HAVAALANI YÖNETİMİ

Havaalanı ticarileşmesi, kamu elindeki ve kamu hizmeti anlayışı ile idare edilen havaalanlarındaki yönetim anlayışının, ticari hedef ve amaçların belirlendiği ticari iş odaklı yönetim anlayışına dönüşmesini ifade eder. Özelleştirme ve küreselleşme havayolu ulaştırması içinde havaalanları açısından yaşanan diğer değişimlerdir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kamu mülkiyeti ve ticari odaklı kamu şirketleşmesi, mülkiyeti ve işletimi devlete ait havaalanları biçimlerinden biridir. Proje finansmanı yoluyla özelleştirme, yönetim sözleşmeleri, ortak girişim şirketleri ve hisse senedi arzı ise devlet ve özel teşebbüs ortak mülkiyetinde ve işletimindeki havaalanları biçimleri arasında yer alır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Devletin, mülkiyetindeki mal ya da hizmetlerden sadece satış yoluyla değil, aynı zamanda kamu/özel ortaklığı ve kiralamalar yoluyla feragat etmesine özelleştirme adı verilir. Havaalanı ticarileşmesi, kamu elindeki ve kamu hizmeti anlayışı ile idare edilen havaalanlarındaki yönetim anlayışının, ticari hedef ve amaçların belirlendiği ticari iş odaklı yönetim anlayışına dönüşmesini ifade eder. Özelleştirme ve küreselleşme havayolu ulaştırması içinde havaalanları açısından yaşanan diğer değişimlerdir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Bir kamu varlığının halka arzı sırasında devlette ya da devlete ait bir kuruluşta bırakılan ve diğer paylar üzerinde karar üstünlüğüne sahip hisse miktarına altın pay adı verilir. İmtiyaz, havaalanı işleticisinin havaalanında faaliyet gösterme hakkını bedeli karşılığında başka işletmecilere vermesidir. Blok satış, havaalanının tamamı ya da bir bölümü ticari bir ortağa ya da yatırımcılar konsorsiyumuna satılmasıdır. Ortak girişim, bir havaalanı yatırımının kamu ve özel sektör iş birliği ile kurulan bir ortak girişim şirketi tarafından gerçekleştirilmesidir. Yönetim sözleşmeleri ise mülkiyet kamuda kalmak üzere havaalanı günlük operasyonlarının yönetiminin sözleşme karşılığı uzman şirketlere devredilmesidir. Doğru cevpa C şıkkıdır.

Havaalanının tamamı ya da bir bölümü ticari bir ortağa ya da yatırımcılar konsorsiyumuna satılması yöntemi blok satıştır. Bir kamu varlığının halka arzı sırasında devlette ya da devlete ait bir kuruluşta bırakılan ve diğer paylar üzerinde karar üstünlüğüne sahip hisse miktarına altın pay adı verilir. İmtiyaz, havaalanı işleticisinin havaalanında faaliyet gösterme hakkını bedeli karşılığında başka işletmecilere vermesidir. Ortak girişim, bir havaalanı yatırımının kamu ve özel sektör iş birliği ile kurulan bir ortak girişim şirketi tarafından gerçekleştirilmesidir. Yönetim sözleşmeleri ise mülkiyet kamuda kalmak üzere havaalanı günlük operasyonlarının yönetiminin sözleşme karşılığı uzman şirketlere devredilmesidir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Özel şirkete verilen imtiyaz ile belli bir yatırımın yapılması karşılığında, finansman ve işletim hakkı belli bir süreliğine devletten özel kesime geçtiği özelleştirme çeşidi yap-işlet-devrettir. Kalıcı imtiyazda havaalanı mülkiyeti, finansmanı ve işletme hakkı kalıcı olarak özel şirkete devredilmektedir. Satı al-yap-işlette özel şirket mevcut havaalanını devletten satın alır, gerekli yatırımları yapar ve işletir. Kirala-geliştir-işlette, özel şirket mevcut bir havaalanını uzun dönemli olarak devletten kiralar ve kâr paylaşımı anlaşması yaparak mülkiyet devlette kalacak şekilde işletmektedir. Yap-devret-işlette ise özel şirket, tasarım, yapım ve finansman işini bitirince mülkiyeti devreder ve ardından devletten uzun dönemli kiralamaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Özel şirketin mevcut bir havaalanını uzun dönemli olarak devletten kiralaması, kar paylaşımı anlaşması yapması ve mülkiyet devlette kalacak şekilde işletmesi kirala-geliştir-işlet modeli kapsamında değerlendirilir. Özel şirkete verilen imtiyaz ile belli bir yatırımın yapılması karşılığında, finansman ve işletim hakkı belli bir süreliğine devletten özel kesime geçtiği özelleştirme çeşidi ise yap-işlet-devrettir. Kalıcı imtiyazda havaalanı mülkiyeti, finansmanı ve işletme hakkı kalıcı olarak özel şirkete devredilmektedir. Satın al-yap-işlette özel şirket mevcut havaalanını devletten satın alır, gerekli yatırımları yapar ve işletir. Yap-devret-işlette ise özel şirket, tasarım, yapım ve finansman işini bitirince mülkiyeti devreder ve ardından devletten uzun dönemli kiralamaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

1987 yılında İngiliz Havaalanı İdaresi BAA’in hisselerin halka arzı yöntemiyle özelleştirilmesi, dünyada havaalanı özelleştirme hareketinin başlangıcı kabul edilmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Türkiye’de hava ulaştırma sektörünün altyapısını oluşturan hava seyrüsefer hizmetleri ve havalimanlarının işletme hizmetleri, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir. Diğer şıklardaki kuruluşlar ise hava taşımacılığı sisteminin işleyişinde belirleyici rol oynayan uluslararası ve ulusal kuruluşlardır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Zafer Havalimanı Kütahya’da bulunan havalimanıdır. Diğerlerinin bulundukları şehirler şu şekilde sıralanabilir: Süleyman Demirel-Isparta, Adnan Menderes-İzmir, Atatürk-İstanbul, Esenboğa-Ankara. Doğru cevap B şıkkdır.

Kamu özel iş birliği yöntemini klasik yöntemlerden ayıran en önemli özellik, özel sektör ile iş birliğinin sadece inşaat aşamasında değil işletme aşamasında da devam etmesidir. Doğru cevap A'dır.

Havaalanı özelleştirmesine yol açan faktörler arasında kamuoyuna gelir sağlamak yoktur. Doğru cevap E'dir.

Kamu şirketi olarak işletilen mevcut bir havaalanının tamamen ya da kısmen devredilmesi tamamen özel mülkiyet olarak ifade edilir. Yap-Sahip ol-İşlet imtiyaz süresi sonunda havaalanı mülkiyeti devlete devredilmesini gerektirir. Doğru cevap D'dir. 

Havayolu ulaştırması sektörü son 30 yılda çok hızlı büyüme yaşamıştır