Aof Panel

S

Havayolu ulaştırması sektörü son 30 yılda çok hızlı büyüme yaşamasının nedenleri nelerdir?

Havayolu ulaştırması sektörü son 30 yılda çok hızlı büyüme yaşamıştır. Bunun temel nedeni ise yirminci yüzyılda havacılık alanında kaydedilen yapısal ve teknolojik gelişmeler ve dünya ekonomisinde yaşanan değişimlerdir.

S

Kamu Özel İş Birliği-KÖİ (Public Private Partnership-PPP) ne anlam ifade eder?

Genel anlamda KÖİ, bir sözleşmeye dayalı olarak, yatırım ve hizmetlerin,
projeye yönelik maliyet, risk ve getirilerinin, kamu ve özel sektör arasında paylaşılması yoluyla gerçekleştirilmesini ifade etmektedir.

S

Havayolu ulaştırması içinde havaalanları açısından yaşanan değişimler kaç grupta toplanabilir?

Havayolu ulaştırması içinde havaalanları açısından yaşanan değişimler şu üç grupta toplanabilir:

Ticarileşme

Özelleştirme

Küreselleşme

S

Havaalanı ticarileşmesi ne ifade eder?

Havaalanı ticarileşmesi, kamu elindeki ve kamu hizmeti anlayışı ile idare edilen havaalanlarındaki yönetim anlayışının, ticari hedef ve amaçların belirlendiği ticari iş odaklı yönetim anlayışına dönüşmesini ifade eder.

S

Havaalanlarının ticarileşme sonucunda yeni kazanç yolları kaç gruba ayrılabilir? Kısaca açıklayınız.

Havaalanlarının yönetim biçimleri, ticari faaliyetlerinin verimliliğinin ve dolayısıyla havacılık dışı gelirlerinin belirleyicisi durumundadır. Havaalanlarının ticarileşme sonucunda yeni kazanç yolları iki gruba ayrılabilir. Bunlar kira gelirleri ve kullanım hakkı gelirleridir.

Kira Gelirleri; havayolu şirketlerine, yer hizmeti şirketlerine, uçak sanayi şirketleri ve ikram (catering) hizmetleri veren işletmelere kiralanan ofis, hangar, araç park alanı ve diğer hizmet kiralarından alınan kira gelirleridir.

Kullanım Hakkı Gelirleri, diğer bir deyişle imtiyaz gelirleri, havaalanı içinde faaliyette bulunan işletmelerden, bazı imkânlardan yararlanmaları ya da belirli hizmetleri havaalanı içinde satmaları karşılığında elde edilen paylardır.

S

Havaalanı özelleştirmesi ne anlam ifade etmektedir?

Genel anlamda havaalanı özelleştirmesi, kamu tarafından sahip bulunulan ve sağlanan havaalanı hizmetlerinden tamamının ya da bir kısmının üretim ve satış haklarının özel hizmet sunucusuna transfer edilmesidir. Özelleştirme terimi havaalanları için düşünüldüğünde kamunun, mülkiyetindeki mal ya da hizmetlerden sadece satış yoluyla değil aynı zamanda kamu/özel ortaklığı ve kiralamalar yoluyla feragat etmesidir.

S

Dünya çapında havaalanlarının mülkiyet ve işletim yapısı kamu ile özel sektör arasında hangi düzeylerde yer alan bir görünüm sergilemektedir?

Havaalanı mülkiyet ve işletim biçimleri açısından farklı sınıflamalar yapıldığı görülmektedir. Bunun nedeni uygulamaların ülkeden ülkeye ve hatta aynı ülke içerisinde çeşitlilik göstermesidir. Aslında günümüzde dünya çapında havaalanlarının mülkiyet ve işletim yapısı, kamu ile özel sektör arasında çeşitli düzeylerde yer alan bir görünüm sergilemektedir. Bunlar aşağıdaki gibi özetlenebilir: Tamamen kamu idaresi altında, Kısmi özelleştirme ve tamamen özelleştirme.

S

Havaalanı mülkiyet ve işletim biçimleri kaça ayrılır?

Havaalanı mülkiyet ve işletim biçimleri üçe ayrılabilir. Bunlar; devlete ait havaalanları, devlet ve özel teşebbüs ortak havaalanları ve özel mülkiyete ait havaalanlarıdır.

S

Havaalanlarında devlet mülkiyeti ve işletiminin üç temel biçimi nelerdir?

Havaalanlarında devlet mülkiyeti ve işletiminin üç temel biçimi:

Merkezi Kamu Mülkiyeti ve İşletimi,

Kamu Mülkiyeti ve Ticari Odaklı Kamu Şirketleşmesi ve

Bölgesel veya Yerel Yönetim Mülkiyeti ve İşletimidir.

S

Genel olarak havaalanlarında uygulanan özelleştirme yöntemlerini kaç başlık altında incelenir?

Farklı sınıflandırmalar olmakla birlikte; genel olarak havaalanlarında uygulanan özelleştirme yöntemlerini altı başlık altında incelemek olanaklıdır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:

Hisse senedi arzı,

Blok satış,

İmtiyaz devri,

Proje finansmanı yoluyla özelleştirme ve

Yönetim sözleşmeleri,

Ortak girişim şirketleri

S

Altın pay ne anlama gelir?

Bir kamu varlığının halka arzı sırasında devlette ya da devlete ait bir kuruluşta bırakılan ve diğer paylar üzerinde karar üstünlüğüne sahip hisse miktarı altın pay olarak adlandırılmaktadır.

S

İmtiyazlar ne anlama gelmektedir?

İmtiyazlar, havaalanı işleticisinin belli havaalanı hizmetleri için, havaalanında faaliyet gösterme hakkını bedeli karşılığında başka işletmecilere vermesidir. Bu şekilde işletmeler imtiyazlı hale gelmektedir.

S

Uluslararası Havaalanları Konseyi (Airports Council International) bilinen kısa adıyla ACI hakkında kısaca bilgi veriniz.

Uluslararası Havaalanları Konseyi (Airports Council International) bilinen kısa adıyla ACI, havaalanı işleticilerinin üye olduğu ve havaalanı yönetimi ve operasyonlarına profesyonelliği getirmeyi hedefleyen kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur.

S

Uluslararası Havaalanları Konseyi (Airports Council International - ACI) havaalanlarında uygulanan özelleştirme çeşitlerini kaç başlık altında toplamaktadır?

Uluslararası Havaalanları Konseyi (Airports Council International - ACI) ise havaalanlarında uygulanan özelleştirme çeşitlerini sekiz başlık altında toplamaktadır.

Kalıcı İmtiyaz/Ticari Satış (Perpetual Franchise-Trade Sale)

Satın al-Yap-İşlet (Buy Built Operate)

Yap-İşlet-Devret (Built Operate Transfer)

Yap-Mülk edin-İşlet-Devret (Build Own Operate Transfer)

Yap-Devret-İşlet (Build Transfer Operate)

Kısmî Finansman (Wraparound Addition)

Kirala-Geliştir-İşlet (Lease Develop Operate)

Yönetim Ortaklığı (Management Contract)

S

Doğal Tekel ne anlam ifade eder?

Doğal Tekel: Yatırım maliyetlerinin yüksekliği ve ölçek ve kapsam ekonomileri nedeniyle üretimin tek bir işletme tarafından gerçekleşmesinin daha avantajlı olduğu endüstrilerdir.

S

Regülasyon ne anlama gelmektedir?

İktisadi anlamda regülasyon, devletin piyasa üzerindeki miktar, fiyat, giriş-çıkış ve diğer her türlü ekonomik faaliyet üzerinde uyguladığı vergi ve sübvansiyon gibi yasal sınırlamaları ile idari kontrolleri şeklindeki politika ve uygulamalardır.

S

İngiltere’deki havaalanlarını özelleştirmenin temel amaçları nelerdir?

İngiltere’deki özelleştirmenin temel amaçları; verimliliğin arttırılması, sübvansiyonların azaltılması, kamu üzerindeki finansman yükünün azaltılması, özel teşebbüsün ve sermayenin yatırımlara teşvik edilmesi ve ticari işletim ve yönetim anlayışının elde edilmesidir.

S

ABD’de havaalanlarında özelleştirmenin nedenleri nelerdir? Kısaca açıklayınız.

ABD’de havaalanlarında özelleştirmenin temel nedenlerinden biri, yatırım için finansman sağlanmasından çok verimlilik artışının hedeflenmesidir. Ayrıca, bu yol ile kullanım ücretlerinde zirve trafik fiyatlandırmasının mümkün olabileceği ve havayolu şirketlerine karşı daha fazla pazarlık gücü elde edileceği de düşünülmektedir. ABD havaalanlarının özelleştirilmesi için özel kesimin ilgisini çeken bir kaç unsur bulunmaktadır. Bunlar,

Birçok havaalanının yıllık kaarı 100 milyon doları aşan durumdadır.

Dünya çapında tecrübe edinmiş ve mali yapısı iyi olan şirketler ABD pazarına ilgi duymaktadır.

Federal yardım miktarı gitgide düşmektedir. 1992 yılında, 1,9 milyar dolar olan bu miktar 1996 yılında 1,45 milyar dolara düşmüştür. 2007’den beri bu miktarlar daha da azalmakta, Federal Hükümet, AIP fonlarını her yıl 100 milyon dolara yakın azaltmaktadır.

Havaalanı mülkiyetlerini elinde bulunduran yönetimler özelleştirme yoluyla elde edilen gelir ile bütçe dengelerini kurmak istemektedirler.

S

Avustralya hükümeti havaalanı özelleştirmelerinde fiyat düzenlemelerinde hangi modeli tercih etmiştir?

Avustralya hükümeti havaalanı özelleştirmelerinde fiyat düzenlemelerinde Tavan Fiyat (price cap) Regülasyon modelini tercih etmiştir.

S

Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) hakkında kısaca bilgi veriniz.

Ülkemizde hava ulaştırma sektörünün altyapısını oluşturan hava seyrüsefer hizmetleri ve havalimanlarının işletme hizmetleri, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü; tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk, sorumluluğu sermayesi ile sınırlı, Ulaştırma Bakanlığı ile ilgili ve en son hukuki düzenlemeyle hizmetleri imtiyaz sayılan bir Kamu İktisadi Kuruluşudur (KİK). KİK’ler bir Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) çeşidi olup imtiyazlı mal ve hizmet üreten kamu işletmeleri bu kapsamda ele alınmaktadır.

DHMİ, Genel Müdürlüğü’nün Ana Statüsü ile belirlenmiş faaliyet konuları, Sivil Havacılık faaliyetlerinin gereği olan hava taşımacılığı, havalimanlarının işletilmesi, yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin ifası, seyrüsefer sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi, bu faaliyetler ile ilgili, diğer tesislerin kurulması, işletilmesi ve modern havacılık düzeyine çıkarılmasını sağlamaktır.” şeklinde belirlenmiştir.

DHMİ, Türk hava sahasında uçuş yapan ve havalimanlarımıza iniş-kalkış yapan uçaklar ile ülkemiz üzerinden transit geçiş yapan tüm hava araçlarına hava seyrüsefer ve hava trafik hizmetleri verilmesi görevlerini yerine getirmekte ve Türkiye genelinde sivil hava trafiğine açık toplam 53 havaalanının 47 adedi, DHMİ tarafından işletilmektedir.

Havaalanı Mülkiyet ve İşletim Yapısı