HAVAALANI SİSTEMİ

Havaalanı operasyonel hizmetleri, bir uçağın havaalanına inişi için yaklaşma aşamasında başlayarak kalkışına kadar devam eden bir dizi hizmeti içermektedir. Bunlar: İniş, taksi, park ettirme, yolcu ve yükün boşaltılıp yüklenmesi, uçağın park yerini terk etmesi ile kalkış yapması işlemlerinin emniyetle, güvenle ve hızla yapılabilmesi adına verilen hizmetlerdir.

Oldukça kapsamlı olan havaalanı operasyonel hizmetlerinin;

• Kurtarma ve yangınla mücadele,

• PAT sahasının operasyona elverişli tutulması,

• Yabani hayvan çarpma riskinin azaltılması (yabani hayat kontrolü),

• Acil durum planının oluşturulması,

• Hareket kabiliyetini kaybetmiş uçakların kaldırılması,

• Apron yönetimi ve apron emniyeti,

• Sağlık hizmetleri,

• Görsel yardımcıların kontrolü,

• Yer gürültüsünün kontrolü (Mania kontrolü),

• Yükseltilerin kontrolü,

• Havaalanı güvenliği başlıkları altında incelenmesi mümkündür.

Ana söndürücü malzeme olarak köpük kullanılmaktadır.

Kurtarma ve yangınla mücadele hizmetlerinin sunumunda en önemli kriter, olaya en kısa sürede müdahale edilmesidir. Müdahale süresi için uluslararası standartlar bulunmaktadır. Bu standartlara göre, bir olay haberi veya alarmı alındığında RFF hizmetinin, her bir pist başına 2–3 dakikada ulaştırılması gerekmektedir.

FOD olarak adlandırılan (FOD-Foreign Object Damage: Yabancı Madde Hasarı) bu cisimler ile tüm kalıntıların hızlıca ve tamamen temizlenmesi gerekmektedir. Kalıntı ve atıkların temizlenmesi için mekanik ve kimyasal metotlar kullanılmaktadır

PAT sahası mümkün olduğunca sık denetlenmelidir. Denetlemeler sırasında;

• Herhangi bir sebepten oluşmuş FOD’ler,

• Lastik izleri ve kalıntıları,

• Beton veya asfalttaki çatlamalar ve kabarmalar dâhil kaplama yüzeyindeki deformasyonlar,

• Aydınlatma sistemlerindeki yapısal hasarlar,

• Pist işaretlerinin görünürlüğü,

• Mazgalların durumu ve yerlerinde tespit edilmiş olarak durduğu,

• Otların ve bitki örtüsünün ışıkları, işaretleri ve diğer donanımın görünürlüğünü engellemediği,

• Otların ve bitki örtüsünün belirlenmiş boyu geçmediği,

• Yağmur sonrasında su birikintisi oluşan alanlar,

• Kar yağışı sonrası, karın hangi alanları kapladığı ve derinliği,

• Hava sıcaklığın 0°C’ye yaklaştığı ve altına indiği durumlarda buzlanma oluşan alanlar kontrol edilerek, tespit edilen aksaklığın en kısa zamanda giderilmesi sağlanmalıdır.

Yüzey sürtünmesi: Bir yüzeyle temas hâlinde olan bir nesne ile yüzey arasında oluşan ve harekete karşı koyan kuvvettir.

NOTAM: Geçici karakterli, kısa süreli (en fazla 3 ay) bilgiler veya operasyonel açıdan önem arz eden kalıcı değişiklikler veya uzun süreli geçici değişikliklerden kısa bir süre içerisinde bildirilmesi gereken bilgileri içeren özel formatta bir yayımdır.

SNOWTAM: Havaalanı PAT sahasındaki kar, buz, sulu kar ve su birikintisi nedeniyle oluşan tehlikelere ait bilgiler içeren özel formatta bir yayımdır.

Havaalanı operasyonel hizmetleri, bir uçağın havaalanına inişi için yaklaşma aşamasında başlayarak kalkışına kadar devam eden bir dizi hizmeti içermektedir.

Bunlar: İniş, taksi, park ettirme, yolcu ve yükün boşaltılıp yüklenmesi, uçağın park yerini terk etmesi ile kalkış yapması işlemlerinin emniyetle, güvenle ve hızla yapılabilmesi adına verilen hizmetlerdir. Sağlanan bu hizmetlerin birçoğu yolcular tarafından bilinmese dahi, emniyet ve güvenliği sağlayacak biçimde verilmesi son derece önemlidir.

Bir havaalanında veya yakın çevresinde meydana gelebilecek herhangi bir uçak kazası veya acil durumda olaya müdahale ederek, kazanın etkilerine maruz kalmış insanların hayatlarını kurtarmak amacıyla verilen hizmetler, kurtarma ve yangınla mücadele hizmetleri olarak adlandırılmaktadır.

Taksi: Bir uçağın inişinden sonra ya da kalkışından önce, havaalanının hava tarafında bulunan herhangi bir tesise ulaşmak için kendi motor gücü ile yerde yaptığı harekettir.

PAT Sahası: Pist, taksiyolu ve apron kelimelerinin baş harflerinden oluşan ve bu sahaları tanımlayan kısaltmadır. Bir olay haberi veya alarmı alındığında RFF hizmetinin, her bir pist başına 2–3 dakikada, PAT sahasının herhangi bir yerine ise 3–4 dakikada ulaştırılması gerekmektedir.

Havaalanı PAT sahası üzerinde, hava araçları ile yüzey kaplamasına zarar verebilecekve yaralanmalara neden olabilecek bazı cisimlerin bulunması mümkündür. FOD olarak adlandırılan (FOD-Foreign Object Damage: Yabancı Madde Hasarı) bu cisimler ile tüm kalıntıların hızlıca ve tamamen temizlenmesi gerekmektedir. Kalıntı ve atıkların temizlen- mesi için mekanik ve kimyasal metotlar kullanılmaktadır.

Bir yüzeyle temas hâlinde olan bir nesne ile yüzey arasında oluşan ve harekete karşı koyan kuvvettir. Bunların yanında, yüzey sürtünmesini etkileyecek durumlar da uçaklar için ciddi tehlike oluşturmaktadır. Ülkemiz gibi kış mevsiminin yaşandığı yerlerde, kar yağışı sonucu her yerin karla kaplanması söz konusu olduğu gibi, havaalanı PAT sahası da kar ile kaplanabilmektedir. Kar örtüsü ve buzlanma sürtünmeyi düşürerek, kara araçlarınınkara yollarında yaşadığına benzer bir şekilde, hava araçlarının yerdeki hareketlerini etki- lemektedir.

Düşük sürtünme, araçların yüzeye tutunmasını zorlaştırmakta ve aracın gitmesi istenen istikametin dışına çıkmasına neden olabilmektedir. İniş anındaki yüksek süratli bir uçağın, düşük sürtünme nedeniyle kayarak pist istikametinden veya duramayarak pist sonundan dışarı çıkması, çok büyük tehlike yaratacaktır.

NOTAM: Geçici karakterli, kısa süreli (en fazla 3 ay) bilgiler veya operasyonel açıdan önem arz eden kalıcı değişiklikler veya uzun süreli geçici değişikliklerden kısa bir süre içerisinde bildirilmesi gereken bilgileri içeren özel formatta bir yayımdır.

SNOWTAM: Havaalanı PAT sahasındaki kar, buz, sulu kar ve su birikintisi nedeniyle oluşan tehlikelere ait bilgiler içeren özel formatta bir yayımdır.

Havaalanının hava tarafında yer alan apron, en çok ekipmanın yer aldığı ve en fazla personelin faaliyet gösterdiği alandır. İniş sonrası ya da kalkış öncesi uçaklara sağlanan hemen hemen tüm hizmetler, apronda verilmektedir. Bu nedenle apron yönetimi ve emniyeti ayrı bir öneme sahiptir.

Havaalanı hizmetlerinin çeşitliliğinden dolayı bu hizmetleri sınıflandırmak zordur. Ancak hizmetin niteliğinden yola çıkılarak bir sınıflandırma yapmak mümkündür. Bu doğrultuda havaalanı hizmetleri temel olarak aşağıdaki gibi ele alınabilir:

• Havaalanı operasyonel hizmetleri,

• Hava trafik yönetimi hizmetleri,

• Havaalanı yer hizmetleri,

• Havaalanı ticari hizmetleri

Bu ünitede havaalanı sisteminin önemli bir bileşenini oluşturan havaalanı hizmetleri, yukarıdaki sınıflandırma göz önüne alınarak açıklanmaktadır.