HAVAALANI YÖNETİMİ

ABD’de Federal Hükümetin 1996 yılında başlattığı Havaalanı Özelleştirmesi Pilot Programı (Airport Privatization Pilot Program - APPP) özel sektör tarafından işletilen havaalanı sayısını artırmada pek fazla başarı elde edememiştir.

Hava alanları birçok ülkede kamu mülkiyetinde bulunmaktadır. Bunun en temel nedeni,
hava alanlarında sunulan hizmetin kamu hizmeti olarak görülmesidir.

Farklı sınıflandırmalar olmakla birlikte; genel olarak hava alanlarında uygulanan özelleştirme yöntemlerini altı başlık altında incelemek olanaklıdır. Bunları şu şekilde
sıralayabiliriz:
• Hisse senedi arzı,
• Blok satış,
• İmtiyaz devri,
• Proje finansmanı yoluyla özelleştirme ve
• Yönetim sözleşmeleri,
• Ortak girişim şirketleri

Yönetim sözleşmeleri: Hava alanı özelleştirme modelleri arasında en az radikal olanı, mülkiyet kamuda kalmak üzere hava alanı günlük operasyonlarının yönetiminin sözleşme karşılığı uzman şirketlere devredilmesidir. Bu yöntemde devralan şirket, genellikle hava alanının performansı ile ilişkili bir yıllık ücreti devlete ödemekle yükümlüdür.

Hisse senedi arzı: Hava alanı ilave finansman ihtiyacı için kullanılan bir modeldir.

Kısmî Finansman (Wraparound Addition): Özel şirketin, hava alanı hizmet birimlerinden terminal ya da otopark gibi belirli bir kısmını finanse etmesidir.

Hava alanı Özelleştirmesinin Sonuçları:

Olumlu
• Etkinlik ve verimlilik artışı,
• Kamu üzerindeki finansal yükün azalması ve finans kaynaklarına kolay erişim,
• Azalan yatırım gereksinimi ve hem kara hem de hava tarafında modernizasyon,
• Ticari odaklanma ve ticari gelirlerin artışı.

İktisadi anlamda regülasyon, devletin piyasa üzerindeki miktar, fiyat, giriş-çıkış ve diğer her türlü ekonomik faaliyet üzerinde uyguladığı vergi ve sübvansiyon gibi yasal sınırlamaları ile idari kontrolleri şeklindeki politika ve uygulamalardır.

DHMİ Tarafından İşletilen Yalnızca İç Hat Seferlere Açık Hava alanları

1. Adıyaman Hava limanı

2. Ağrı Hava limanı

3. Balıkesir Hava limanı

4. Diyarbakır Hava limanı

5. Kahramanmaraş Hava limanı

6. Mardin Hava limanı

7. Siirt Hava limanı

8. Sinop Hava limanı

9. Tokat Hava limanı

10. Gökçeada Hava limanı

11. Iğdır Hava limanı

12. Bingöl Hava limanı

13. Kastamonu Hava limanı

14. Şırnak Şerafettin Elçi Hava limanı

Geleneksel modele göre havaalanının müşterisi yalnızca havayollarıdır. Bu anlayışa göre, yolcular ve kargo sahipleri ise havayollarının müşterisi olarak kabul edilmekte, fakat havaalanları için doğrudan müşteri olarak düşünülmemektedir. Doğru cevap E'dir.

Dünyada 1980’li yılların sonuna kadar ilerleyen ticarileşme hareketlerini 1990’lı yıllarda özelleştirme uygulamaları izlemiştir. Kamu kaynaklarının kıt olması ya da bu kaynakların gelir getirmeyen ve ticari olmayan kamu hizmetlerine yönelmesi üzerine özelleştirme yöntemi yeni yatırımlara finansman sağlanması amacıyla uygulanmaya başlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Merkezi Kamu Mülkiyeti ve İşletimi Mülkiyeti ve İşletimi Devlete Ait Havaalanlarında kullanılan bir modeldir. Doğru cevap C'dir.

Bir kamu varlığının halka arzı sırasında devlette ya da devlete ait bir kuruluşta bırakılan ve diğer paylar üzerinde karar üstünlüğüne sahip hisse miktarı altın pay olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yap-İşlet-Devret (Built Operate Transfer): Şu ana kadar en yaygın modeldir. Özel şirkete verilen imtiyaz ile belli bir yatırımın yapılması karşılığında, finansman ve işletim hakkı belli bir süre (genellikle 50 yıla kadar) devletten özel kesime geçer.

Japon Hükümeti, Kansai Havaalanı’nın yüksek yatırım maliyetli proje finansmanına yerel ve özel şirketlerin de katılımını
sağlamak amacıyla Kamu-özel ortaklığında Kansai International Airport Company Limited şirketini kurmuştur. Doğru cevap C'dir.

Toplamda 51 adet havaalanıyla Class C Japonya'da en yaygın havaalanı tipidir. Doğru cevap C'dir.

Şekil 3.2'ye göre doğru cevap A'dır.

Tablo 3.5'e göre doğru cevap B'dir.

Eskişehir Hasan Polatkan Havaalanı ESTÜ tarafından işletilmektedir. Yani diğerlerinden farklı olarak bir kamu kurumu tarafından işletilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Havaalanı mülkiyetinin kamuda kalarak, yolculara yönelik ikram(kafeteryalar), araç kiralama, otopark hizmetleri gibi uygulamalar ile kamu dışındaki işletmecilere açılmasına ticarileşme denmektedir.