HAVA TRAFİK YÖNETİMİ

Hava yolu ulaştırma sisteminin uçuş emniyeti açısından en önemli bileşeni hava trafik yönetimi sistemidir.

Bir uçağın emniyetli uçuşundan yalnızca o uçağın pilotu sorumlu iken hava sahalarında ve hava alanları üzerinde hareket eden tüm uçakların birbirine göre emniyetli uçuşundan hava trafik yönetimi sistemi sorumludur.

Hava seyrüsefer hizmetleri haberleşme-seyrüsefer-izleme, meteoroloji hizmetleri, hava trafik yönetimi ve diğer yardımcı havacılık hizmetlerinden oluşur.

Uçuş emniyetini temin eden bu hizmetler ülkelerin hava seyrüsefer hizmet sağlayıcıları tarafından verilir.

Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatının (ICAO – International Civil Aviation Organization) eklerine göre uçuştaki ve hava alanlarının manevra sahalarındaki bütün hava araçlarının harekâtı hava trafiği olarak tanımlanmaktadır.

Hava trafik kontrol hizmetleri, uçuş bilgi hizmetleri, uyarı hizmetleri hep beraber hava trafik hizmetlerini oluştururlar

1. Uçaklar arasındaki çarpışmaları önlemek,
2. Manevra sahasındaki uçakların o sahadaki mânialarla çarpışmasını önlemek,
3. Düzenli bir trafik akışını sürdürmek ve hızlandırmak,
4. Uçuşların emniyetli ve etkili bir şekilde yürütülebilmesi için faydalı tavsiye ve bilgileri sağlamak,
5. Arama-kurtarmaya ihtiyaç duyan uçakla ilgili olarak ilgili kuruluşları uyarmak ve istenildiğinde bu kuruluşlara yardımcı olmak.

Aletli uçuş koşullarıise IFR (Instrument Flight Rules) harfleri kullanılarak kısaltılmış kod olup görerek uçuş koşulları dışında görsel yardım alınmadan yalnızca hava aracındaki bordo aletleri kullanılarak sürdürülen uçuşlardır.

Farklı görev uçuşu olarak genel havacılık amaçlı uçuşlar, eğitim uçuşları, ticari tarifeli ve tarifesiz uçuşlar, askerî amaçlı uçuşlar sayılabilir

Farklı performanslı hava araçları denildiğinde ise hava araçlarının kendi tasarımları ile belirlenmiş farklı tırmanma-alçalma veya seyahat hızına sahip, farklı optimum uçuş profillerine sahip olmaları akla gelmelidir. Farklı operasyon
tipi olarak VFR veya IFR kurallarına bağlı olarak sürdürülen uçuşlar düşünülmelidir. Tüm bu farklı karakteristiklere sahip uçuş operasyonlarının birbirine göre emniyeti sunulan hava trafik hizmetleri ile sağlanmaktadır

Hava trafik kontrol hizmetini sunan hava trafik kontrolörünün görevini yapabilmesi için ülkesinin havacılık otoritesi tarafından verilen “Hava Trafik Kontrolörü Lisansına” sahip olması gereklidir. Bu lisans ülkemizde sivil havacılık otoritesi Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından verilmektedir. 

Bir adayın lisans sınavına girebilmesi için 30 yaşından gün almamış olması, Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatının 1.Ekinde hava trafik kontrolörü için belirlenmiş sağlık koşullarını sağlaması ve İngilizce dilini belirli bir düzeyde bilmesi gereklidir.

Hava trafik kontrol hizmetleri üç farklı hizmetten oluşmaktadır: Meydan kontrol, yaklaşma kontrol ve saha kontrol.

Bir hava aracının uçuş profili, uçağın kalkış havaalanından kalktıktan sonra seyir irtifasına varıncaya kadar yapmış olduğu tırmanma hareketi, sonrasında seyir irtifasında yaptığı seyahat uçuşu ile devam eder

Profil üzerindeki hareketler iki farklı grupta irdelenebilir: Hava alanları üzerinde yerde yapmış olduğu operasyonlar ve hava sahalarında yapmış olduğu operasyonlar.

Tırmanma ve alçalma hareketlerini gerçekleştirdiği hava sahaları içerisindeki uçuş emniyeti ise yaklaşma kontrol hizmetleri ile seyahat uçuşunu yaptığı hava sahalarındaki emniyeti ise saha kontrol hizmetleri ile sağlanır.

Hava araçlarına verilen tüm talimatlar için iki yönlü haberleşmede kullanılan telsizler ve bunların frekansları çok önemlidir. Telsiz ile yapılan konuşmanın net anlaşılır bir şekilde iletilip pilot tarafından bunun doğru anlaşılması büyük önem taşımaktadır. 

Tüm konuşmalar, İngilizce temelli freyzyoloji olarak isimlendirilen bir havacılık dili ile sağlanır.

Birbirine problem olan hava trafiklerinin birbirinden ayrılması için hava trafik kontrolörü uçağın üç parametresini değiştirebilir:
1. Uçuş başını,
2. Uçuş hızını ve
3. Uçuş irtifasını

Kontrol kuleleri tüm havaalanı hava tarafına hakim olacak bir konumda bulunur. Burada çalışan hava trafik kontrolörlerinin dört farklı görevi, çalışma pozisyonu vardır:
1. Kule çalışma pozisyonu,
2. Yer çalışma pozisyonu,
3. Müsaade dağıtım çalışma pozisyonu ve
4. Yardımcı çalışma pozisyonu.