HAVACILIĞA GİRİŞ

Dünyanın ilk ticari havayolu işletmesi 16 Kasım 1909’da kurulmuş olan DELAG (Deutsche Luftschiffahrts-Aktiengesellschaft)’tır. İşletmenin adının Türkçe çevirisi “Alman Hava Gemisi Seyahat Şirketi” şeklindedir. Adından da anlaşılacağı üzere, bu şirket hava gemileriyle yolcu taşımacılığı yapıyordu. DELAG, 1935 yılında Deutsche Zeppelin Reederei şirketine katılmış, bu da 1940 yılında kapanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Havayolu işletmesi tarafından ücretli yolcu taşımak üzere arz edilen koltuk sayısı ile bu koltuk sayısının uçurulduğu mesafenin çarpımına eşit olan yapılan iş değeridir.

200 x 4000 + 150 x 1200 = 980.000 koltuk-kilometre

Doğru cevap D'dir.

Her uçağın yolcu taşıma kapasitesi yanında bir de kargo taşıma kapasitesi vardır. Bazı uçaklar sadece kargo taşıma amacıyla yapıldıklarından bu uçakların sadece kargo taşıma kapasiteleri olur.

Soruda işletme tarafından arz edilen kargo ton-kilometre aşağıdaki gibi hesaplanır:

2 x (15 x 700) + 2 x (7 x 400) = 26.600 kargo ton-kilometre

Burada mesafelerin iki ile çarpılmasının nedeni, o mesafede bir gidiş ve bir geliş yapılmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Koltuk aralığı uçak kabininde bir koltuktaki belli bir nokta ile hemen önünde bulunan
koltuktaki aynı nokta arasındaki mesafeyi gösterir. Arkadaki koltuğun üzerinde bulunan A noktası ile öndeki koltuğun A noktası arasındaki mesafe koltuk aralığını gösteren “p” ise arka koltuğun B noktası ile onun önündeki koltuğun B noktası arasındaki mesafe de “p” olur. Koltuk aralığı uçak kabinindeki konforun göstergelerinden biridir. Uçaklarda koltuk aralıkları yolcu servis sınıfının Birinci (First), İş (Business), Ekonomi olmasına ve uçağı işleten havayolunun iş modeline bağlı olarak 71 santimetre ile 240 santimetre arasında değişmektedir. Doğru cevap B'dir.

Havayolu işletmeleri işletme yaptıkları hat türüne göre üç ana gruba ayrılır:

• Sadece iç hatlarda taşımacılık yapanlar,
• Sadece dış hatlarda taşımacılık yapanlar,
• Hem iç hem dış hatlarda taşımacılık yapanlar

Havayolu işletmelerinin büyük çoğunluğu uluslararası uçuşlar yapıyor gibi görünse de tam gerçek bu değildir. Özellikle coğrafi yüz ölçümü büyük olan ülkelerde çok sayıda havayolu işletmesi sadece o ülkenin hava sahası içinde taşımacılık yaparlar. Bunlar sadece iç hat taşımacılığı yapan işletmelerdir. Diğer taraftan, Singapur, Lüksemburg gibi coğrafi yüz ölçümü çok küçük olan ülkelerin havayolu işletmelerinin sadece dış hatlarda (uluslararası) taşımacılık yaptığı görülmektedir. Doğru cevap E'dir.

Havayolu işletmelerini uyguladıkları iş modeli bakımından beş ana grupta incelemek
mümkündür. Bunlar:

• Geleneksel havayolu işletmeleri,
• Düşük maliyetli havayolu işletmeleri
• Charter havayolu işletmeleri,
• Bölgesel havayolu işletmeleri,
• Sadece kargo taşıyan havayolu işletmeleri.

Charter havayolu işletmeleri, yolculara doğrudan doğruya birer birer bilet satmak yerine, uçaklarındaki koltuk kapasitesinin büyük bir bölümünü veya tamamını tur operatörlerine veya turizm acentelerine satarlar. Bu nedenle biletleme, satış ve promosyon gibi harcamaları yoktur. Bu şekilde blok satışlar nedeniyle yolcu doluluk oranları yüksektir.

Charter havayolu işletmelerine örnek olarak Türkiye’den Freebird, İngiltere’den Thomas Cook, Almanya’dan TUIFly gösterilebilir. Doğru cevap  C'dir.

Ana amacı yolcu, yük ya da her ikisini de taşıyarak ticari kazanç sağlamak olan havayollarının en önemli gelir kaynağı yolcu ve/veya yük taşıma bedelleridir. Yolcu bileti ve/veya konşimento (yük için) satışlardan elden edilen hasılata trafik geliri de denir. Havayollarında yolcu uçaklarında, yolcunun bagajı dışında taşınan kargo önemli bir hasılat kalemi oluşturmaktadır. Fazla bagaj ücreti, uçaklarda gümrüksüz satış özellikle düşük maliyetli havayollarında, yolcunun uçağın bagajında taşınan eşyasından alınan ücretler, ikram ücretleri, ayrıcalıklı servis ücretleri yan gelirler olmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Ticari bir işletme olan havayolunun müşteriye, yani yolcuya ve/veya yüke, ihtiyacı vardır. Müşterinin bulunması ise reklam ve tanıtım faaliyetleriyle olur. Bu faaliyetlerin yürütülmesi için halkla ilişkiler gibi bir birim gerekir. Müşterilere biletin satılması, rezervasyonların kaydı gibi faaliyetler ise satış faaliyetlerini yürüten bir birim tarafından gerçekleştirilir. Aynı birim havayolunun biletlerini satan acentelerle ilişkileri de yürütebilir. Havayolları çok büyük bütçeleri yönettiklerinden, işletmede paranın yönetiminden sorumlu olan bir mali işler veya finansman birimine de ihtiyaç vardır. Bu birim aynı zamanda işletmenin muhasebesinden de sorumlu olabilir. Bir havayolu işletmesinde uçuş ekiplerinden başlayarak en alt düzeyde faaliyetleri gören destek personeline kadar çok sayıda personel çalışır. Bu personelin işe alınmasından başlayarak personelin özlük hakları, sigortaları, terfileri, tayinleri ve genel eğitimleri gibi personele ilişkin pek çok faaliyetin yürütülmesine ihtiyaç vardır. Bu da işletmede bir insan kaynakları biriminin bulunmasını zorunlu kılar. Doğru cevap D'dir.

Doğrudan işletme giderleri; uçuş operasyon giderleri, uçuş ekipmanının bakım ve onarım giderleri, uçuş ekipmanının amortizmanı ve kullanıcı ücretlerinden meydana gelir.
Dolaylı işletme giderleri ise uçuş yapılan noktalardaki istasyonların işletilmesi için yapılan istasyon giderleri, yolcu hizmetleri giderleri, bilet satış ve pazarlama giderleri ile genel ve idari giderlerden meydana gelir.

Bu tür uçuşlar,  müşterinin talebi üzerine ücret karşılığında, herhangi bir
tarifeye bağlı kalmaksızın, müşterinin istediği anda yolcu, yük veya postanın taşınması
için genellikle helikopterler de dahil olmak üzere küçük uçaklar (tipik olarak 30 koltuğu
geçmeyen) ile yapılan uçuşlardır.

Türkiye’de Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği (SHY-6A) en fazla on dokuz
koltuk kapasitesine sahip uçaklar ile ticari hava taşımacılığı yapan işletmeleri hava taksi
işletmesi olarak tanımlamaktadır.

Hâlen faal olan dünyanın en eski havayolu işletmesi 7 Ekim 1919’da kurulmuş olan KLM
(Hollanda Kraliyet Havayolları) dir.

Havayolu işletmesi tarafından ücretli yolcu taşımak üzere arz edilen koltuk sayısı ile bu
koltuk sayısının uçurulduğu mesafenin çarpımına eşit olan yapılan iş değeridir.

Yolcu doluluk oranı ücretli yolcu-km’nin, arz edilen koltuk-km’ye oranıdır. 

1000*120=120000

1000*100=100000

100000/120000=0,83

Geleneksel havayolu işletmeleri belli bir olgunluğa erişmiş, pazardaki her türlü yolcuya hitap etmeyi amaçlayan, çok sayıda ve çok çeşitli tipte uçaktan oluşan filo yapısına sahip hem iç hat hem dış hat seferlerinden oluşan geniş bir global işletme ağı olan, çok sayıda personel istihdam eden, mali açıdan büyük bütçelerle çalışan havayolu işletmeleridir.

Düşük maliyetli havayolları sadece yolcunun daha düşük fiyatlarla taşınmasına odaklanarak, yolcuya yönelik daha kısıtlı hizmetler ve daha düşük konfor sunan işletmelerdir. Easyjet'te bu tür havayolu işletmelerindendir.

Charter havayollarının yolcu doluluk oranları geleneksel havayollarına, hatta düşük maliyetli havayollarına göre dahi çok yüksek olduğundan, genellikle %100’e yakındır, koltuk başına maliyetleri burada hesaplanandan da daha düşük olabilmektedir.

Bu tür işletmeler, genellikle 100 koltuktan daha az kapasiteli uçaklar kullandıklarından, daha az kabin ekibine ihtiyaç duyarlar. Uçuş ve kabin ekipleri yatıya kalmadıkları için yatı maliyetleri yoktur. Uçuş ekiplerine daha düşük maaş öderler.

Bir havayolu işletmesinde uçuş işletme, yer işletme, hava aracı bakım, uçuş eğitim, güvenlik, kalite ve emniyet yönetimi birimlerinin bulunması havacılık kuralları gereği olarak zorunludur.