HAVAALANI SİSTEMİ - Deneme Sınavı - 11

Hava tarafı elemanları ülkemizin ve dünyadaki ülkelerin hemen hemen hepsinin üyesi olduğu Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) tarafından belirlenen standartlar ve öneriler doğrultusunda tasarlanmaktadır. ICAO tasarım kriterlerini çeşitli ek ve dokümanlarla yayınlamaktadır. Bu ünite bu yayınlardan yararlanarak oluşturulmuştur.

Uçak referans saha uzunluğu, bir uçağın belli koşullar altında kalkışını yapabilmesi için ihtiyaç duyduğu en kısa mesafedir. Bu koşullar; uçağın kalkış ağırlığının sertifikalandırılmış olan maksimum düzeyde olması, pist rakımının deniz seviyesinde olması, atmosferin standart koşullarda olması (yani 15oC hava sıcaklığı ve 760 mm civa hava basıncı), rüzgârın sakin ve pist eğiminin ise sıfır olmasıdır.

Karar hızı, kalkış için pistte harekete başladıktan sonra uçağın durabilmesi için ve kalkış yapabilmesi için gereken mesafeleri etkilemektedir. Uçak karar hızına ulaştığında tek mo- torda arıza meydana gelirse, yerden teker kesip 10,7 metre yüksekliğe kadar tırmanabilmesi için gereken mesafe “TOD”, durabilmesi için gereken mesafe “ASD” olmak üzere, bu iki değerin aynı olduğu durumda pist başından bu noktaya kadar (yani uçağın 10,7 metre yüksekliğe ulaştığı andaki pozisyonunun yatay iz düşümü) olan mesafe, “dengeli saha uzunluğu” olarak tanımlanır.

Uluslararası ticari hava taşımacılığında kullanılacak bir pist için bazı mesafe değerlerinin belirlenip ülkelerin Havacılık Enformasyon Yayınlarında (AIP) ilan edilmesi önerilmek- tedir. Şekil 3.2’de resmedilen bu mesafeler şunlardır:

Mevcut kalkış koşusu mesafesi (TORA): Kalkmak üzere olan bir uçağın pist üzerin- deki hareketi için mevcut ve uygun olduğu ilan edilen pist uzunluğudur.

Mevcut kalkış mesafesi (TODA): Eğer aşma sahası varsa, bu sahanın TORA’ya ilave edilmesi ile oluşan uzunluktur. Aksi takdirde TORA ile TODA uzunlukları aynıdır.

Mevcut hızlanıp durma mesafesi (ASDA): Eğer durma uzantısı varsa, bu yolun TORA’ya eklenmesiyle oluşan uzunluktur. Aksi takdirde ASDA ile TORA uzun-

lukları eşittir.

Mevcut iniş mesafesi (LDA): İnmekte olan bir uçağın pist üzerindeki hareketi için

mevcut ve uygun olduğu ilan edilen pist uzunluğudur.

Uluslararası ticari hava taşımacılığında kullanılacak bir pist için bazı mesafe değerlerinin belirlenip ülkelerin Havacılık Enformasyon Yayınlarında (AIP) ilan edilmesi önerilmektedir. 

Mevcut kalkış koşusu mesafesi (TORA): Kalkmak üzere olan bir uçağın pist üzerin- deki hareketi için mevcut ve uygun olduğu ilan edilen pist uzunluğudur.

Mevcut kalkış mesafesi (TODA): Eğer aşma sahası varsa, bu sahanın TORA’ya ilave edilmesi ile oluşan uzunluktur. Aksi takdirde TORA ile TODA uzunlukları aynıdır.

Mevcut hızlanıp durma mesafesi (ASDA): Eğer durma uzantısı varsa, bu yolun TORA’ya eklenmesiyle oluşan uzunluktur. Aksi takdirde ASDA ile TORA uzun-

lukları eşittir.

Mevcut iniş mesafesi (LDA): İnmekte olan bir uçağın pist üzerindeki hareketi için

mevcut ve uygun olduğu ilan edilen pist uzunluğudur.

Uluslararası ticari hava taşımacılığında kullanılacak bir pist için bazı mesafe değerlerinin belirlenip ülkelerin Havacılık Enformasyon Yayınlarında (AIP) ilan edilmesi önerilmektedir. 

Mevcut kalkış koşusu mesafesi (TORA): Kalkmak üzere olan bir uçağın pist üzerin- deki hareketi için mevcut ve uygun olduğu ilan edilen pist uzunluğudur.

Mevcut kalkış mesafesi (TODA): Eğer aşma sahası varsa, bu sahanın TORA’ya ilave edilmesi ile oluşan uzunluktur. Aksi takdirde TORA ile TODA uzunlukları aynıdır.

Mevcut hızlanıp durma mesafesi (ASDA): Eğer durma uzantısı varsa, bu yolun TORA’ya eklenmesiyle oluşan uzunluktur. Aksi takdirde ASDA ile TORA uzunlukları eşittir.

Mevcut iniş mesafesi (LDA): İnmekte olan bir uçağın pist üzerindeki hareketi için mevcut ve uygun olduğu ilan edilen pist uzunluğudur.

Yan Rüzgâr Bileşeni: Rüzgârın pist merkez hattına dik bileşenini ifade etmektedir. Rüzgârın yandan esmesi yani yan rüzgâr bileşeni ise uçakların emniyetli bir şekil- de manevra yapmasını etkilemektedir. Emniyetli bir şekilde operasyon yapabilmek için izin verilen yan rüzgâr şiddeti (hızı) her uçağa göre değişmektedir. Bunlar nedeniyle, pisti kullanması beklenen kritik uçak tipi için pistin konumlanacağı nokta, yön ve pist sayısını belirlemede yan rüzgâr bileşeni en önemli faktördür.

Havaalanının denizden yüksekliği arttıkça iniş ve kalkış için ihtiyaç duyulan pist mesafesi artmaktadır. Çünkü deniz seviyesinden yükseldikçe havanın yoğunluğu düşmektedir. Yukarıda da bahsedildiği gibi, düşük hava yoğunluğu ise kaldırma kuvveti ve itiş gücünü azaltmaktadır. Pist uzunluğu mülkiyet sınırları veya deniz, nehir ve dağ gibi topoğrafik özelliklerden etkilenebilir. Sınırlayıcı topoğrafik koşullarda, ihtiyaç duyulan pist uzunluğu temin edilemeyebilir.

Taksiyolları, uçakların üzerinde hareket etmesi suretiyle havaalanın farklı bölümlerine ulaşmalarını sağlayan hava tarafı elemanlarıdır. Taksiyolları işlevlerine, geometrik yapı- sına ya da konumlarına göre isimler alabilmektedir. Her havaalanının güncel ve gelecek- teki tahmini trafik yoğunluğu, hizmet verilecek uçakların tipi gibi unsurlara göre ihtiyaç duyulan taksiyolu türü, miktarı ve tasarım özellikleri değişim göstermektedir.

Taktik planlama, stratejik plan içerisinde belirlenmiş amaçlara kısa ve orta vadede en iyi şekilde nasıl ulaşılabileceğinin ortaya konduğu süreçlerdir. Taktik planlama, stratejik planda belirtilen eylemlerin uygulanmasına odaklanır.

Ulaştırma Ana Planı;

Tüm taşımacılık türlerinin birbirleri ile etkileşimli olarak gelişim süreçlerinin, yolcu ve yük taşımacılığından aldıkları payların belirlendiği uzun vadeli stratejik planlardır.

Bir havaalanı sistem planı aşağıdaki amaçlara hizmet eder:

• Ülke çapındaki büyümeyi sağlayacak, var olan ve gelecekteki havacılık taleplerini karşılayabilecek havaalanı sistemini oluşturmak,

• Tüm taşımacılık türlerini içeren ulaştırma sistemi içerisinde hava taşımacılığının üstleneceği yükü karşılayabilecek şekilde havaalanlarının gelişimini sağlamak,

• Var olan bir havaalanı genişletilirken veya yeni bir havaalanı inşa edilirken çevreyi ve ekolojik sistemi korumak,

• Hava sahası ve arazi kullanımını en iyi duruma getirecek kullanım planlarının hazırlanmasına yardımcı olmak,

• Uzun vadeli yatırım planları geliştirerek havaalanı finansmanı için öncelikleri belirlemektir.

Havaalanı Sistem Planları hazırlanırken aşağıdaki adımlar sıra ile yerine getirilir:

• Yasal düzenlemeler ve ülke politikası doğrultusunda hava taşımacılığı ile ilgili hedeflerin belirlenmesi,

• Var olan havaalanı sisteminin durumunun değerlendirilmesi,

• Nüfus, sosyo-ekonomik gelişmişlik gibi faktörler göz önüne alınarak talep tahmin çalışmalarının yapılması,

• Sektör paydaşlarının görüşleri de alınarak havaalanı sisteminin eksiklerinin belirlenmesi,

• Yeni havaalanı yapımı veya var olanların genişletilmesi ile ilgili farklı senaryoların değerlendirilmesi,

• Uygun havaalanı sistem senaryosunun seçilmesi,

• Seçilen senaryoya göre havaalanı sistem planının hazırlanması.

Havaalanı hava tarafının temel elemanlarını pistler, taksiyolları ve apronlar oluşturmaktadır. Ayrıca terminal binasıyla bağlantı sağlayan kapılar, havaalanı ve yakın çevresindeki hava sahası ve havaalanındaki seyrüsefer yardımcı cihazları da hava tarafı elemanı olarak
görülebilir

Uçaklara yolcuların bindirilmesi ve indirilmesi, posta ya da kargo yüklenmesi ve boşaltılması, yakıt doldurulması, uçakların park etmesi ve bakımları için havaalanlarında tanımlanmış olan bölümler apronlardır.

Örneğin, kritik uçağın referans saha uzunluğu 1000m, kanat açıklığı 16 m, ana iniş takımı dış kenarları arası mesafe 7m ise bu havaalanı 2C sınıfıdır.

Uçak referans saha uzunluğu, bir uçağın belli koşullar altında kalkışını yapabilmesi için ihtiyaç duyduğu en kısa mesafedir.

Referans saha uzunluğu= U ÷ (R × S × E) U: Var olan ya da planlanan saha uzunluğuR: Yerel rakım düzeltme faktörü
S: Yerel sıcaklık düzeltme faktörü
E: Pist eğimi düzeltme faktörü

Pist konumu, yönü ve sayısının belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken birçok faktör olmakla birlikte en önemli olanları genel başlıklarıyla:

• Uçuş operasyon tipi,
• Meteorolojik koşullar,
• Havaalanı ve çevresindeki topoğrafya,
• Havaalanı ve çevresindeki hava trafiği ve

• Çevresel sorunlardır.

Yan rüzgâr bileşeniyle bağlantılı olarak pistin yönüne göre değişen “pist kullanım faktörü” %95’in altında olmamalıdır.