HAVAALANI SİSTEMİ - Deneme Sınavı - 9

Havaalanı hizmetlerinin çeşitliliğinden dolayı bu hizmetleri sınıflandırmak zordur. Ancak hizmetin niteliğinden yola çıkılarak bir sınıflandırma yapmak mümkündür. Bu doğrultuda havaalanı hizmetleri temel olarak aşağıdaki gibi ele alınabilir:

• Havaalanı operasyonel hizmetleri,

• Hava trafik yönetimi hizmetleri,

• Havaalanı yer hizmetleri,

• Havaalanı ticari hizmetleri

Bu ünitede havaalanı sisteminin önemli bir bileşenini oluşturan havaalanı hizmetleri, yukarıdaki sınıflandırma göz önüne alınarak açıklanmaktadır.

Havaalanı operasyonel hizmetleri, bir uçağın havaalanına inişi için yaklaşma aşamasında başlayarak kalkışına kadar devam eden bir dizi hizmeti içermektedir. Bunlar: İniş, taksi, park ettirme, yolcu ve yükün boşaltılıp yüklenmesi, uçağın park yerini terk etmesi ile kalkış yapması işlemlerinin emniyetle, güvenle ve hızla yapılabilmesi adına verilen hizmetlerdir.

Taksi: Bir uçağın inişinden sonra ya da kalkışından önce, havaalanının hava tarafında bulunan herhangi bir tesise ulaşmak için kendi motor gücü ile yerde yaptığı harekettir.

Uçak Tipi            : Airbus A320

Toplam Uzunluğu :37,6m

Gövde Genişliği :  4,0m

Trafik Sayısı     :   600 

İlk olarak Tablo 7.1’den uçak uzunluklarına, ikinci olarak gövde genişliklerine bakarak kategori seçimi yapıyoruz. Airbus A320, uzunluk olarak 28m. ile 39m. aralığında (37,6m), yani kategori 6’dadır (CAT 6). CAT 6 için gövde genişliği aynı tablodan kontrol edildiğinde (Tablo 7.1 Sütun 3), 5m. ve daha az olması (örneğimizdeki A320 uçağının gövde genişliği 4,0 m.) gerektiği görülüyor. A320 bu aralığa da uyuyor. Sonuç olarak RFF havaalanı kategorisi CAT 6 olarak belirlenebilir. Ancak havaalanının RFF kategorisinin belirlenebilmesi için, havaalanına iniş-kalkış gerçekleştiren diğer uçak tiplerinin de değerlendirilmesi gerekmektedir.

Ölçüm sonucu sürtünmenin belirlenen kritik seviyenin altına düşmesi durumunda, havaalanı Havacılık Bilgi Yönetim Ofisi (AIM: Aeronautical Information Management) tarafından bu bilgi, NOTAM veya SNOWTAM olarak yayımlanmaktadır.

SNOWTAM: Havaalanı PAT sahasındaki kar, buz, sulu kar ve su birikintisi nedeniyle oluşan tehlikelere ait bilgiler içeren özel formatta bir yayımdır.

Apron yönetim hizmetleri kapsamında pushback (uçağın itilmesi) ve towing (uçak çekilmesi) hizmetleri de verilmektedir. Kalkışa hazır hâle gelen uçağın taksiyoluna çıkartılması için, bulunduğu park pozisyonundan emniyetli bir şekilde, özel bir araç (towcar) ve donanım (towbar) ile geriye doğru itilmesi işlemine pushback denilmektedir.

Havaalanında görevli ya da havaalanında faaliyet gösteren diğer ( havayolu gibi) kurum kuruluş personelinin, PAT sahasına ya da hassas bölgelere giriş çıkışının sınırlandırılması ve kontrol altında tutulması gerekir.

Hassas Bölgeler: Herhangi bir şekilde tahrip olması hâlinde, havaalanı fonksiyonlarının ciddi şekilde aksamasına neden olabilecek hava trafik kulesi ya da enerji üniteleri gibi tesis ve alanlardır.

AIS kapsamında duyurulması gereken havaalanı ile ilgili bilgiler üç grupta toplanabilir;

• Nadiren değişiklik gösteren veriler: Havaalanı referans noktaları, pist mukavemeti, pist ebatları ve yerleşimi, yükseklik değerleri ve kalıcı mâniaları içeren kalıcı verilerdir. Bu veriler ülkenin AIP’sinde yayımlanmaktadır.

Gözetim ve Yönetim: Uçağa uçuşla ilgili verilen tüm hizmetleri gözetmek ve koordine etmek, uçak işleticisinin ihtiyaçlarına uygun olarak, özellikle yabancı havayolu işletmeleri için yerel usullere göre yönetim fonksiyonunu veya bir kısmını yerine getirmek gibi hizmetler, gözetim ve yönetim hizmetleridir.

Tamamlayıcı Hizmetler: Bu tür hizmetler banka, döviz bürosu, posta ofisi, seyahat acenteleri, araba kiralama ofisleri, oteller ve otellerin rezervasyon bankolarından oluşmaktadır. Bunların yanı sıra duş ve kısa süreli yatak hizmetleri, kuaför, güzellik salonu, sağlık hizmetleri, terzi ve konferans hizmetleri gibi kolaylıklar da havaalanı yolcusunun istek ve ihtiyaçlarına göre sunulabilmektedir.

Eğlence Hizmetleri: Ülkemizde fazlaca örneği olmamakla birlikte, yolcudan ziyade havaalanındaki diğer kullanıcılara yönelik hizmetlerdir. Havaalanlarında sinema salonları, disko, gece kulübü, bilardo salonları, jimnastik salonları ve hatta yüzme havuzları gibi hizmetleri sunan işletmeler de bulunabilmektedir.

Ramp Ramp hizmetleri doğrudan uçağa verilen hizmetlerdir. Uçağın park ettirilmesi, ramp hizmeti sağlayıcısı ile pilot arasında haberleşme olanaklarının sağlanması, yolcunun uçağa bindirilmesi/indirilmesi, yükün uçağa yüklenmesi/indirilmesi ile ilgili verilen hizmetler, ramp hizmetleri kapsamındadır.

Havaalanı sistemi için kapsamlı kapasite ölçümlerinde beş temel kapasite tanımından söz edilebilir, bunlar:

• Dinamik Kapasite: Kişilerin ya da trafiklerin birim zaman başına sistem içinde bulunan bir alt sistemde en fazla işlem ya da akış oranını tanımlar. Ölçümü zamana dayalı olarak dakikalık, saatlik şeklinde yapılabilir.

• Statik Kapasite: Bir tesisin, alanın depolama potansiyelini tanımlamak için kullanılan kapasitedir. Belirlenen bir alanın bir anda barındırabileceği en fazla kişi ya da trafik sayısı için kullanılabir.

• Sürdürülen Kapasite: Bir sistemin tıkanıklıklar, gecikmeler olmaksızın işleyebileceği eşik değer olarak ifade edilebilir. Sürdürülen kapasite, dinamik ve statik kapasitenin bir ölçüsüdür.

• Maksimum Kapasite: Seçilen bir zaman aralığında emniyet ve güvenlik kısıtlarına bakılarak hizmet verilebilecek en fazla kişi ve trafik sayısıdır.

Beyan Edilen Kapasite: Havaalanı sisteminde bulunan tesislerin ve kaynakların çokluğu ile ilgili olarak uçuş programlarının hazırlanması için ilgili kurum ve işletmelere bildirilen kapasitedir.

Bölüm kapsamında havaalanı kapasitesini etkileyen dört ana faktör anlatılacaktır, bunlar:

• Hava Sahası Kapasitesi,

• Hava Tarafı Kapasitesi,

• Kara Tarafı Kapasitesi,

• Havaalanına Ulaşım Kapasitesidir.

Görüldüğü üzere havaalanı sistemini etkileyen faktörler ya sistemin içindeki alt sistemler ya da sistemi besleyen diğer sistemlerdir.

Sıkışıklıklar hava yollarında başlayıp Terminal Manevra Sahalarında (TMA, Terminal Manoeuvring Area) ve sonrasında da havaalanlarında devam etmektedir. TMA’larda sıkışıklıkları çözümlemek için havalanlarına iniş için yaklaşan ve kalkan uçaklara farklı yöntemler uygulatılarak trafiklerin düzenli akıtılması sağlanmaya çalışılmaktadır.

TMA: Havayollarının kesiştiği yerlerde oluşturulan, içinde bir veya birden fazla havaalanı bulunan kontrol sahalarıdır.

Havaalanlarının hava tarafı; pist, taksiyolu, apron, park yerleri ve kapılardan oluşmaktadır. Havaalanı hava tarafı kapasitesi, bu alanlarda emniyetli bir biçimde gerçekleşen uçak hareket sayısıdır. Taksiyolunun kapasitesi genellikle pist, apron ve kapıların kapasitesinden daha fazladır. Ancak bir taksiyolu, aktif bir pistin üzerinden geçiyorsa bu durum taksiyolunun kapasitesini düşürmektedir.

Uçaklara peş peşe kalkış izni verilebilmesi için gerekli olan ayırma minimumları da şu şekilde sıralanabilir: • Önden kalkan uçak, arkadan kalkacak uçaktan 40 knots (kt) (74 km/s) veya daha hızlıysa önden kalkan uçaktan 2 dakika sonra kalkış izni verilebilir. • Peş peşe kalkacak olan iki uçağın rotaları arasında 45˚’den daha fazla bir açısal farklılık varsa arkadan kalkan uçak 1 dk sonra kalkabilir. • Arkadan kalkacak uçak önden kalkan uçağın seviyesini kat edecekse seviye kat edişi sırasında aralarında 5 dk olacak şekilde kalkış izni verilir.

Uçaklar için ortalama kapı meşguliyet süresi aşağıdaki ölçütlere bağlıdır: • Uçak tipi,

• Yolcu sayısı,

• Bagaj ve posta miktarı,

• Apron personelinin verimliliği,

• Her bir kapının tüm havaalanı kullanıcılarına, bir havayolu şirketine ya da uçak sınıfının kullanımına göre tahsis edilip edilmediğidir.

Kapı kapasitesini etkileyen faktörler ise aşağıdaki gibidir:

• Uçaklar için mevcut kapıların tipi ve sayısı,

• Apron kapılarını talep eden uçak karması ve farklı uçaklar için kapı meşguliyet süresi,

• Kapılardan herhangi biri ya da tamamının kullanımındaki kısıtlayıcılar

Havaalanı hava tarafı simülasyonu için kullanılabilecek üç simülasyon tekniğinden söz edilebilir.

Kesikli Zaman Simülasyonu: Kesikli zaman simülasyonları olayların birbirleriyle ilişkilendirilmesi ile oluşturulur. Bu simülasyonlara simülasyonun yapılacağı durumun önemli zamanları girilir ve girilen verilere göre sistemin ilerleyişi izlenir. Havaalanı tasarımında kullanılan Havaalanı ve Hava Sahası Simülasyon Modeli (SIMMOD™, The Airport and Airspace Simulation Model) bu tip simülasyonlara iyi bir örnektir

Bir havaalanı terminal binasında gelen yolcu, giden yolcu, aktarmalı ve transit yolcu için yapılan işlemler aşağıdaki şekilde sıralanır: Giden Yolcular 1. Terminal binasına yer ulaşımı,

2. Bagaj check-in,

3. Yolcu check-in

Pasaport kontrol (dış hat yolcusu ise),

5. Güvenlik kontrolü,

6. Boarding check.

Gelen Yolcular

1. Pasaport kontrol (dış hat yolcusu ise),

2. Bagaj teslim,

3. Gümrük kontrolü (dış hat yolcusu ise),

4. Terminal binasından yer ulaşımı.

Aktarmalı Yolcular

1. Güvenlik kontrolü,

2. Gümrük kontrolü (dış hat yolcusu ise),

3. Pasaport kontrolü (dış hat yolcusu ise).

DIŞ HATLAR İÇİN TERMİNAL ALAN TESİSLERİ

Sağlık

Göçmen

Gümrük

Ziraat

Ziyaretçi bekleme salonu

Dolaşım, bagaj, yardımcı hizmetler ve duvarlar

Havaalanına ulaşım için kullanılacak yolların kapasitesinin belirlenmesi sırasında elde bulunan karayolu ve toplu taşıma sistemleri ile havaalanına gelip giden insan sayısının belirlenmesi gerekmektedir. Havaalanına gelip giden insanlar beş kategoride incelenir. Bunlar: • Yolcular: Gelen yolcu, giden yolcu, transit yolcu ve aktarma yapan yolcular, • Çalışanlar: Havaalanı ve havayolu çalışanları, devlet görevlileri ve diğer çalışanlar, • Yolcuları uğurlamaya ve karşılamaya gelenler, • Ziyaretçiler, • Havaalanına gelen ve giden kargoyu ulaştıran kişilerdir.