HAVAALANI YÖNETİMİ

Atatürk’ün desteğiyle, 16 Şubat 1925 yılında Türk Tayyare Cemiyeti kurulmuştur. Cemiyetin açılış töreninde Atatürk: “… İstikbal göklerdedir; çünkü göklerini koruyamayan milletler yarınlarından asla emin olamazlar… Türk çocuğu her işte olduğu gibi havacılıkta da en yüksek düzeyde, gökte, seni bekleyen yerini, az zamanda dolduracaksın. Bundan gerçek dostlarımız sevinecek, Türk ulusu mutlu olacaktır.” diyerek halkı bilgilendirmiştir.

STOL havaalanı: Kısa mesafede kalkış ve iniş (Short Take-off and Landing) imkânı sağlayan, bölgesel havayolu taşımacılığının gelişiminde önemli unsur olarak kabul edilen küçük havaalanları.

Türkiye’de havaalanı işletmeciliğinde KÖİ (Kamu-Özel İşbirliği) modeli çerçevesinde Yap-İşlet-Devret ve Kiralama/İşletme Hakkı Devri (İHD) projeleri uygulanmaktadır. Bulundukları bölgede genellikle tekel konumunda ve ulaştırma ağı açısından stratejik öneme
 ahip havaalanları alt yapı yatırımlarının finansmanında özel sektör ile iş birliği yaparak, aynı zamanda ticari potansiyeli açığa çıkarıp verimlilik artışı da sağlanmaktadır.

Hava ulaştırma sektöründe yaşanan gelişmeler, tutarlı hava ulaştırma politikalarının uygulanması, turist sayısında meydana gelen artış, ticari ve kültürel anlamda düzenlenen etkinliklere bağlı olarak yaşanan trafik artışı, hava ulaşımı altyapısı ve araçlarına doğru yatırımlara ve yönetimine fırsat tanımıştır.

Toplumun her kesiminin hava ulaşımına erişimini sağlayabilmek adına ulusal havaalanı ağı sürekli geliştirilmeli, etkin planlama, nitelikli fizibilite ve kapasite analizleri çerçevesinde genişletme ve modernizasyon çalışmaları üzerinde durulması bu sektörün sürdürülebilirliği açısından önem taşımaktadır.

Hava ulaştırma sektörünün dolaylı ekonomik etkileri: Hava ulaştırma faaliyetlerinin yerine getirilmesinde destekleyici rol oynayan iş kolları bu kapsam içinde yer almaktadır. Havaalanı ve diğer ek tesisleri yapan inşaat firmaları, yakıt ikmal ve her türlü mal tedarikçileri ile bilgi teknolojileri, çağrı merkezleri, muhasebe gibi geniş bir hizmet sektörü faaliyetleri sonucu ortaya çıkan istihdam ve gelir etkilerini içermektedir.

Hava ulaştırma sektörünün uyarılmış (çarpan) ekonomik etkileri: Hava ulaştırma sektöründe doğrudan ve dolaylı olarak istihdam edilen iş gücünün ihtiyaçları doğrultusunda sağlık, eğitim, eğlence gibi alanlarda gerçekleştirilen satın almalar sonucu yaratılan ekonomik etkilerdir.

Dünya genelinde havaalanlarına dair raporlar hazırlayan uluslararası kurum ve kuruluşlar havaalanlarının katalitik ekonomik etkilerini dört ana başlık altında toplamaktadırlar: Ticaret, yatırım, turizm ve verimlilik. Bu etkiler aşağıda kısaca açıklanmıştır:

Çeşitli şekillerde ortaya çıkan havaalanlarının sosyal katkıları aşağıda yer almaktadır:

Havaalanlarında gerçekleştirilen faaliyetler sonucunda çevreye olan etkiler gürültü, hava kirliliği, su kirliliği, katı atık ile arazi kullanımı ve doğal hayat olmak üzere beş genel başlık altında sınıflandırılabilir.

1918 yılında, ilk tarifeli hava posta servisi başlatılmış olup yolcu terminallerinin yapımı 1920’li yıllara; sıkıştırılmış dolgu malzeme ile iniş pisti yapımı 1930’lu yıllara rastlamaktadır.

1978 yılında, Amerikan Hükümeti, yeni özel havayolu işletmelerinin kurulmasına, iç hatlarda istenilen rotaya sefer düzenlenmesine ve yolcuların tahammül edebileceği fiyatı belirlemelerine imkân tanıyan Havayolu Serbestleşme Yasası’nı (The Airline Deregulation Act) senatodan geçirmiştir. Bu yasa ile ABD iç hatlarında başlayan ‘serbestleşme eğilimi,’ başta Avrupa ülkeleri olmak üzere tüm dünya ülkelerini etkilemeye başlamış ve halen tüm dünya pazarında devam etmekte olan bir süreçtir.

Türkiye’de, 14 Ekim 1983 tarihinde kabul edilen 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile monopol bir yapıda olan hava ulaştırma sektörüne yeni özel havayolu işletmelerinin girişine ve faaliyette bulunmasına imkân tanınmış sektör, rekabete açılmıştır.

Etkinlik ve verimliliğin artması, kamu üzerindeki yatırım yükünün azaltılması, özel sektörün teşvik edilmesi amacı ile 1987 yılında, Birleşik Krallık’ta ilk havaalanları özelleştirilmesi gerçekleştirilmiştir.

STOL havaalanı: Kısa mesafede kalkış ve iniş (Short Take-off and Landing) imkânı sağlayan, bölgesel havayolu taşımacılığının gelişiminde önemli unsur olarak kabul edilen küçük havaalanları.

Hava ulaştırma sektörünün dolaylı ekonomik etkileri: Hava ulaştırma faaliyetlerinin yerine getirilmesinde destekleyici rol oynayan iş kolları bu kapsam içinde yer almaktadır. Havaalanı ve diğer ek tesisleri yapan inşaat firmaları, yakıt ikmal ve her türlü mal tedarikçileri ile bilgi teknolojileri, çağrı merkezleri, muhasebe gibi geniş bir hizmet sektörü faaliyetleri sonucu ortaya çıkan istihdam ve gelir etkilerini içermektedir.

Havaalanlarının sosyal rolü şunlardır;

Bir havaalanında hava kirliliğine neden olan kaynaklar aşağıda sıralanmıştır:
• Uçak: Uçağın yaklaşma, iniş, taksi, aprona giriş, park, park yerinden çıkış, kalkış ve tırmanış safhaları.
• Yedek güç kaynakları: Uçak motorları çalışmaz iken aydınlatma, ısıtma/soğutma için uçağa elektrik ve basınçlı hava sağlayıcıları.
• Yer ulaşım araçları: Havaalanına gelen ve havaalanından giden otobüs, taksi, kamyon, özel araç gibi tüm yer araçları.
• Yer hizmet araçları: Havaalanında uçağın yüklenmesi ve boşaltılması esnasında uçağa yer hizmeti vermek amacıyla kullanılır ve uçak çekicilerini, motor çalıştırma ünitesini, yükleyicileri, bagaj arabalarını, iklimlendirme ünitelerini, kargo taşıma araçlarını, bagaj yükleme bantlarını, hizmet araçlarını, otobüsleri, arabaları, kamyonetleri, kar küreyicileri ve süpürme araçlarını kapsar.
• Diğer kaynaklar: Isınma, jeneratör, itfaiye eğitimi, uçak motor testi, yakıt tankları, boyama, buz çözme ve buz önleme faaliyetleri sonucu oluşan emisyonlar.

Havaalanlarında gerçekleştirilen faaliyetler sonucunda çevreye olan etkiler gürültü, hava kirliliği, su kirliliği, katı atık ile arazi kullanımı ve doğal hayat olmak üzere beş genel başlık altında sınıflandırılabilir.

“Her Türk vatandaşı hayatında en az bir kere uçağa binecek.” sloganıyla yola çıkılmış ve 1983 yılında tam olarak uygulanamayan, sürdürülebilirliği sağlanamayan ‘Havacılıkta Serbestleşme Projesi’ 2003 yılında yeniden başlatılmıştır.