HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETLERİ

Havacılık eğitim sistemi, havayolu ulaştırma sisteminin gereksinim duyduğu kalifiye işgücünün yetiştirildiği sistemdir. Eğitimler, sisteme yeni işgücü kazandırmak amacıyla yapılabileceği gibi, mevcut işgücünü günün koşullarına göre geliştirmek amacıyla da yapılabilir.

Hava alanı sistemi, hava araçlarının hızlı, ağır, büyük boyutlarda olma ve havada hareketsiz olarak duramama özelliklerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Her hava aracı belirli bir uçuş süresi sonunda yere inmek zorundadır. Ayrıca, hava araçları sahip oldukları hız, ağırlık ve boyut özellikleri nedeniyle iniş, kalkış ve yerdeki hareketlerini gerçekleştirebilmek için özel alanlara (pist, taksi yolu, apron vb.) ihtiyaç duyarlar. Bu özel alanlar bir hava alanını oluştururlar. Hava alanları, uçuş faaliyetlerinin başladığı ve sona erdiği yerlerdir. Hava alanı sistemi, hava araçlarının iniş, kalkış ve yerdeki hareketlerinin gerçekleştirildiği, bakım-onarım ve park gereksinimlerinin karşılandığı, yolcu ve yükün boşaltma ve yükleme işlemlerinin gerçekleştirildiği sistemdir.

Yer hizmetleri sistemi, hava araçlarının ve hava araçlarıyla taşınan yolcu, bagaj ve yüklerle ilgili her türlü yer hizmetlerinin karşılandığı sistemdir. Yer hizmetleri temel olarak yolcu, bagaj ve yüklerin hava alanındaki hareketlerinin düzenlenmesini, gerekli kontrollerinin yapılmasını, karşılama işlemlerini, hava aracının yakıt ikmalini, temizlik işlemlerini, yükleme ve boşaltma işlemlerini kapsar.

Hava trafik sistemi, uçuş faaliyetlerinin emniyetli, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülebilmesi için, hava araçlarının yerdeki ve havadaki sevk ve idarelerinin gerçekleştirildiği bir sistemdir.

Hava trafik sisteminin girdileri:

Taksi yolu ise bir kara meydanında uçakların taksi hareketi için hazırlanmış ve meydanın bir bölümünden diğer bir bölümüne bağlantı sağlamak amacıyla belirlenmiş yoldur. Taksi hareketi, kalkış ve iniş dışında bir uçağın kendi gücüyle bir hava meydanı yüzeyinde yaptığı harekettir.

Mesafe Ölçüm Cihazı (DME: Distance Measuring Equipment), pilota yer istasyonu ile uçak arasındaki mesafeyi veren bir sistemdir. Genellikle VOR ile birlikte konumlandırılır ve kullanılır. Böylece pilot aynı anda hem yön hem de mesafe bilgisini elde edebilir.

Aletli İniş Sistemi (ILS: Instrument Landing System), görüş mesafesinin düşük ve bulut tavanının da çok alçak olduğu kötü hava koşullarında uçakların piste emniyetli bir şekilde yaklaşmalarını ve iniş yapmalarını sağlayan bir sistemdir. Uçaklara belirli bir süzülüş açısı sağlayarak inişlerini tamamlamalarına yardımcı olur

Hava sahası içerisindeki hava yollarında değişik uçuş koşullarındaki (meteorolojik şartlar), değişik performanslardaki (uçuş hızı, tırmanma hızı vb.) ve değişik işletme koşullarındaki (ticari uçuşlar, askeri uçuşlar, eğitim uçuşları, genel havacılık amaçlı uçuşlar vb.) hava araçları seyahat eder. Aynı hava sahasını kullanan hava araçlarının emniyet içinde uçabilmeleri için ayırmalarının yapılması gereği, farklı tiplerdeki uçakları değişik kategoriler altında birleştirmeyi gerektirmiştir. Bu işlem için uçağın en önemli performansından biri de minimum havada tutunma hızıdır. Geliştirilen beş kategori, uçağın maksimum iniş ağırlığındaki minimum havada tutunma hızının (stol hızı) 1.3 katı olmasına dayanır. Böylece elde edilen hız aralıkları uçakların özel aletli yaklaşma yöntemlerini uygularken manevra yeteneklerinin belirlenmesiyle ilgilidir. Aletli yaklaşma yöntemleri için ICAO (International Civil Aviation Organisation-Uluslararası Sivil Havacılık Kuruluşu) tarafından geliştirilmiş uçak kategorileri şunlardır:

Kategori A : Gösterge hava hızı (IAS: Indicated Air Speed) 169 km/s (91 knot)’dan az olan uçaklar

Kategori B : Gösterge hava hızı 169 km/s (91 knot)’dan fazla fakat 224 km/s (121 knot)’dan az olan uçaklar

Kategori C : Gösterge hava hızı 224 km/s (121 knot)’dan fazla fakat 261 km/s (141 knot)’dan az olan uçaklar

Kategori D : Gösterge hava hızı 261 km/s (141 knot)’dan fazla fakat 307 km/s (166 knot)’dan az olan uçaklar

Kategori E : Gösterge hava hızı 307 km/s (166 knot)’dan fazla fakat 391 km/s (211 knot)’dan az olan uçaklar

Hava sahası içerisindeki hava yollarında değişik uçuş koşullarındaki (meteorolojik şartlar), değişik performanslardaki (uçuş hızı, tırmanma hızı vb.) ve değişik işletme koşullarındaki (ticari uçuşlar, askeri uçuşlar, eğitim uçuşları, genel havacılık amaçlı uçuşlar vb.) hava araçları seyahat eder. Aynı hava sahasını kullanan hava araçlarının emniyet içinde uçabilmeleri için ayırmalarının yapılması gereği, farklı tiplerdeki uçakları değişik kategoriler altında birleştirmeyi gerektirmiştir. Bu işlem için uçağın en önemli performansından biri de minimum havada tutunma hızıdır. Geliştirilen beş kategori, uçağın maksimum iniş ağırlığındaki minimum havada tutunma hızının (stol hızı) 1.3 katı olmasına dayanır. Böylece elde edilen hız aralıkları uçakların özel aletli yaklaşma yöntemlerini uygularken manevra yeteneklerinin belirlenmesiyle ilgilidir. Aletli yaklaşma yöntemleri için ICAO (International Civil Aviation Organisation-Uluslararası Sivil Havacılık Kuruluşu) tarafından geliştirilmiş uçak kategorileri şunlardır:

Kategori A : Gösterge hava hızı (IAS: Indicated Air Speed) 169 km/s (91 knot)’dan az olan uçaklar

Kategori B : Gösterge hava hızı 169 km/s (91 knot)’dan fazla fakat 224 km/s (121 knot)’dan az olan uçaklar

Kategori C : Gösterge hava hızı 224 km/s (121 knot)’dan fazla fakat 261 km/s (141 knot)’dan az olan uçaklar

Kategori D : Gösterge hava hızı 261 km/s (141 knot)’dan fazla fakat 307 km/s (166 knot)’dan az olan uçaklar

Kategori E : Gösterge hava hızı 307 km/s (166 knot)’dan fazla fakat 391 km/s (211 knot)’dan az olan uçaklar

Ulaştırma çeşitli vasıtalarla (araçlarla) gerçekleştirilebilir. Buna göre başlıca ulaştırma tipleri şunlardır:
1. Karayolu ulaştırması
2. Demiryolu (raylı sistem) ulaştırması
3. Denizyolu (suyolu) ulaştırması
4. Boru hattı ulaştırması
5. Havayolu ulaştırması

Doğru cevap E'dir.

Denizyolu en yavaş ulaştırma sistemi olmasına rağmen günümüzde özellikle uluslararası ticarette büyük önem taşımaktadır. Doğru cevap B'dir.

Zeplin, havadan hafif havaaraçları kategorisindedir. İçinde hidrojen, helyum gibi havadan daha hafif gazlar bulunur. Diğer ifadeler doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Hava trafik sistemi; uçuş faaliyetlerinin emniyetli, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülebilmesi için, hava araçlarının yerdeki ve havadaki sevk ve idarelerinin gerçekleştirildiği bir sistemdir. Doğru cevap D'dir.

Uluslararası ve ulusal düzenlemeler hava trafik sistemindeki çevreyi oluşturur. Hava trafik sisteminin girdileri:
1. Hava sahası,
2. Hava alanı,
3. Teknik donanım,
4. Hava araçları ve
5. İnsan gücüdür.

Doğru cevap B'dir.

Uçakların yoldaki ayırma standartlarının belirlenebilmesi için kuyruk türbülansına göre de bir kategorilendirme yapılmaktadır. Bu kategorilendirmede ise önemli olan uçak ağırlığıdır. ICAO’nun ayırma kurallarına göre, aynı pisti kullanan ağır bir uçağın kalkışından sonraki 2 dakika içinde orta ağırlık kategorisindeki bir uçak ve 3 dakika içinde de hafif ağırlık kategorisindeki bir uçak kaldırılamaz. Doğru cevap A'dır.

Hava trafik sisteminin çıktısı hava trafik akışıdır. Süreç aşamasında hava trafik işlemleri yürütülerek hava trafik hizmetleri üretilir. Hava trafik hizmetleri hava trafiğinin akışını sağlamak amacıyla yürütülür. Doğru cevap C'dir.

Mesafe Ölçüm Cihazı (DME: Distance Measuring Equipment), pilota yer istasyonu ile uçak arasındaki mesafeyi veren bir sistemdir. Genellikle VOR ile birlikte konumlandırılır ve kullanılır. Böylece pilot aynı anda hem yön hem de mesafe bilgisini elde edebilir. Doğru cevap D'dir.

Hava trafik hizmetleri türdeş değildir. Hava trafik hizmetleri genellikle hava trafik sistemindeki insanlar tarafından üretilen performanslar olduğu için aynı hizmetin iki ayrı sunumu aynı değildir. Hizmeti sunan hava trafik kontrolörüne göre kalite değişebilir. Hatta aynı kontrolörün sunduğu hizmetin kalitesi günden güne, saatten saate farklılık gösterebilir. Ayrıca, aynı hizmetten yararlanan farklı kullanıcılara göre kalite algısı değişebilir. Aynı hava sahasında, aynı yolları kullanarak, aynı kontrolörden ve aynı zaman diliminde hava trafik hizmeti alan iki pilotun hizmetle ilgili düşünceleri farklı olabilir. Doğru cevap E'dir.

Hava trafik sistemi havayolu ulaştırmasının gelişimine paralel bir gelişme göstermelidir. Örneğin, belirli bir zaman diliminde belirli bir hava sahasına giren uçakların veya hava alanına iniş kalkış yapan uçakların tümüne hizmet verilebilmelidir. Bunun tersi durumlarda ise yani kapasite yetersizliği söz konusu olduğunda tıkanıklık, gecikme ve hizmet aksaklıkları ortaya çıkar. Verilenlerin tümü doğrudur. Doğru cevap A'dır.