HAVACILIK EKONOMİSİ

Hata, kural ve prosedürleri uygulayarak elinden gelenin en iyisini yapan, ancak hedefine ulaşamayan bir insanın eylemi olarak tanımlanmaktadır. Havacılıkta, önemli bir kaza gerçekleşmeden önce milyonlarca operasyonel hatanın yapıldığı istatistiksel bir veridir. İhlal ise kural ve prosedürlere bilinçli olarak uymayan insanın eylemi olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Havacılık sektörü büyüdükçe, daha farklı ve daha fazla uçak üretildikçe, daha fazla uçuş yapıldıkça ve daha fazla insan teknolojinin sınırlarını zorlamaya başladıkça, daha fazla kaza ve daha fazla ölüm durumları meydana gelmiştir. Bu durum sektör temsilcilerini, havacılıkta artık bir tür emniyet denetiminin gerekli olduğuna ikna etmiştir. Çünkü meydana gelen çok sayıdaki kaza ve olaylar insanlar tarafından artık kabul edilemez noktaya ulaşmıştır. Bu koşullar, hava taşımacılığının kurallarını yapma ve uygulama, emniyetini ve teşvikini sağlama, yeni havayolu kurma ve denetlemenin bir yolu olarak Hava Ticaret Yasası’nın kabul edilmesiyle 1926’da Hava Ticaret Bürosu’nun kurulmasını sağlamıştır. Doğru cevap D'dir.

Tüm kazaların yarısından fazlası ve tüm ölümlerin yarısına yakını (yüzde 41) son yaklaşma ve iniş sırasında meydana gelmektedir. En düşük kaza oranı alçalma ve ilk yaklaşma aşamasında, en düşük ölüm oranı ise uçuş öncesinde gerçekleşmektedir. Doğru cevap E'dir.

Uçuş kontrol kaybı ve kontrollü uçuşta yere çarpma durumuma bağlı olarak gerçekleşen kazalar birlikte uçuş ekibi hatası olarak değerlendirilmektedir. Çünkü gerek uçuş kontrol kaybı gerekse kontrollü uçuşta yere çarpma genellikle mürettebat hatasından kaynaklanmaktadır. Bu kapsamda özelikle uçuş mürettebatı arasında pilota bağlı kazalar merkezî konumda yer almaktadır.Doğru Cevap A'dır.

Havacılık sektöründe meydana gelen kazalar altı kategoride sınıflandırılarak analiz edilmektedir. Bunlar:

Doğru cevap B'dir.

Emniyet yönetim sistemi en basit anlamıyla, havacılık sektöründe ortaya çıkabilecek her türlü risklerin (uçuş, uçak, yolcu, havaalanı vs.) eldeki kaynaklarla yönetilebilecek şekilde organize edilmesi olarak tanımlanmaktadır. Emniyet yönetim sistemi bir süreçtir ve daima proaktif olmayı gerektirmektedir. Bu çerçevede tehlikelerin sonuçlarının emniyet riski oluşturarak kazaya neden olmalarından önce emniyet risklerini tanımlamanın, analiz etmenin, azaltmanın ve kontrol altına  almanın yollarını sürekli olarak değerlendiren bir faaliyettir.Emniyet yönetim sisteminin genel amacı, daha emniyetli bir havacılık sektörü oluşturmak ve bu sayede sektöre çok ciddi faydalar sağlayarak sektörün verimliliğini artırmaktır. Doğru cevap D'dir.

Havacılık kazaları bazen bakımların yanlış veya tam yapılmaması sonucu meydana gelmektedir. Bununla birlikte, bakım faaliyetlerindeki eksiklikler, son yıllarda dünya çapındaki gövde kayıplı kazaların sadece yüzde 3-4 gibi bir oranına sebep olmaktadır. Bu durum esasında bakım faaliyetlerinin dünya çapında istisnalar hariç, yerinde ve kurallara uygun yapıldığının bir göstergesidir. Ulusal ve uluslararası birtakım düzenlemeler ve denetimler yoluyla, bakım faaliyetlerinin çok katı standartlara kavuşturulması sayesinde kazalarda bakım faaliyetlerinin rolü azaltılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Havacılık sektöründe son derece büyük öneme sahip olan emniyet yönetim sisteminin üç temel özelliği bulunmaktadır. Bunlar;

• Sistematik olması
• Proaktif olması
• Açık olmasıdır

Emniyet yönetim sistemi planlama dâhilinde işletildiği için sistematiktir.Doğru cevap D'dir.

Emniyet risk derecesinde tahammül edilebilir riskler alanı yeşil ile gösterilir Bu alandaki riskler, azaltma durumuna göre kabul edilebilir niteliklidir. Bunun için maliyet-yarar analizi yapılması gerekir. Doğru cevap C'dir.

Risk kavramı genel olarak değerlendirildiğinde istemeyen bir durumun gerçekleşme olasılığı olarak ifade edilmektedir. Risk yönetilebilir bir olgudur. Risk yönetimi de istenmeyen bir durumun gerçekleşme olasılığını kabul edilebilir makul seviyede tutmak için harekete geçmek olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Risk ise, en genel manasıyla faaliyetlerin içerdiği belirsizliği ifade etmesinin yanı sıra belirli bir zaman dilimi içinde arzu edilmeyen, olumsuz sonuçlar ortaya çıkarabilecek veya tehlikeli bir durum ile karşılaşma olasılığı olarak tanımlanmaktadır.

Kaza (Aviation Accident): Herhangi bir kişinin uçuş niyetiyle uçağa bindiği ve tüm bu kişilerin uçaktan indiği zaman arasında, bir hava aracının işletilmesiyle ilgili olarak meydana gelen ve herhangi bir kişinin ölüme veya ciddi şekilde yaralanmasına neden olan veya uçağın önemli ölçüde hasar aldığı durum olarak tanımlanmaktadır

Tehlike (Hazard): Herhangi bir uçağın, insanın, donanımın, ör­gütün faaliyetleri sırasında kullandığı her türlü kaynağın ve daha da önemlisi örgütsel bir becerinin zarar görmesine ya da tamamen kaybedilmesine yol açacak, var olan veya olması ihtimal dâhilinde olan koşullar olarak tanımlanmaktadır.

Havacılık sektöründe emniyet olgusu ilk defa Wright kardeşlerin ilk motorlu uçuşundan (17 Aralık 1903) yaklaşık beş yıl sonra (17 Eylül 1908) yaşadıkları ölümlü ilk uçak kazası sonrası (Gösteri uçuşu sırasında uçak düşmüş ve Orville Wright ağır yaralanmış, Thomas Selfridge ise hayatını kaybetmiştir.)

Hava taşımacılığının kurallarını yapma ve uygulama, emniyetini ve teşvikini sağlama, yeni havayolu kurma ve denetlemenin bir yolu olarak Hava Ticaret Yasası’nın kabul edilmesiyle 1926’da Hava Ticaret Bürosu’nun kurulmasını sağlamıştır.

Dünya Savaşı havacılık tarihinde önemli bir olay olarak yer almaktadır. İkinci Dünya Savaşı sırasında geliştirilen yeni teknolojiler, savaş sonrasında bu teknolojilerin ticari hayata uygulanmasıyla ticari havacılık hızla yükselmiştir. Bu kapsamda Alman lisanslı dünyanın ilk operasyonel jet motorlu savaş uçağı Messerschmitt 262’nin teknolojisi, transfer yoluyla ticari havacılıkta kullanılmaya başlamıştır

Yolcu Tepkileri: ValuJet isimli havayolu firmasının ticari itibarı 1996 yılında yaşadığı ve 110 kişinin ölümüyle sonuçlanan bir uçak kazası sebebiyle çok zayıflamış ve 1997 yılında ValuJet firması AirTran Airways firması ile satılma yoluyla birleşmek zorunda kalmıştır.

Finansal kaygılar, daha yoğun olarak menkul kıymet borsalarında ortaya çıkmaktadır. Borsada yatırımcılar, özellikle ölüm içeren bir kaza geçiren bir havayolu firmasının hisse senetlerine her zaman negatif tepki (satış ağırlıklı) verecektir. Bunun ne­deni, böyle bir kazanın söz konusu havayolu firmasının geleceği konusunda büyük bir belirsizliğe yol açacağına dair az çok bariz olan düşüncedir. Bu konuda yapılan pek çok bilimsel çalışma, ortalama olarak havacılık kazalarının firmaların öz kaynaklarında kayba sebep olduğunu defalarca kanıtlamıştır.

Tablo 8.2’de Dünya genelinde 2000-2021 yılı arasında gerçekleşen uçak kazası sonucu ölümlü uçak kazaları ve ölüm sayıları nedenleri itibariyle farklı kategorilere göre sınıflandırılarak gösterilmiştir. Tablodaki veriler eşliğinde kazalardaki yoğunluğun uçuş ekibi hatasından kaynaklandığı görülmektedir. Uçuş kontrol kaybı ve kontrollü uçuşta yere çarpma durumuma bağlı olarak gerçekleşen kazalar birlikte uçuş ekibi hatası olarak değerlendirilmektedir.

Emniyet güvencesi, emniyet risklerine yönelik yapılan kontrollerin etkili bir şekilde yapılıp yapılmadığının analizi, belgelenmesi, denetlenmesi ve yönetim tarafından gözden geçirilmesi gerekliliği bakımından kalite güvencesi sürecinin yansıması olarak ifade edilmektedir.