HAVACILIĞA GİRİŞ

Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (International Civil Aviation Organization, ICAO) ücret veya kira karşılığında yolcu, yük veya posta taşınması için yapılan hava aracı operasyonunu ticari hava taşımacılığı; bu faaliyeti yapanları da ticari hava taşıma işletmecisi olarak tanımlamaktadır.

ICAO hava taksi uçuşlarını müşterinin talebi üzerine ücret karşılığında, herhangi bir tarifeye bağlı kalmaksızın, müşterinin istediği anda yolcu, yük veya postanın taşınması için genellikle helikopterler de dahil olmak üzere küçük uçaklar (tipik olarak 30 koltuğu geçmeyen) ile yapılan uçuşlar olarak tanımlamaktadır.

İş uçakları genellikle 19 koltuktan daha az kapasiteye sahip olduklarından, bu tür uçaklar ile ücret karşılığında yolcu taşımayı amaçlayan Türk işletmecileri hava taksi işletmecisi sınıfında yer alacaklardır

Dünyanın ilk ticari havayolu işletmesi 16 Kasım 1909’da kurulmuştur.

Türkiye’nin en eski havayolu şirketi olan Türk Hava Yolları 20 Mayıs 1933 tarihinde Milli Savunma Bakanlığına bağlı olarak “Hava Yolları Devlet İşletmesi” adı altında kuruldu.

Check-in yolcuların havaalanlarında uçağa biniş için yapmaları gereken ilk işlemdir.

Tarifeli Hava Servisi (Tarifeli Sefer) Yayımlanmış bir zaman tablosuna göre belli ve düzenli aralıklarla sistematik olarak gerçekleştirilen ve herkesin faydalanabileceği uçuşlardır.

Tarifesiz Hava Servisi (Tarifesiz Sefer) Tarifeli hava servisleri dışında kalan ticari hava taşımacılığı hizmetidir

Kargo Doluluk Oranı Kargo doluluk oranı ücretli kargo ton–km’nin, arz edilen kargo ton–km’ye oranıdır.

Ücretli Ton–Kilometre Havayolu işletmesi tarafından ücretli olarak taşınan bagajı dâhil, yolcu kütlesi ve kargo kütlesinin ton cinsinden toplamının, bunların uçurulduğu mesafeyle çarpımına eşit olan değerdir

Türkiye’de Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği (SHY-6A) ise ticari hava taşımacılığını sivil hava araçları ile ücret karşılığı yapılan yolcu ve yük veya sadece yük taşımacılığı şeklinde ifade etmektedir. ICAO ticari hava taşımacılığı hizmeti veren hava taksi ve ticari iş uçağı işletmecileri gibi küçük ölçekli işletmeleri de ticari hava taşıma işletmecisi kapsamında değerlendirmektedir. Türkiye’nin Ticari Hava Taşıma İşletmeleri yönetmeliği ise ticari hava taşıma işletmelerini havayolu ve hava taksi olarak iki ana kategoriye ayırmaktadır. Bu kitap kapsamında da ticari hava taşıma işletmelerinin “havayolu” ve “hava taksi” olmak üzere iki farklı kategoride olduğu kabul edilecektir.

İşletme Ruhsatı Zorunluluğu
Dünyanın hangi devletinde olursa olsun ticari hava taşıma işletmeciliği yapacaklar ticaret siciline kayıtlı oldukları devletin sivil havacılık otoritesinden işletme ruhsatı almak zorundadırlar.
Türkiye’de işletme ruhsatı vermeye yetkili olan otorite makam Sivil Havacılık Genel Müdürlüğüdür. İşletme ruhsatına havacılık sektöründe AOC adı verilir. AOC, İngilizce “Air Operator Certificate” deyiminin baş harflerinden meydana gelir ve Türkçe anlamı hava işletmecisi sertifikasıdır. İşletme ruhsatında işletmenin sivil havacılık kuralları gereği organizasyon yapısında bulunması gereken üst düzey yöneticilerinin isimleri; işletme için izin verilen yolcu taşımacılığı, yük taşımacılığı gibi operasyon tipleri; uçak tipleri; faaliyetin
gerçekleştirileceği bölgenin koordinatları; şirketin filosunda bulunan uçakların listesi ve şirkete izin verilen özel yetkiler yazılıdır.

Havayollarının Kısa Tarihçesi
Dünyanın ilk ticari havayolu işletmesi 16 Kasım 1909’da kurulmuş olan DELAG (Deutsche Luftschiffahrts-Aktiengesellschaft)’tır. İşletmenin adının Türkçe çevirisi “Alman Hava Gemisi Seyahat Şirketi” şeklindedir. Adından da anlaşılacağı üzere, bu şirket hava gemileriyle yolcu taşımacılığı yapıyordu.

Hâlen faal olan dünyanın en eski havayolu işletmesi 7 Ekim 1919’da kurulmuş olan KLM
(Hollanda Kraliyet Havayolları) dir. KLM, 2004 yılında Air France ile birleşerek Air France-
KLM holdingini oluşturmasına rağmen KLM adıyla operasyonlarını sürdürmektedir.

Check-in
Check-in yolcuların havaalanlarında uçağa biniş için yapmaları gereken ilk işlemdir.
Check-in işleminde yolcu uçağın bagajında taşınmasını istediği ve boyutları nedeniyle bagajda taşınması zorunlu olan valiz veya eşyalarını havayolunun yer hizmet görevlisine teslim eder. Yer hizmet görevlisinden de uçakta oturacağı yer numarasını, uçağın yolcu almaya başlayacağı saati ve biniş kapı numarasını gösteren biniş kartını alır.
Biniş kartı aynı zamanda havaalanında uçağa biniş kapılarının bulunduğu arındırılmış bölgeye (Hava alanları başlıklı üniteye bakınız) geçişte pasaport ve güvenlik görevlileri tarafından sorulan bir belgedir. Biniş kartı olmayan hiçbir yolcu, havaalanının arındırılmış bölgesine alınmaz, dolayısıyla uçağa bindirilmez.

HAVAYOLU İŞLETME TERİMLERİ
Havayolu işletmelerinin amaçlarının, yapılarının, nasıl çalıştıklarının, işletme modellerinin anlatıldığı bu ünitede konuların daha iyi anlaşılabilmesi bakımından havayolu işletmeciliğinde sık kullanılan bazı kavramların anlamlarının en başta açıklanması önem arz etmektedir.
Check-in
Tarifeli Hava Servisi (Tarifeli Sefer)

Tarifesiz Hava Servisi (Tarifesiz Sefer)

Ücretli Yolcu

Arz Edilen Koltuk–Kilometre
Ücretli Yolcu–Kilometre
Yolcu Doluluk Oranı
Konma SayısıArz Edilen Kargo Ton– Havayolu İşletmeleri Kilometre
Ücretli Kargo Ton–Kilometre
Kargo Doluluk Oranı
Ücretli Ton–Kilometre

Arz Edilen Ton–Kilometre vs.

Blok Saat
Havayolu filosundaki bir uçağın gidiş kapısından hareketinden, varış kapısına ulaşıncaya kadar geçen süredir. Uçak kalkış havaalanında yolcu ve/veya yükünü alıp, kapılarını kapatıp, motorlarını çalıştırıp tekerlerinin dönmesiyle yerdeki ilk hareketine başladığında blok saat başlamış olur. Bu ilk hareketten itibaren, kalkış için pist başına gidinceye kadar geçen, kalkış ve uçuşta geçen, iniş ve inişten sonra park yerine varıncaya kadar geçen sürelerin tamamı blok saati meydana getirir.

HAVAYOLU İŞLETMELERİNİN SINIFLANDIRILMASI
Havayolu işletmelerini faaliyetlerinin türüne, taşıdıkları yükün türüne, işletme yaptıkları hat türüne, filolarındaki hava araçlarının kapasitelerine, sahipliklerine, trafik türüne, tarife türüne, şirket stratejilerine, mali büyüklüklerine göre çok farklı şekillerde sınıflamak mümkündür.
Havayolu işletmeleri işletme yaptıkları hat türüne göre üç ana gruba ayrılır:
• Sadece iç hatlarda taşımacılık yapanlar,
• Sadece dış hatlarda taşımacılık yapanlar,
• Hem iç hem dış hatlarda taşımacılık yapanlar.

Geleneksel Havayolu İşletmeleri
Geleneksel havayolu işletmeleri adından da anlaşılacağı üzere belli bir olgunluğa erişmiş, pazardaki her türlü yolcuya hitap etmeyi amaçlayan, çok sayıda ve çok çeşitli tipte uçaktan oluşan filo yapısına sahip hem iç hat hem dış hat seferlerinden oluşan geniş bir global işletme ağı olan, çok sayıda personel istihdam eden, mali açıdan büyük bütçelerle çalışan havayolu işletmeleridir. Geleneksel havayolu işletmeleri tarifeli seferler yaparlar.
Ancak nadiren de olsa talep hâlinde ve müsait uçaklarının bulunması durumunda charter havayolları gibi tarifesiz sefer yaptıkları da olur.