HAVAALANI YÖNETİMİ

havaalanlarında uygulanan
özelleştirme yöntemlerini altı başlık altında incelemek olanaklıdır. Bunları şu şekilde
sıralayabiliriz:
• Hisse senedi arzı,
• Blok satış,
• İmtiyaz devri,
• Proje finansmanı yoluyla özelleştirme ve
• Yönetim sözleşmeleri,
• Ortak girişim şirketleri

İngiltere’de 1987 yılında %100 oranında halka arz edilen BAA için, bireysel sahip olunabilecek hisse payı %15 ile sınırlandırılmıştır

Havaalanının tamamı ya da bir bölümü ticari bir ortağa ya da yatırımcılar konsorsiyumuna satılmakta olan yöntem Blok satış yöntemidir.

Havaalanlarında uygulanan özelleştirme çeşitleri:Kalıcı İmtiyaz,Yap-Mülk edin-İşlet-Devret,Yap-İşlet-Devret,Satın al-Yap-İşlet

• Etkinlik ve verimlilik artışı,
• Kamu üzerindeki finansal yükün azalması
ve finans kaynaklarına kolay erişim,
• Azalan yatırım gereksinimi ve hem kara
hem de hava tarafında modernizasyon,
• Ticari odaklanma ve ticari gelirlerin artışı

• Havacılık ücretlerinde artış
• Gereğinden az ya da fazla yatırım,
• Hizmet kalitesi problemleri,
• Farklı paydaşlar arasında çıkar çatışmaları.

ABD havaalanlarının
özelleştirilmesi için özel kesimin ilgisini çeken bir kaç unsur bulunmaktadır. Bunlar,
• Birçok havaalanının yıllık kârı 100 milyon doları aşan durumdadır.
• Dünya çapında tecrübe edinmiş ve mali yapısı iyi olan şirketler ABD pazarına ilgi
duymaktadır.
• Federal yardım miktarı gitgide düşmektedir. 1992 yılında 1,9 milyar dolar olan bu
miktar 1996 yılında 1,45 milyar dolara düşmüştür. 2007’den beri bu miktarlar daha
da azalmakta, Federal Hükümet, AIP fonlarını her yıl 100 milyon dolara yakın
azaltmaktadır.
• Havaalanı mülkiyetlerini elinde bulunduran yönetimler özelleştirme yoluyla elde
edilen gelir ile bütçe dengelerini kurmak istemektedirler.

1994 yılında Avustralya Hükümeti, elindeki havaalanlarını satma niyetini açıklamıştır.
Bu satışlar ile temel amacın maksimum gelir elde ederek borç yükünün azaltılması olduğu
açıktır. Ancak, hükümet teklifleri değerlendirirken fiyat dışında bazı kriterlerin de önemli
olacağını açıklamıştır. Bunlar:
• Finansal durum,
• Havaalanı geliştirme ve yönetim alanlarında işletme becerileri/tecrübe,
• Yerel katılım oranı,
• Havaalanı geliştirme planları,
• Havaalanı hizmetlerini geliştirme taahhütleri,
• Çevresel planlar ve
• FAC çalışanlarına uygulanacak politikalardır

DHMİ tarafından işletilen ve yalnızca iç hat seferlerine açık havalimanları listelenmiştir.
1. Adıyaman Havalimanı 2. Ağrı Havalimanı
3. Balıkesir Havalimanı 4. Diyarbakır Havalimanı
5. Kahramanmaraş Havalimanı 6. Mardin Havalimanı
7. Siirt Havalimanı 8. Sinop Havalimanı
9. Tokat Havalimanı 10. Gökçeada Havalimanı
11. Iğdır Havalimanı 12. Bingöl Havalimanı
13. Kastamonu Havalimanı 14. Şırnak Şerafettin Elçi Havalimanı

Bu büyüme ile birlikte talep artmış, hava alanı kapasiteleri yetersiz kalmış, hava alanı altyapılarına gerekli yatırımların yapılmaması
durumunda koşulların kötüye gideceği anlaşılmış ve hedef olarak öncelikle hava alanı ve hava trafiği yetersizliklerinin çözülmesi belirlenmiştir.

Hava alanı özelleştirmesine yol açan faktörler 4 grupta toplanabilir:

• Kamu harcamalarında kısıtlamalara gidilmesi yönündeki artan baskılar sonucunda, hem doğrudan yatırım/sermaye harcamaları hem de sübvansiyonlar kısıtlanmıştır.
• Dünyada sürekli artan hava trafiğine cevap verebilecek hava alanı altyapısı için ihtiyaç duyulan finansman miktarı da gitgide artmaktadır. Dünyada 2000-2010 yılları arasında ikiye katlanacağı tahmin edilen hava trafiğine cevap verebilecek hava alanı altyapısı için ihtiyaç duyulan finansman miktarı ICAO tahminlerine göre 350 milyar dolar olarak tahmin edilmiştir. Bu rakamın kamu tarafından karşılanabilmesi
yönündeki zorluklar yüzünden, özel teşebbüsün hava alanı yatırımlarına yönlendirilebilmesi üzerine alternatifler düşünülmeye başlanmıştır. Günümüzde de bu artış devam etmektedir. Boeing’in tahminlerine göre, 2015-1034 yılları arasında hava taşımacılığı yolcu pazarı yılda ortalama %4,9 büyürken, 38.050 yeni uçak hizmete girecektir. Kargo pazarı ise 1980 yılından bu yana yıllık ortalama %5,3’lük bir oranda büyümüş ve büyümeye de devam etmektedir. Kargo pazarı içi 20 yıllık öngörülen yıllık ortalama büyüme %4,7’dir. Bu talep artışları, hava alanı finansman gereksiniminde de artış anlamına gelmektedir.
• Devletin her zaman en iyi hizmet sunucusu olmadığına dair anlayışın giderek yaygınlaşmasıyla hizmetlere özel kesimin dâhil edilerek daha esnek yönetim anlayışının kurulabileceği de tartışılmaya başlanmıştır.
• Hava alanlarının da bir ticaret ya da iş merkezi haline dönüştürülebileceğinin anlaşılması, bu yatırımlara özel şirketlerin ilgisini artırmıştır. Hava yolu şirketlerinin liberalizasyon içinde bulunmaları, hava alanlarını da daha fazla müşteri odaklı olmaya itmiş, ticari hale gelen hava alanları özel şirketlerin de yatırım yapma konusunda ilgisini çekmiştir. İlk olarak 1987 yılında İngiliz Hava alanı İdaresi BAA’in (British Airports Authority) özelleştirilmesinin ardından hareket giderek hızlanmış, birçok ülke özelleştirme uygulaması yapıyor duruma gelmiştir.

Havaalanı ticarileşmesi, kamu elindeki ve kamu hizmeti anlayışı ile idare edilen havaalanlarındaki yönetim anlayışının, ticari hedef ve amaçların belirlendiği ticari
iş odaklı yönetim anlayışına dönüşmesini ifade eder

Belediye gibi yerel yönetimlerin havaalanı mülkiyeti ve işletimine sahip olması, özellikle ABD, Avustralya ve İngiltere’de oldukça yaygın olarak kullanılan bir
modeldir.

Havaalanları için özelleştirme, devletin, mülkiyetindeki mal ya da hizmetlerden sadece satış yoluyla değil, aynı zamanda kamu/özel ortaklığı ve kiralamalar yoluyla
feragat etmesini ifade etmektedir.

Farklı sınıflandırmalar olmakla birlikte; genel olarak havaalanlarında uygulanan
özelleştirme yöntemlerini altı başlık altında incelemek olanaklıdır. Bunları şu şekilde
sıralayabiliriz:
• Hisse senedi arzı,
• Blok satış,
• İmtiyaz devri,
• Proje finansmanı yoluyla özelleştirme ve
• Yönetim sözleşmeleri,
• Ortak girişim şirketleri

Bir kamu varlığının halka arzı sırasında devlette ya da devlete ait bir kuruluşta bırakılan ve diğer paylar üzerinde karar üstünlüğüne sahip hisse miktarı altın pay
olarak adlandırılmaktadır.

Uluslararası Havaalanları Konseyi (Airports Council International) bilinen kısa adıyla ACI, havaalanı işleticilerinin üye olduğu ve havaalanı yönetimi ve
operasyonlarına profesyonelliği getirmeyi hedefleyen kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur.

İmtiyazlar, havaalanı işleticisinin belli havaalanı hizmetleri için, havaalanında faaliyet gösterme hakkını bedeli karşılığında başka işletmecilere vermesidir.

Doğal Tekel: Yatırım maliyetlerinin yüksekliği ve ölçek ve kapsam ekonomileri nedeniyle üretimin tek bir işletme tarafından gerçekleşmesinin daha avantajlı
olduğu endüstrilerdir.

1987 yılında İngiliz Havaalanı İdaresi BAA’in hisselerin halka arzı yöntemiyle özelleştirilmesi, dünyada havaalanı özelleştirme hareketinin başlangıcı kabul edilir.