HAVACILIĞA GİRİŞ

ICAO kodunun ilk harfi dünya üzerindeki bir haberleşme alanını gösterir. ICAO tüm dünyayı çeşitli haberleşme alanlarına ayırmış ve her alana bir harf kodu vermiştir. Örneğin, ülkemizin de içinde bulunduğu Güney Avrupa’nın kodu “L”; İngiltere dâhil Kuzey Avrupa’nın kodu “E” ve Güney Amerika’nın kodu “S” dir. Doğru yanıt C’dir.

Ülkemizin de içinde bulunduğu Güney Avrupa’nın kodu “L”dir. ICAO kodunun ikinci harfi bir devleti veya bölgeyi gösterir. İkinci harf olan T, Türkiye’nin kodudur. Üçüncü harf belli bir haberleşme veya uçuş bilgi bölgesini gösterebilir. Türkiye’de “A”, “C”, “D” harfleri Ankara uçuş bilgi bölgesindeki, “B” ve “F” harfleri İstanbul uçuş bilgi bölgesindeki havaalanları için kullanılırken dördüncü harf ilgili havaalanı için kullanılmaktadır. Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere Antalya Havalimanının ICAO kodu LTAI’nın birinci harfi olan “L” havaalanının Güney Avrupa’da, ikinci harfi olan “T” havaalanının Türkiye’de, üçüncü harfi olan “A” havaalanının Ankara uçuş bilgi bölgesinde olduğunu gösterirken en son harf olan “I” da Antalya Havalimanına işaret etmektedir. Antalya Havalimanı hem iç hatlar, hem de uluslararası uçuş hizmeti vermektedir. Atatürk Havalimanının ICAO kodu ise LTBA’dır. Doğru yanıt A’dır.

Uluslararası Hava Taşıma Birliği (IATA-International Air Transport Association) da her havaalanına üç harften oluşan bir kod vermiştir. IATA havaalanı kodlarında da sadece İngiliz alfabesinin harfleri kullanılır. Kodların çoğu havaalanının veya bulunduğu şehrin adının ilk üç harfinden meydana gelir. Örneğin, Atatürk Havalimanının IATA kodu IST, Adana’nın ADA ve Erzurum’un ERZ’dir. IATA havaalanı kodları biletlemede, rezervasyonlarda, bagajların işlenmesinde ve havayolu ulaştırmasındaki diğer çeşitli ticari faaliyetlerde kullanılırlar. Sabiha Gökçen Havalimanının IATA kodu SAW’dir. Doğru yanıt D’dir.

Havaalanlarının hava tarafı doğrudan uçak operasyonlarının gerçekleştiği; pist, apron ve taksi yolu sisteminden oluşur. Üçüne bir arada PAT sahası da denilir. Hava tarafının apronlar dışında kalan uçakların kalkış, iniş ve taksi hareketleri için kullanılan kısımlarına da manevra sahası denir. Bunların dışında, hava tarafında bulunan diğer tesisler uçak hangarları, hava trafik yönetimi üniteleri, uçak kaza, kırım, kurtarma ve yangınla mücadele hizmetleri tesisleri, havaalanının kendi bakımı ve onarımı ile ilgili ünitelerin binaları, uçaklara verilen yer hizmetleri ile ilgili tesislerden meydana gelir. Bunun dışında yolcuların hareket hâlinde olduğu terminal binaları ise havaalanı kara tarafını oluşturur. Kara tarafı havaalanına ulaşım da dahil olmak üzere yolculara hizmet verilen tüm alanlardan oluşur. Yolcu indirme ve bekleme alanları, bilet kontuarları, bagaj işleme alanları, restoranlar, alışveriş alanları, araba kiralama büroları ve bunun gibi yerleri içinde bulunduran terminal binaları kara tarafını oluşturur. Doğru cevap E’dir

Pistler ICAO tarafından yayımlanan ilgili eklerinde seyrüsefer kolaylıkları esas alınarak üç gruba ayrılmaktadır. a. Aletsiz Pistler ( Non-Instrument Runway ) b. Aletli Hassas Yaklaşmasız Pistler ( Non-Precision Approach Runway ) c. Hassas Yaklaşmalı Pistler ( Precision Approach Runway ). Aletsiz pistler, yalnızca görerek uçuş kurallarına (VFR-Visual Flight Rules) göre uçuş yapan bir uçağın faaliyetleri için tasarlanmıştır. Aletli hassas yaklaşmasız pistler, yöneltilmemiş radyo yayını (NDB-Non-directional Beacon), mesafe ölçüm cihazı (DME-Distance Measuring Equipment) ve yüksek frekanslı çok yönlü verici (VOR-Very High Frequency Omni Directional Range) gibi hava seyrüsefer cihazlarına sahip olan pistleridir. Hassas yaklaşma pisti ise hassas yaklaşma radarı (PAR-Precision Approach Radar) ya da aletli iniş sistemi (ILS-Instrument Landing System) kullanılan, aletli yaklaşma sistemine sahip olan pisttir. Aletli uçuş kurallarının kısaltması ise IFR’dir (Instrument Flight Rules). Doğru yanıt B’dir.

Çözüm: Farklı yönlerde konumlandırılan, birbirlerini kesmeyen ancak yaklaşma veya pas geçme uzantıları birbirlerini kesen pistler “açık V şeklindeki pistler” olarak adlandırılmaktadır. Açık V şeklindeki pistlerde, kesişen pistlerde olduğu gibi rüzgârın çok kuvvetli estiği durumlarda yalnız uygun olan tek pist kullanılabilmektedir. En yüksek kapasiteye, iniş ve kalkış pistlerinin birbirine yaklaşan “V” tarafından yapılması ile ulaşılmaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Yolcu terminalinin geliş tarafında yolcuların bagajlarını aldıkları bagaj teslim yeri ile çıkış ve karşılama salonu bulunur. Ancak dış hat uçuşlarına hizmet veren yolcu terminallerinde bagaj teslim yerinden önce yolcu pasaport ve vizelerinin kontrol edildiği bir alan ile bagaj teslim yerinden sonra yolcuların ve bagajlarının gümrük işlemlerinin ve kontrollerinin yapıldığı bir başka alan da bulunur. Uçak ile yolcu pasaport ve vize kontrol alanı arasında kalan bölgeye gelen yolcular veya görevliler dışında kimse giremez. Dış hat yolcu terminallerindeki bu alanda kabul edilemez yolcuların ikamet ettirildiği yer de bulunur. Bagaj teslim yerinde bagaj konveyörleri, kayıp bagaj bürosu ile tuvalet gibi yolcu ihtiyaçlarına yönelik yerler bulunur. Çıkış ve karşılama salonunda araç kiralama hizmet büroları, bankalar, posta hizmet büroları, oteller ve seyahat acentelerinin büroları, karşılayıcılar için bekleme alanları, çeşitli satış ve yiyecek/içecek alanları bulunur. Doğru yanıt E’dir.

Göstergenin sadece ilk kırmızı hattının (koyu bölge) içi rüzgâr ile dolarsa 5 knot şiddetinde rüzgâr vardır. Gösterge kırmızı-beyaz olduğunda 10 knot’lık rüzgâr, kırmızı-beyaz-kırmızı rüzgâr ile dolduğunda 15 knot, kırmızı-beyaz-kırmızı-beyaz (tam dolu) olduğunda 20 knot ve üzeri rüzgâr anlamına gelmekte olup kuyruk salladığında ise hamleli rüzgâr olduğu anlamını taşımaktadır.

Rüzgar ne kadar şiddetli ise bu göstergenin o kadar çok bölümünü doldurur. Rüzgar içine doldukça (şiddetli olukça) onun havada askıda durmasını sağlar. Bu durumda gösterge havada bir uçtan diğer ucuna doğru yere ne kadar paralel olursa rüzgarın da o kadar şiddetli olduğu anlamına gelir.

Görselde verilen göstergenin neredeyse tamamı dolu olup sadece bir bölümü boş kalmış görünüyor. Yani neredeyse 4/5’i kadar rüzgar var ve neredeyse yere paralel. Bu nedenle ölçtüğü şiddet 20’den az değil, yaklaşık 20-25 knot arası gibi görünüyor. Doğru yanıt E’dir.

Ülkemizdeki havaalanlarının büyük çoğunluğu DHMİ tarafından işletilmektedir. İstanbul Sabiha Gökçen, Zafer ve Antalya Gazipaşa Havaalanlarının işleticileri ise özel işletmelerdir. Eskişehir Hasan Polatkan havaalanı ise Anadolu Üniversitesi tarafından işletilmektedir. Anadolu Üniversitesi tarafından 1988 yılında işletmeye açılan havaalanının kuruluş amacı, başlangıç itibarıyla Üniversitenin pilotaj öğrencilerinin eğitimiydi. Daha sonra ilerleyen zaman içerisinde ihtiyaçlar nedeni ile havaalanı iç hat ve daha sonra da uluslararası sivil hava trafiğine açılmıştır. Anadolu Üniversitesi tarafından işletilen havaalanı dışında tüm havaalanlarında hava trafik kontrol hizmetleri aynı zamanda seyrüsefer hizmet sağlayıcımız olan DHMİ tarafından verilmektedir. Hasan Polatkan Havaalanında hava trafik hizmetleri yine Anadolu Üniversitesi tarafından sunulmaktadır. Doğru yanıt C’dir.

Ülkemizdeki heliportlardan Ufuk Danişment Ankara’da, Süleyman Satır Antalya’dadır. Nuri Demirağ ve Adnan Menderes ülkemizin sivil hava trafiğine açık havaalanlarından olup ilki Sivas’ta, ikincisi İzmir’dedir. Diyarbakır’da bulunan iki adet heliporttan birisi Ünal Erkan, diğeri Orgeneral Eşref Bitlis’tir. Doğru yanıt D’dir.

Havaalanlarını statüsüne göre sivil, askerî, sivil-askerî ve özel statülü havaalanları olarak sınıflandırmak mümkündür. Özel statülü havaalanı eğitim, sportif, turizm, hava taksi gibi genel havacılık faaliyetleri kapsamında özel amaçlarla kullanılır. Sivil havaalanları yalnızca sivil hava trafiğine, askerî havaalanları yalnızca askerî hava trafiğine hizmet verirler. Sivil-askerî havaalanları ise öncelikli amaçları olarak askerî hava trafiğine hizmet etmek amacı ile kurulmuş fakat sonrasında ihtiyaçlar ve talep nedeni ile sivil hava trafiğine de açılarak hizmet vermeye başlamıştır.

Havaalanları hizmet verdikleri trafik türüne göre de uluslararası, iç hat ve genel havacılık amaçlı havaalanları olmak üzere üç sınıfa ayrılır. Uluslararası havaalanları dış hat uçuşlara hizmet verdikleri için aynı zamanda hudut kapısıdırlar. Aynı zamanda iç hat uçuşlarına da hizmet verirler, iç hat havaalanlarına göre gümrük işlemleri gibi farklı ünitelere sahiptirler. İç hat havaalanları ise ülkenin farklı havaalanları arasındaki uçuş bağlantılarını sağlarlar.

Şikago anlaşması ile benimsenen ICAO yaklaşımında, her bir havaalanına sahip olduğu pistlerin fiziksel özelliklerine göre, bir harf ve rakamdan oluşan bir kod atanmaktadır. Bu sınıflamada rakam kodu havaalanının sahip olduğu pist uzunluğu, harf kodu ise o havaalanının hizmet verebileceği uçakların kanat açıklığı ve ana iniş takımı açıklığının üst limitini göstermektedir.

FAA sınıflandırmasında ise havaalanları hizmet verdiği yolcu trafiği ve uçuş faaliyetlerinin türü temel alınmaktadır. Bu sınıflandırmada Amerika Birleşik Devletleri’ nde faaliyet gösteren havaalanları “Havaalanı ve Hava Yolu Taşımacılığı Geliştirme Kanunu”’na (1982) göre temel havaalanları; ticari hizmet veren havaalanları; genel havacılık havaalanları ve hava trafiğini rahatlatıcı havaalanları olarak dört ayrı grupta incelenmektedir. Temel havaalanları yılda 1.000.000’dan fazla yolcu kapasitesi olan havaalanlarıdır. Tarifeli yolcu taşımacılığına hizmet veren ve yıllık 50.000 ile 1.000.000 arasında yolcu kapasitesine sahip havaalanları ise ticari hizmet veren havaalanları olarak adlandırılmaktadır. Genel havacılık havaalanları özellikle iş ve özel amaçlı uçuş operasyonları için kullanılan ve yılda 2.500’den az yolcuya hizmet veren havaalanlarıdır. Trafiği rahatlatıcı havaalanları ise temel havaalanlarında yaşanan tıkanıklıkları hafifletmek ve genel havacılık operasyonlarına daha fazla giriş sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.

Havaalanlarının hava tarafı doğrudan uçak operasyonlarının gerçekleştiği; pist, apron ve taksi yolu sisteminden oluşur. Üçüne bir arada PAT sahası da denilir. Hava tarafının apronlar dışında kalan uçakların kalkış, iniş ve taksi hareketleri için kullanılan kısımlarına da manevra sahası denir.

Kullanılan donanımların her biri seyrüsefer yardımcılarıdır. NDB belirli frekans aralığında çalışan havacılık ve denizcilikte kullanılan yön bulma amaçlı radyo vericisidir. VOR ise VHF bandında çalışan yine yön bulmaya yardımcı olan bir radyo vericisidir. DME ise uçağın istasyona olan mesafesini veren bir vericidir. ILS uçağın piste yaklaşırken piste olan yanlamasına ve düşey konumunu gösteren aletli yaklaşma sistemidir.

Taksi yolları işlevlerine göre dört grupta toplanmaktadır. Bunlar:

Paralel taksi yolları, piste paralel uzanan taksi yollarıdır. Giriş taksi yolları pistin her iki ucunda yer almaktadır. Uçakların kalkış amacı ile piste girmelerini sağlayan hafif kavisli taksi yollarıdır. Çıkış taksi yolları; inişini gerçekleştiren uçakların pisti terk edebilmeleri için yerleştirilen ve pist boyunca birden fazla olabilecek taksi yollarıdır. Hangar ve apron sahalarına ulaşım taksi yolları; pist veya diğer bölümlerden, hangar ve aprona ulaşımı sağlamak için tasarlanmış taksi yollarıdır.

Bir havaalanı en az bir rüzgâr yönü göstergesi ile donatılacak ve uçuş hâlindeki veya hareket sahasındaki uçaklardan görünebilecek şekilde ve yakındaki cisimlerin neden olduğu hava değişimlerinden etkilenmeyecek şekilde konumlandırılacaktır. Göstergede, ilk kırmızı hat rüzgâr ile dolduğunda 5 knot şiddetinde rüzgâr, kırmızı-beyaz olduğunda 10 knot’lık rüzgâr, kırmızı-beyaz -kırmızı rüzgâr ile dolduğunda 15 knot, kırmızı-beyaz-kırmızı-beyaz (tam dolu) olduğunda 20 knot ve üzeri rüzgâr anlamına gelmekte olup kuyruk salladığında ise hamleli rüzgâr olduğu anlamını taşımaktadır.

Pist eşikleri de bir pistin merkez hattı üzerinde simetrik olarak düzenlenmiş düzgün orantılı boyuna şeritlerden oluşur. Pist genişliğine bağlı olarak 18 m genişliğinde pistler için 4 şerit, 23 m genişlikte 6 şerit, 30 m genişlikte 8 şerit, 45 m genişlikte 12 şerit, 60 m genişliğindeki pistlerde ise 16 adet şerit bulunur.

Ülkemizde 2015 yılı Ağustos ayı itibarıyla sivil hava trafiğine açık 56 adet havaalanı bulunmaktadır. Yalnızca askerî amaçlar ile kurulmuş ve askerî hava trafiğine hizmet veren havaalanlarının sayısı ise 18’dir. Heliportlarımız ise altı adettir.