HAVAALANI SİSTEMİ

Statik Kapasite: Bir tesisin, alanın depolama potansiyelini tanımlamak için kulla­nılan kapasitedir. Belirlenen bir alanın bir anda barındırabileceği en fazla kişi ya da trafik sayısı için kullanılabilir.

Dinamik Kapasite: Kişilerin ya da trafiklerin birim zaman başına sistem içinde bulunan bir alt sistemde en fazla işlem ya da akış oranını tanımlar. Ölçümü zamana dayalı olarak dakikalık, saatlik şeklinde yapılabilir.

Dinamik Kapasite: Kişilerin ya da trafiklerin birim zaman başına sistem içinde bulunan bir alt sistemde en fazla işlem ya da akış oranını tanımlar. Ölçümü zamana dayalı olarak dakikalık, saatlik şeklinde yapılabilir.

Hava sahalarının da belirlenmiş yatay ve dikey limitleri vardır. Uçaklar 41.000 feet’e (ft) kadar dikey olarak 1000 ft aralıklarla, 41.000 ft sonra­sında ise 2.000 ft’lik dikey aralıklarla uçmak zorundadır.

Bir piste iniş kalkış yapan uçakların tipleri ile iniş kalkış sıralarına operasyon karması de­nir.

Havaalanlarının hava tarafı; pist, taksiyolu, apron, park yerleri ve kapılardan oluşmakta­dır. Havaalanı hava tarafı kapasitesi, bu alanlarda emniyetli bir biçimde gerçekleşen uçak hareket sayısıdır.

Bir havaalanı yolcu terminali için kullanım alanlarıyla ilgili iki uygulama söz konu­sudur. Bu uygulamalardan ilki FAA (Federal Aviation Administration, Ulusal Havacılık Dairesi) tarafından oluşturulan terminal alan gereksinimleridir. Bir havaalanı yolcu ter­minal binasının ya da terminal binasının bazı bölümlerinin kapasitesinin belirlenmesinde kullanılan en önemli parametre pik saat trafiğidir. Bu amaçla FAA “Tipik Pik Saat Yolcu Sayısını” (Typical Peak Hour Passenger) kullanmaktadır

Monte Carlo Simülasyonu: Bu simülasyonda gerçek bir durumun tahmini mo­delini oluşturarak örnekleme deneyleri hazırlanabilir. Bu simülasyon genellikle istatistiksel simülasyonlar için kullanılır. Monte Carlo simülasyonunda bütün olayların meydana gelme olasılığı eşittir ve gerçekleşecek yeni olaylar öncekiler­den bağımsızdır.

Bir havaalanı terminal binasında gelen yolcu, giden yolcu, aktarmalı ve transit yolcu için yapılan işlem­ler aşağıdaki şekilde sıralanır:

Giden Yolcular

Dümen suyu türbülansı uçakların ağırlıklarına göre belirlenmiş kategorilere göre yapılmaktadır. Bu kategoriler üçe ayrılır:

ICAO tarafından belirlenmiş olan bu kategorilere göre H kategorisindeki bir uçağı takiben yaklaşan M kategorisindeki bir uçak 2 dk ayırma ile, H ya da M kategorisindeki bir uçağı takiben L kategorisindeki bir uçak ise 3 dk ayırma ile piste yaklaşabilir. Kalkış uçaklarında ise H bir uçağın arkasından M ya da L bir uçak ya da M bir uçağın arkasın­dan L bir uçak kalkıyorsa 2 dk’lık kalkış ayırması uygulanır. Bu ayırma minimumları paralel ve ters pist kullanımları için 2 dk ile, kaydırılmış eşik ve kavşak kalkışı için de 3 dk olarak uygulanır.

Kapasite, belirlenmiş bir zamanda ve alanda yapılabilecek en fazla üretim”dir. Havaalanları için düşünüldüğünde de kapasite için farklı tanımlardan bahsedilebilir. Bir tanımda, havaalanı kapasitesi “bir havaalanının belirli bir trafik hacmine hizmet verebilme yeteneği” olarak tanımlanmaktadır. Başka bir tanımda ise: “Belirlenmiş bir zaman aralığında hizmet verilebilecek en fazla trafik sayısıdır.” Diğer bir tanımda da kapasite “birim zamanda verilen hizmet” olarak tanımlanmaktadır. Bu durumda yukarıdaki ifade havaalanı kapasitesine ilişkin bir bilgidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Talep, birim zamanda sistemin tamamının ya da bir alt sisteminin kullanımı için yapılan isteklerin zamana oranına denir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Apronda bulunan park pozisyonlarının bir saatte hizmet verebileceği uçak sayısı apronun dinamik kapasitesini gösterir. Dinamik kapasite hesaplanırken bir park pozisyonunu kullanan peş peşe iki uçak arasındaki zaman aralığı dikkate alınmalıdır. Park yeri kapasitesi hesaplanırken minimum süre ve ortalama süre belirlenmelidir. Minimum süre bir uçağın park yerinde geçireceği düşünülen programlanmış süre ile uçağın park yerine girerken ve çıkarken harcadığı sü- reden oluşmaktadır. Ortalama süreler ise uçakların belirlenen park yerlerinde geçireceği ortalama sürelerdir ki bu süreler de kullanım ile belirlenir. Yukarıda belirtilen durum, pist ve taksiyolundan kaynaklanmadığına göre seçeneklerden park yeri kapasitesi bu duruma sebep olabilecek tek bileşendir. Doğru cevap E seçeneğidir.

ICAO tarafından belirlenmiş olan bu kategorilere göre H kategorisindeki bir uçağı takiben yaklaşan M kategorisindeki bir uçak 2 dk ayırma ile, H ya da M kategorisindeki bir uçağı takiben L kategorisindeki bir uçak ise 3 dk ayırma ile piste yaklaşabilir. Buna göre seçenekler toplamı sırasıyla; 5, 3, 2, 3, 2'dir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Uzunlamasına ve yanlamasına ise uçakların arasında saha kontrol hizmeti verilirken en az 10 deniz mili (NM, Nautical Mile), yaklaşma kontrolde ise 5 NM, kimi yaklaşma kontrol sektörlerinde ise bu ayırma 3 NM’ye kadar düşürülebilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Monte Carlo simülasyonunda gerçek bir durumun tahmini mo- delini oluşturarak örnekleme deneyleri hazırlanabilir. Bu simülasyon genellikle istatistiksel simülasyonlar için kullanılır. Monte Carlo simülasyonunda bütün olayların meydana gelme olasılığı eşittir ve gerçekleşecek yeni olaylar öncekilerden bağımsızdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Gelen yolcu ile ilişkili işlemler aşağıdaki gibidir:

Doğru cevap B seçeneğidir.

Havaalanı ulaşımı ile ilgili en büyük sorun, havaalanına giden ve gelen araç trafiği- nin şehir trafiğinin en yoğun olduğu sabah ve akşam saatlerinde artmasından kaynaklanmaktadır. Bu saatlerde aynı şekilde havaalanı sınırları içindeki trafik de artmaktadır. Bu nedenle havaalanı yer ulaşım tesisleri, trafiğin en yoğun olduğu saatler dikkate alınarak düzenlenmektedir. Yer ulaşım kapasite gereksinimleri; yolcu, kargo ve uçak faaliyetleri için yapılan tahminlerden saptanmaktadır. Kaliteli ve etkin bir hizmet verilebilmesi için en ideali, havaalanı ulaşım yolları ve terminal binası kapasitesinin, en azından havaaalanı hava tarafı kapasitesine eşit olmasıdır. Aksi hâlde kara tarafı kapasitesi, havaalanının tüm kapasitesininin üzerinde sınırlayıcı bir faktör olacaktır. Havaalanına ulaşım için kullanı- lacak yolların kapasitesinin belirlenmesi sırasında elde bulunan karayolu ve toplu taşıma sistemleri ile havaalanına gelip giden insan sayısının belirlenmesi gerekmektedir. Havaa- lanına gelip giden insanlar beş kategoride incelenir. Bunlar:

Doğru cevap A seçeneğidir.

Sürdürülen kapasite, bir sistemin tıkanıklıklar, gecikmeler olmaksızın işleyebile- ceği eşik değer olarak ifade edilebilir. Sürdürülen kapasite, dinamik ve statik kapasitenin bir ölçüsüdür. Doğru cevap C seçeneğidir.