HAVAALANI SİSTEMİ

Kapasite kavramı farklı bilim dallarında ve alanlarda çeşitli anlamlarda kullanılır. Kapasitenin sözlük anlamı “bir şeyi içine alma, sığdırma sınırı, kapsama gücü”dür. Diğer bir anlamı da belirlenmiş bir alana sığabilecek en fazla kişi ya da nesne sayısıdır. Ekonomide ve işletmede ise “bir işletmenin üretim miktarı”, “bir makine ya da tesisin normal çalışma düzeninde kullanılması sonucunda elde edilebilecek en yüksek üretim miktarı” şeklinde tanımlanmaktadır. Yönetimde ise kapasite için “belirli bir dönemde üretim gücü” ya da “belirli bir dönemde sistemin gerçekleştirdiği çıktı miktarı” olarak tanımlanmaktadır.Bu tanımlar dışında havaalanı kapasitesi için ise şöyle bir tanım yapılabilir; bir havaalanına olan sürekli talebi en son ve en yüksek düzeyde karşılayabilme özelliğine kapasite denir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Havaalanı sistemi için beş temel kapasite tanımından söz edilebilir. Bunlardan Maksimum kapasite; Seçilen bir zaman aralığında emniyet ve güvenlik kısıtlarına bakılarak hizmet verilebilecek en fazla kişi ve trafik sayısını ifade eder. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Türbülans gibi bir çok hava olayı havaalanı ve hava sahası kapasitesini azaltacak yönde etkilerde bulunabilir. Türbülans: Rüzgardaki düzensiz dalgalanmalara denir.

Pist kapasitesini etkileyen faktörler dört grupta incelenebilir, bunlar:
• Ayırma minimumları
• Operasyon karması
• Pist konfigürasyonu
• Hava trafik kontrolün kararları

E seçeneğindeki "Uçaklar için mevcut kapıların tipi ve sayısı" ise kapı kapasitesini etkileyen faktörlerdendir.

Bir piste iniş kalkış yapan uçakların tipleri ile iniş kalkış sıralarına operasyon karması denir. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Havaalanından giden yolcular için uygulanan işlemler şunlardır: 

Gümrük kontrolü hem giden hem de aktarmalı yolcular için yapıldığından doğru cevap E seçeneğidir.

Hem giden hem de aktarmalı yolcular için yapılan benzer işlem güvenlik kontrolüdür.

Güvenlik kontrolü hem giden hemde aktarmalı yolcu için yapılır, pasaport kontrolü giden, gelen ve aktarmalı yolcu için yapılır, gümrük kontrolü gelen ve aktarmalı yolcular için yapılır, bagaj teslim gelen yolcular için yapılır, yolcu check-in ise sadece giden yolcular için yapılır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Havaalanı ulaşımı ile ilgili en büyük sorun, havaalanına giden ve gelen araç trafiğinin şehir trafiğinin en yoğun olduğu sabah ve akşam saatlerinde artmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Yolcu terminalinde verilen hizmetlerin kalitesi terminali kullananların memnuniyetini olumlu yönde etkileyecektir. İşlemlerin hızı, yolcu konforu, yolcu trafiğinin akış kalitesi, mevcut oturma olanaklarının sayısı, bekleme süresi, binanın mimari özellikleri ve personelin verimliliği hizmet kalitesini göstermektedir. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Havaalanı sistemi için kapsamlı kapasite ölçümlerinde beş temel kapasite tanımından söz edilebilir, bunlar:

• Dinamik Kapasite: Kişilerin ya da trafiklerin birim zaman başına sistem içinde bulunan bir alt sistemde en fazla işlem ya da akış oranını tanımlar. Ölçümü zamana dayalı olarak dakikalık, saatlik şeklinde yapılabilir.

• Statik Kapasite: Bir tesisin, alanın depolama potansiyelini tanımlamak için kullanılan kapasitedir. Belirlenen bir alanın bir anda barındırabileceği en fazla kişi ya da trafik sayısı için kullanılabir.

• Sürdürülen Kapasite: Bir sistemin tıkanıklıklar, gecikmeler olmaksızın işleyebileceği eşik değer olarak ifade edilebilir. Sürdürülen kapasite, dinamik ve statik kapasitenin bir ölçüsüdür.

• Maksimum Kapasite: Seçilen bir zaman aralığında emniyet ve güvenlik kısıtlarına bakılarak hizmet verilebilecek en fazla kişi ve trafik sayısıdır.

Beyan Edilen Kapasite: Havaalanı sisteminde bulunan tesislerin ve kaynakların çokluğu ile ilgili olarak uçuş programlarının hazırlanması için ilgili kurum ve işletmelere bildirilen kapasitedir.

Bölüm kapsamında havaalanı kapasitesini etkileyen dört ana faktör anlatılacaktır, bunlar:

• Hava Sahası Kapasitesi,

• Hava Tarafı Kapasitesi,

• Kara Tarafı Kapasitesi,

• Havaalanına Ulaşım Kapasitesidir.

Görüldüğü üzere havaalanı sistemini etkileyen faktörler ya sistemin içindeki alt sistemler ya da sistemi besleyen diğer sistemlerdir.

Sıkışıklıklar hava yollarında başlayıp Terminal Manevra Sahalarında (TMA, Terminal Manoeuvring Area) ve sonrasında da havaalanlarında devam etmektedir. TMA’larda sıkışıklıkları çözümlemek için havalanlarına iniş için yaklaşan ve kalkan uçaklara farklı yöntemler uygulatılarak trafiklerin düzenli akıtılması sağlanmaya çalışılmaktadır.

TMA: Havayollarının kesiştiği yerlerde oluşturulan, içinde bir veya birden fazla havaalanı bulunan kontrol sahalarıdır.

Havaalanlarının hava tarafı; pist, taksiyolu, apron, park yerleri ve kapılardan oluşmaktadır. Havaalanı hava tarafı kapasitesi, bu alanlarda emniyetli bir biçimde gerçekleşen uçak hareket sayısıdır. Taksiyolunun kapasitesi genellikle pist, apron ve kapıların kapasitesinden daha fazladır. Ancak bir taksiyolu, aktif bir pistin üzerinden geçiyorsa bu durum taksiyolunun kapasitesini düşürmektedir.

Uçaklara peş peşe kalkış izni verilebilmesi için gerekli olan ayırma minimumları da şu şekilde sıralanabilir: • Önden kalkan uçak, arkadan kalkacak uçaktan 40 knots (kt) (74 km/s) veya daha hızlıysa önden kalkan uçaktan 2 dakika sonra kalkış izni verilebilir. • Peş peşe kalkacak olan iki uçağın rotaları arasında 45˚’den daha fazla bir açısal farklılık varsa arkadan kalkan uçak 1 dk sonra kalkabilir. • Arkadan kalkacak uçak önden kalkan uçağın seviyesini kat edecekse seviye kat edişi sırasında aralarında 5 dk olacak şekilde kalkış izni verilir.

Uçaklar için ortalama kapı meşguliyet süresi aşağıdaki ölçütlere bağlıdır: • Uçak tipi,

• Yolcu sayısı,

• Bagaj ve posta miktarı,

• Apron personelinin verimliliği,

• Her bir kapının tüm havaalanı kullanıcılarına, bir havayolu şirketine ya da uçak sınıfının kullanımına göre tahsis edilip edilmediğidir.

Kapı kapasitesini etkileyen faktörler ise aşağıdaki gibidir:

• Uçaklar için mevcut kapıların tipi ve sayısı,

• Apron kapılarını talep eden uçak karması ve farklı uçaklar için kapı meşguliyet süresi,

• Kapılardan herhangi biri ya da tamamının kullanımındaki kısıtlayıcılar

Havaalanı hava tarafı simülasyonu için kullanılabilecek üç simülasyon tekniğinden söz edilebilir.

Kesikli Zaman Simülasyonu: Kesikli zaman simülasyonları olayların birbirleriyle ilişkilendirilmesi ile oluşturulur. Bu simülasyonlara simülasyonun yapılacağı durumun önemli zamanları girilir ve girilen verilere göre sistemin ilerleyişi izlenir. Havaalanı tasarımında kullanılan Havaalanı ve Hava Sahası Simülasyon Modeli (SIMMOD™, The Airport and Airspace Simulation Model) bu tip simülasyonlara iyi bir örnektir

Bir havaalanı terminal binasında gelen yolcu, giden yolcu, aktarmalı ve transit yolcu için yapılan işlemler aşağıdaki şekilde sıralanır: Giden Yolcular 1. Terminal binasına yer ulaşımı,

2. Bagaj check-in,

3. Yolcu check-in

Pasaport kontrol (dış hat yolcusu ise),

5. Güvenlik kontrolü,

6. Boarding check.

Gelen Yolcular

1. Pasaport kontrol (dış hat yolcusu ise),

2. Bagaj teslim,

3. Gümrük kontrolü (dış hat yolcusu ise),

4. Terminal binasından yer ulaşımı.

Aktarmalı Yolcular

1. Güvenlik kontrolü,

2. Gümrük kontrolü (dış hat yolcusu ise),

3. Pasaport kontrolü (dış hat yolcusu ise).

DIŞ HATLAR İÇİN TERMİNAL ALAN TESİSLERİ

Sağlık

Göçmen

Gümrük

Ziraat

Ziyaretçi bekleme salonu

Dolaşım, bagaj, yardımcı hizmetler ve duvarlar

Havaalanına ulaşım için kullanılacak yolların kapasitesinin belirlenmesi sırasında elde bulunan karayolu ve toplu taşıma sistemleri ile havaalanına gelip giden insan sayısının belirlenmesi gerekmektedir. Havaalanına gelip giden insanlar beş kategoride incelenir. Bunlar: • Yolcular: Gelen yolcu, giden yolcu, transit yolcu ve aktarma yapan yolcular, • Çalışanlar: Havaalanı ve havayolu çalışanları, devlet görevlileri ve diğer çalışanlar, • Yolcuları uğurlamaya ve karşılamaya gelenler, • Ziyaretçiler, • Havaalanına gelen ve giden kargoyu ulaştıran kişilerdir.