıralanabilir. Yorgunluğun havacılık çalışanları üzerindeki etkileri ise yavaş tepki verme, motor becerilerin zayıflaması, uykusuzluk, duyarsızlık, göreve odaklanamama, azalan görsel keskinlik, sinirlilik, hafıza problemleri, tecrit edilmişlik duygusu, hazır bulunuşluluğun azalması olarak görülmektedir. Doğru yanıt B’ dir.

İçeriden veya dışarıdan gelen ve kişinin mevcut dengesini ya da duygusal, bilişsel, toplumsal işleyişini bozma eğilimi gösteren ve bozulan bu dengeyi yeniden kurmaya yönelik yeni davranışlara zorlayan, gerçek ya da algılanan uyarıcılara verdiği fiziksel, ruhsal ve bilişsel tepkilere stres denir.

Anlık stres, akut-kontrol edilebilir stres, akut-kontrol edilemeyen stres, kronik-kontrol edilemeyen stres; stres türleridir. Karmaşık stres bir stres türü değildir.

Organizma strese karşı üç dönemde tepki verir. Bunlar sırasıyla alarm, direnme ve tükenmedir.

A, B ve C tipi olmak üzere üç tip kişilik vardır. Bunlardan A tipi kişilik işkolik, rekabetçi ve hırslıdır.

Egzersiz, gevşeme, zaman yönetimi ve iletişim kurma stresle başa çıkmada kullanılan yöntemler iken sigara içme bu yöntemlerden birisi değildir.

Bireyin herhangi bir görevin yerine getirilmesinde zaman yetersizliği konusundaki algısına zaman baskısı denir.

İşin, bireyin bilişsel ve fiziksel kapasitesini kullanma talebi üzerindeki etkisi iş yükü olarak tanımlanmaktadır.

İşin getirdiği fiziksel kapasite, işin doğasında var olan bir unsurdur. Görevin yapıldığı koşullarla ilgili değildir.

Uyku, asgari fiziksel hareket ve çevreye en alt tepki düzeyi ile karaterize edilen bir bilinç durumudur.

Sirkadyen ritimleri, psikolojik ve davranışsal işlevler ve gün içerisinde vücudun döngülerini düzenleyen süreçlerdir.

Stresörlerin varlığı devam ettiğinde organizmanın verdiği tepkilerin yoğunluğu zaman içerisinde değişmektedir. Selye, organizmanın strese üç farklı dönemde farklı tepkiler geliştirdiğini belirtmektedir. Bunlar; alarm dönemi, direnç dönemi ve tükenme dönemi olarak sıralanmaktadır.