Hava Taşımacılığında Uluslararası Anlaşma, İttifak ve Kurallar

Uluslararası hava taşımacılığına ilişkin bazı kuralların birleştirilmesine dair konvansiyon, 12
Ekim 1929’da Polonya’nın Varşova kentinde toplanmıştır. Varşova Konvansiyonu'nun en önemli sonuçlarından biri, uluslararası taşıma için resmî bir tanımın ortaya çıkmasıdır.

Hava taşımacılığıyla ilgili bir sonraki büyük uluslararası anlaşma, İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt’in ev sahipliğinde düzenlenen 1944 Chicago Sözleşmesi’dir. Chicago Konvansiyonu’nun önemli bir sonucu, “uluslararası hava seyrüseferinin ilke ve tekniklerini geliştirmek ve uluslararası hava taşımacılığının
planlanmasını ve geliştirilmesini teşvik etmek” hedefiyle Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) kurulmasıydı. 

Havayollarında stratejik ittifaklar, müttefik havayollarının benzer iş hedeflerini paylaştıkları ve ortak hedeflerine ulaşmak için hizmetlerini koordine ettikleri ikili veya çok taraflı anlaşmalardır. Açık Semalar Anlaşmaları artan seyahat ve ticareti, yüksek kaliteli işlerin yaratılmasını teşvik ederek küresel anlamda ekonomik büyümeyi kolaylaştırırlar.
Açık Semalar Anlaşmaları, havayolu operasyonları için esnekliği arttırır; havayolları arasında işbirliğine dayalı pazarlama fırsatlarını genişletir; küresel ekspres kargo ağlarını mümkün kılar; charter düzenlemelerini serbestleştirir ve hükümetleri yüksek havacılık güvenliği standartlarına bağlı kılar.

1944 Chicago Toplantısı “uluslararası açık semalar” düzenlemesine yönelik ilk adımların atıldığı anlaşmadır.

Hava taşımacılığı serbestliklerinden birinci serbestlik, bir havayolunun başka bir ülke üzerinden inmeden uçma hakkını sağlar. Geçiş (transit) serbestliği de denir.

İkinci hava serbestliği, teknik nedenlerle (yakıt ikmali gibi) başka bir ülkeye, gelir yaratabilecek yolcuları almadan veya bindirmeden iniş yapma hakkıdır.

Beşinci serbestlik hakkı, taşıyıcının kendi ülkesinden çıkışlı veya varışlı bir uçuşta iki yabancı
ülke arasında trafik taşıma özgürlüğüdü

Ticari hizmetler amacıyla trafiği bir ana ülkeden başka bir ülkeye taşıma serbestliği üçüncü serbestliktir . Dördüncü serbestlik ise ticari hizmetler amacıyla başka bir ülkeden ana ülkeye
trafik çekme özgürlüğüdür.

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü [ICAO] tarafından Chicago Konvansiyonu’nda kabul edilen tanımı “Her devlet, diğer akit devletlerin uçaklarına, kendi topraklarında başka bir noktaya gidecek yolcu, posta ve kargo alma iznini reddetme hakkına sahip olacaktır.” şeklindedir.

Açık semalar anlaşmaları tüketici yanlısı, rekabet yanlısı ve büyüme yanlısıdır. Bu nedenle, Açık Semalar Anlaşmaları, artan seyahat ve ticareti teşvik eder, yüksek kaliteli işlerin yaratılmasını teşvik eder ve geniş ekonomik büyümeyi kolaylaştırır. Hükümetleri; rotalar, kapasite, frekanslar ve fiyatlandırma ile ilgili ticari havayolu taşıyıcı kararlarına devlet müdahalesini ortadan kaldırmak ve böylece havayollarını tüketicilere ve nakliyecilere daha uygun fiyatlı, uygun ve verimli hava hizmetleri sağlamak üzere serbest bırakmak için karşılıklı yükümlülükleri içerir. Açık Semalar anlaşmaları, havayolu operasyonları için esnekliği artırıp, havayolları arasında işbirliğine dayalı pazarlama fırsatlarını arttırır. Açık
Sema anlaşmaları küresel ekspres kargo ağlarını mümkün kılar, charter düzenlemelerini serbestleştirir ve hükümetleri yüksek havacılık güvenliği standartlarına bağlı kılar.

Tüm açık semalar anlaşmalarında yer alan ilk ve muhtemelen en önemli hüküm, uluslararası rota haklarında kısıtlamaların olmamasıdır. Bu, her iki ülkeden de taşıyıcıların diledikleri iki şehir arasında, diledikleri büyüklükteki uçaklarla, günde (haftada) diledikleri kadar uçabilmeleri anlamına gelir.

Entegrasyon ve işbirliğinin kapsamına bağlı olarak, bir havayolu ittifakının unsurları şunları
içerebilir:
• Güzergah ağlarının ve çizelgelerin koordinasyonu,
• Fiyatlar, envanter ve verim yönetiminin koordinasyonu,
• Gelir, maliyet ve kar havuzlaması ve paylaşımı,
• Kod paylaşımı,
• Ortak pazarlama, reklam ve dağıtım ağları,
• Ortak satın alma (yakıt, yiyecek vb.),
• Sık uçan yolcu programlarına karşılıklı erişim,
• Havaalanı tesislerinin paylaşımı,

• BT platformlarının koordinasyonu (bilet
rezervasyon ve dağıtım sistemleri, finans ve
muhasebe raporlaması vb.),
• Kargo operasyonlarının koordinasyonu,
• Muhasebe, finans, ürün geliştirme ve diğer
uygulamaların standardizasyonu.

Star Alliance, Oneworld ve SkyTeam'dir.

Günümüzde küresel havayolu ittifaklarında 3 büyükler olarak Star Alliance, Oneworld ve
SkyTeam anılmaktadır. THY bir Star Alliance üyesidir.

Star Alliance, 14 Mayıs 1997’de kuruldu ve yerleşik altı kıtanın tamamında mevcut 28 üye havayoluyla, yalnızca oluşturulan ilk büyük havayolu ittifakı değil, aynı zamanda en büyüğüdür.

Küresel havayolu ittifaklarında üç büyüklerin (Star Alliance, Oneworld ve SkyTeam) ortak faktörleri Amerika Avrupa akışında tüm uçuşların % 87’sine sahip olmalarıdır. Kıtalar arası uçuşlarda en büyük akış Amerika ile Avrupa arasında olduğundan üç ittifak da en önemli alan olarak bu uçuşları seçmişlerdir. 

Star Alliance Grubu diğer iki ittifakın neredeyse toplam geliri kadar gelir elde etmektedir.

Havayolu ittifaklarının doğuşu, tarihsel olarak, dağıtım merkezî planının gelişimi ve havayollarının yerel ve uluslararası ağlar kurma ihtiyacıyla bağlantılıdır. Havayolları, kabotaj ve havayollarının yabancı mülkiyeti üzerindeki yasal sınırlamalar nedeniyle, yabancı bir ülkede bir hub’ı kontrol etmenin ve işletmenin politik olarak imkansız olduğunun farkındaydı. Daha sonra, uluslararası ittifaklar aracılığıyla, güçlü iç ağlara sahip yabancı havayolları, ortaklarının uluslararası rotalarını besleyebilir ve bunun tersi, çok merkezli bir ağda merkez yoğunluğu ekonomilerinden faydalanabilir. 

Açık semalar anlaşmalarında yer alan ikinci büyük hüküm, havayolu fiyatlandırmasının piyasa
güçleri tarafından belirlenmesi gerektiğidir. Gerçek bir açık semalar anlaşması altında, hükümetler havayolu fiyatlandırmasında hiçbir rol oynamayacaktır.

Hava taşımacılığında hak ötesi, taşıyıcının kendi ülkesinden çıkışlı veya varışlı bir uçuşta iki yabancı ülke arasında trafik taşıma özgürlüğüdür. Havayollarının, bir ana ülkeden başka bir ara ülkeye yolcu taşımasını ve ardından ara ülkede yolcu seçme hakkı ile üçüncü ülkeye uçmasını sağlar. Bahsedilen hava taşımacılığındaki bu beşinci serbestlik hakkı  “Hak ötesi” olarak da anılır.