HAVAALANI SİSTEMİ

Planlama bir süreç olarak değerlendirildiğinde planlamanın birbirini izleyen bir dizi aşamadan oluştuğu görülür.

• Amaç ve hedefler belirlenir,
• Belirlenen amaçlara ulaşmayı sağlayacak alternatif çözümler ortaya konur,
• Alternatifler arasından belirlenmiş bulunan hedeflere ulaştıracak uygun seçenek
veya seçenekler saptanır,
• Gerçekleştirilecek adımları ve zaman içerisindeki sırasını gösteren yol haritası çıkartılır.

Süreleri açısından planları gruplandıracak olursak; 5 yıldan daha uzun yapılan planlar uzun süreli, 1-5 yıl arasında süreyle yapılanlar orta süreli, 1 yıldan daha az süreli olanlar ise kısa süreli planlardır.

Stratejik planlama, belirlenen hedef ve amaçlara ulaşmada izlenecek yolu gösteren uzun dönemli süreçlerdir. Taktik planlama, stratejik plan içerisinde belirlenmiş amaçlara kısa ve orta vadede en iyi şekilde nasıl ulaşılabileceğinin ortaya konduğu süreçlerdir. Proje planlaması ise taktik plan içerisinde tanımlanan adımların ne zaman, nasıl, nerede ve kim tarafından yapılacağını ayrıntılı bir şekilde gösteren kısa vadeli süreçlerdir.

Ulaştırma Ana Planı: Tüm taşımacılık türlerinin birbirleri ile etkileşimli olarak
gelişim süreçlerinin, yolcu ve yük taşımacılığından aldıkları payların belirlendiği
uzun vadeli stratejik planlardır.

Sektör paydaşları: Havayolu ve havaalanı işletmeleri, yolcular, hava trafik hizmet sağlayıcıları, yer hizmetleri işletmeleri, uçak üreticileri gibi hava taşımacılığı sektöründe faaliyet gösteren kuruluşlardır.

Dünyadaki örneklerine bakıldığında, kamu ve özel teşebbüs karması yaklaşımının benimsendiği üç farklı uygulama ile karşılaşılır. Bunlar;
• Özel havayolu işletmeleri, kamuya ait havaalanları (A.B.D. modeli),
• Özel havayolu işletmeleri, büyük özel havaalanları ve kamuya ait küçük havaalanları (İngiltere modeli),
• Büyük yarı özel havayolu işletmeleri, küçük özel havayolu işletmeleri, büyük yarıözel havaalanları ve küçük kamuya ait havaalanları (Almanya ve Fransa modeli)

NPIAS aşağıdan yukarıya doğru bütünleştirilmiş bir plandır

Öncelikle veri toplama ve analiz süreci gerçekleştirilir, daha sonra da hava taşımacılığına olan talep tahminleri yapılır. Bir sonraki adımda ülkedeki veya bölgedeki havacılık sisteminin yapısı ile havaalanlarının hizmet seviyeleri ve tipleri göz önüne alınarak var olan ve gelecekte planlanan havaalanı sisteminin kapasitesi belirlenir. Bu doğrultuda yeni bir havaalanı yapımına ihtiyaç varsa havaalanı yapımı için uygun aday araziler saptanır, değerlendirilir ve en uygun arazi seçilir. Daha sonra havaalanı elemanlarının ihtiyacı karşılayacak şekilde boyutlandırması yapılır ve farklı yerleşim planı seçenekleri hazırlanır.

Yeni bir havaalanı yapımı geniş bir araştırma gerektirir. Bu araştırmalar yapılırken aday arazilerin fiziksel özellikleri, etrafındaki yapılanmanın şekli, fiyatları, kara ulaşım imkânları, havaalanı kurulmasının çevresi üzerine etkisi, araziyi çevreleyen hava sahasının özellikleri göz önüne alınır.

Havaalanının boyutlandırması: Bu aşamada belirlenen gereksinimler sayısal hâle
dönüştürülerek, doğrudan havaalanı elemanlarının boyutlandırılması için kullanılabilecek hâle getirilir.

Planlama faaliyetinin neden yapıldığını genel olarak dört başlıkta açıklamak mümkündür:
• Planlama, işletmelere ve çalışanlarına hedeflerine ulaşmak için takip edecekleri bir
yön sağlar,
• Hızlı değişen koşulların işletme üzerinde etkisini en aza indirger,
• İşletmede kaynak israfını ve fazlalığını engeller,
• Hedeflerle gerçekleşen sonuçlar karşılaştırılarak eksiklikler ya da doğru yönler kolayca tespit edilebilir.

III ve IV numaralı özellikler ise planlamanın aşamaları arasında yer alır.

Planlama bir süreç olarak değerlendirildiğinde planlamanın birbirini izleyen bir dizi aşamadan oluştuğu görülür. Bu aşamaları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
• Amaç ve hedefler belirlenir,
• Belirlenen amaçlara ulaşmayı sağlayacak alternatif çözümler ortaya konur,
• Alternatifler arasından belirlenmiş bulunan hedeflere ulaştıracak uygun seçenek
veya seçenekler saptanır,
• Gerçekleştirilecek adımları ve zaman içerisindeki sırasını gösteren yol haritası çıkartılır.

E seçeneği ise planlama faaliyetlerinin nedenleri arasında yer alır.

Hazırlanma düzeyi açısından planlar stratejik, taktik ve proje planlaması olarak üçe ayrılır. Uzun süreli ve kısa süreli planlar ise süreleri açısından ele alınan planlardır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Bir havaalanı sistem planı aşağıdaki amaçlara hizmet eder:
• Ülke çapındaki büyümeyi sağlayacak, var olan ve gelecekteki havacılık taleplerini
karşılayabilecek havaalanı sistemini oluşturmak,
• Tüm taşımacılık türlerini içeren ulaştırma sistemi içerisinde hava taşımacılığının
üstleneceği yükü karşılayabilecek şekilde havaalanlarının gelişimini sağlamak,
• Var olan bir havaalanı genişletilirken veya yeni bir havaalanı inşa edilirken çevreyi
ve ekolojik sistemi korumak,
• Hava sahası ve arazi kullanımını en iyi duruma getirecek kullanım planlarının hazırlanmasına yardımcı olmak,
• Uzun vadeli yatırım planları geliştirerek havaalanı finansmanı için öncelikleri belirlemektir

E seçeneği ise havalanı sistem planlarının hazırlanma aşamalarındandır. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Havaalanı Sistem Planları hazırlanırken aşağıdaki adımlar sıra ile yerine getirilir:
• Yasal düzenlemeler ve ülke politikası doğrultusunda hava taşımacılığı ile ilgili hedeflerin belirlenmesi,
• Var olan havaalanı sisteminin durumunun değerlendirilmesi,
• Nüfus, sosyo-ekonomik gelişmişlik gibi faktörler göz önüne alınarak talep tahmin
çalışmalarının yapılması,
• Sektör paydaşlarının görüşleri de alınarak havaalanı sisteminin eksiklerinin belirlenmesi,
• Yeni havaalanı yapımı veya var olanların genişletilmesi ile ilgili farklı senaryoların
değerlendirilmesi,
• Uygun havaalanı sistem senaryosunun seçilmesi,
• Seçilen senaryoya göre havaalanı sistem planının hazırlanması.

D seçeneğinde yer alan uzun vadeli yatırım planları geliştirerek havaalanı finasmanı için önceliklerin belirlenmesi ise havaalanı sistem planlarının amaçları arasında yer alır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Havaalanı yapımı için uygun arazinin seçiminde bazı kriterlerin arazi için ayrıntılı bir şekilde analiz edilmesi gerekir. Bu kriterler şunlardır:

Bunlar içerisinde meteorolojik şartlar; Uçağın kalkış ve iniş hareketlerini, dolayısıyla havaalanının
kullanım kapasitesini doğrudan etkileyen arazideki etkin rüzgâr yönü, sisli, yağmurlu, karlı ve buzlu gün sayıları ile sıcaklığın mevsimlere göre değişiminin her bir aday arazi için analiz edilmesini içerir. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Havaalanı arazi değerlendirilmesinde birçok kriter yer almaktadır. Bu kriterler arasında havaalanı inşa etmede en uygun toprak türünün analizini içeren kriter ise zemin özellikleri üzerinden ele alınır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Havaalanı ile şehir arasındaki uzaklığın kısa olması, yolcunun konforu ve bölgeye gelen turistlerin rahatlıkla havaalanını bulabilmesi açısından tercih edilir. Havaalanına ulaşım süresinin düşürülmesi, hava taşımacılığının diğer taşımacılık türleri ile rekabet edebilme gücünü arttıracaktır. Ancak, havaalanı şehir merkezine yakın inşa edilirse, bu sefer gürültü problemi ortaya çıkacaktır. Bu nedenle genel eğilim, havaalanı ile şehir merkezi arasındaki ulaşım süresinin saatte 90 km sabit hız ile ortalama 20-25 dakika olmasıdır. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Aday arazilerin bulunduğu bölgenin hava fotoğrafları, topoğrafya ve jeoloji haritaları, arazi kullanım
ve ulaşım planları; elektrik, su ve doğalgaz gibi alt yapı olanakları, nüfus dağılımı, bölgenin meteorolojik durumu ve ekolojik sistem özellikleri var olan durum ile ilgili bilgilerdir. Topografya haritaları ile arazinin ne ölçüde düzgün olduğu, kalkış ve iniş yolu üzerinde tehlike oluşturabilecek yükseltilerin olup olmadığı; jeoloji haritaları ile zeminin pist ve diğer havaalanı tesislerini taşımaya uygunluğu; arazi kullanım planları ile kamulaştırılması gereken arazi miktarı, komşu havaalanlarının, ağır sanayi bölgelerinin, turistik otellerin, hastane ve okul gibi gürültüye duyarlı binaların konumları; meteorolojik bilgiler ile hava şartlarının havaalanı kapasitesini ne ölçüde etkileyeceği; havacılık haritaları ile piste uygun iniş ve kalkış
yönü, tahditli bölgelerin yerleri ve hava sahasının durumu saptanır. Bu bağlamda doğru cevap A seçeneğidir.

Yukarıdan aşağı doğru planlama yaklaşımı şu adımları içerir: 

E seçeneğindeki "Nüfus, sosyo-ekonomik gelişmişlik gibi faktörler göz önüne alınarak talep tahmin
çalışmalarının yapılması" ifadesi ise havaalanı sistem planlarının hazırlanma aşamalarıdır. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.