HAVA KURALLARI

Hava kuralları, Uluslararası Sivil Havacılık Kuruluşu (ICAO: International Civil Aviation Organisation) tarafından yayımlanan Annex 2’de tanımlanmıştır. Ülkemiz de dünyadaki ülkelerin çoğu gibi bu kuruluşa üyedir. Dolayısıyla bu kurallara uymakla mükelleftir.
Genel kurallar şu başlıklar altında incelenecektedir;
• Canın ve malın korunması
• Çarpışmaların önlenmesi
• Uçuş planları
• Sinyaller
• Zaman
• Hava trafik kontrol hizmetleri
• Yasa dışı müdahale
• Önleme
• Görerek meteorolojik koşullarda görüş ve buluta olan mesafe.

İrtifa, bir nesnenin, noktanın ya da seviyenin ortalama deniz seviyesinden dikey mesafesini ifade eder.

Uygun otorite tarafından belirtilen bazı şartların oluşup uygun hava trafik hizmetleri biriminin bilgilendirme, tavsiye veya müsaadesine göre yapılması haricinde:
• Havadaki bir uçaktan hiçbir şey atılamaz ya da püskürtülemez,
• Bir uçak tarafından hiçbir uçak ya da nesne çekilemez,
• Acil durum haricinde paraşüt alçalışı yapılamaz,
• Akrobatik uçuş yapılamaz.

Eğer kol uçuşu yapılmak isteniyorsa uygun hava trafik hizmetleri otoritesi tarafından belirlenmiş olan aşağıdaki şartlara uyulmalıdır:
• Uçakların kaptan pilotları arasında ön anlaşma yapılmalı,
• Seyrüsefer ve pozisyon raporlama tek bir uçak gibi yapılmalı,
• Uçaklar arası ayırma sorumluluğu uçuş lideri ve diğer uçakların kaptan pilotlarında olmalı. (Bu sorumluluk, kol uçuşunda yer alan uçaklar arası ayırmayı sağlamak,
formasyona katılmak ve çıkmak için uçakların yaptıkları manevra sırasındaki geçiş
sürecini de kapsamaktadır.)
• Her uçak tarafından uçuş lideri ile arasında yanlamasına ve uzunlamasına 1 km.,
dikey olarak ise 30 m.’lik bir mesafe korunmalıdır.
• Uçuş, kontrolsüz hava sahalarında olmalıdır.

• Güç kaynağı olan havadan ağır uçaklar hava gemileri, planörler ve balonlara yol vermelidir.
• Hava gemileri planör ve balonlara yol vermelidir.
• Planörler balonlara yol vermelidir.
• Güç kaynağı olan uçaklar, uçak ya da başka bir nesne çeken uçaklara yol vermelidir. bunun dışındaki durumlarda kesişen rotalardan yaklaşırken, soldaki uçak sağındakine yol vermelidir

İniş sırasında yol hakkının nasıl değişiklik gösterdiği aşağıdaki maddelerde anlatılmıştır:
• Havadaki, yerdeki ya da sudaki uçak, inmekte olan ya da son yaklaşma safhasındaki uçağa yol vermelidir.
• İniş için hava alanına yaklaşan iki veya daha fazla sayıda havadan ağır uçak olduğunda yüksekte olan uçak alçaktakine yol vermelidir, fakat altta olan uçak son yaklaşmadaki uçağın yolunu kesmek veya önüne geçmek için bu kuraldan faydalanamaz. Bununla birlikte, güç kaynağı olan havadan ağır uçaklar planörlere yol vermelidir.
• Bir uçak acil olarak inmek zorunda olan başka bir uçak olduğunu biliyorsa bu uçağa yol vermelidir.

Hava alanı hareket sahası içinde taksi hâlindeki uçakların çarpışma tehlikesi oluştuğunda;
• Uçaklar birbirlerine zıt yönlerden yaklaşıyorsa her ikisi de durmalı ya da mümkünse sağa dönmelidir.
• İki uçağın da yolları kesişiyorsa diğerini sağında gören uçak yol vermelidir,
• Diğer uçak tarafından arkadan yaklaşılan uçak yol hakkına sahiptir ve sollayan uçak diğer uçaktan tamamen uzaklaşmalıdır. Manevra sahasında taksi hâlindeki uçak, meydan kontrol kulesi tarafından aksi bir talimat verilmediği sürece tüm pist bekleme pozisyonlarında durup beklemelidir.

Gün batımından gün doğumuna kadar olan süre içinde meydan hareket sahası üzerindeki (yerdeki) uçaklar;
• Hareket hâlindeyken; seyrüsefer ışıklarını,
• Sabit ışıklandırma ile yeterince aydınlatma olmadığı takdirde; uçakların yapısal sınırlarını göstermeye yarayan ışıklarını,
• Uçakların dikkatlerini çekmeye yarayan ışıklarını,
• Motorları çalışmakta olan uçaklar, bunu belirten ışıklarını yakmalıdır

Gün boyu açık olması gereken ışıklar ise aşağıda verilmiştir:
• Uçuş sırasında, çarpışma önleme ışıkları açık olmalı.
• Meydan hareket sahasında hareket hâlindeki uçaklar; diğer uçakların dikkatini çekmeye yarayan ışıkları ve motoru çalışan uçaklar da bunu belirten ışıkları açmalıdır.

• İki uçak veya bir uçakla bir deniz taşıtı birbirine yaklaşıyor ve çarpışma riski bulunuyorsa uçak ilgili deniz taşıtının sınırlamalarını da içeren tüm koşulları hesaba katarak dikkatli şekilde hareket etmelidir.
• Kesişen rotalarda birbirine yaklaşan uçaklardan, diğer uçağı veya deniz taşıtını sağında gören uçak yol vermelidir.
• Zıt yönlerden birbirine yaklaşan iki uçak veya bir uçak ve bir deniz taşıtı birbirlerini tamamen geçene kadar sağa dönmelidir.
• Önüne geçilmeye çalışılan uçak ya da deniz taşıtı yol hakkına sahiptir ve öne geçmeye çalışan uçak ya da deniz taşıtı yönünü değiştirmelidir. Suya inen ya da sudan kalkan uçaklar mümkün olduğunca deniz taşıtlarından uzak durmalı ve onların seyrüseferlerini engellememelidir.
• Su üzerindeki tüm uçaklar, gün batımı ile gün doğumu arasındaki zaman diliminin tamamında ya da uygun otorite tarafından belirlenen kısımlarında Denizde Çarpışmaları Engellemek için Uluslararası Düzenlemeler Anlaşmasının gerektirdiği ışıklarını yakmalıdır. Eğer bunu yapmaları mümkün değilse uluslararası düzenlemelere mümkün olduğunca yakın nitelikte ve konumdaki ışıkları yakmalıdır.

Uçuş planı aşağıdaki operasyonlardan önce sunulmalıdır:
• Hava trafik kontrol hizmetine haiz olan herhangi bir uçuş ya da bu uçuşun bir bölümü,
• Tavsiyeli hava sahası içinde aletli uçuş kurallarına göre gerçekleştirilen herhangi bir uçuş,
• Uçuş bilgi, uyarı, arama ve kurtarmanın temin edilmesini kolaylaştırmak için uygun hava trafik hizmetleri otoritesi tarafından gerekli görülen belirli sahaların içinde ya da belirli rotalar boyunca gerçekleştirilen herhangi bir uçuş,
• Yetkili askerî birimler ya da komşu devletin hava trafik hizmetleri birimleri ile koordinasyonu kolaylaştırmak için uygun hava trafik hizmetleri otoritesi tarafından gerekli görülen bazı sahaların içinde ya da bazı rotalar boyunca gerçekleştirilen herhangi bir uçuş. (Bu sayede komşu birim uçağı tanır ve teşhis amaçlı olarak uçakları durdurmaya kalkmaz.)
• Uluslararası sınırları kat eden herhangi bir uçuş.

Bir uçuş planı, uygun hava trafik hizmetleri tarafından gerekli görülen şu maddeler ile ilgili bilgileri barındırmalıdır:
• Uçak tanımlaması (kimliği),
• Uçuş kuralları ve uçuş tipi,
• Uçak sayısı ve tipleri ile dümen suyu türbülans kategorileri,
• Ekipman,
• Kalkış hava alanı (uçuş planı uçuş sırasında çekilmişse, kalkış hava alanı yerine, uçuş hakkında ek bilginin temin edilebileceği bir konum belirtilmelidir),
• Tahmini takoz çekme saati (EOBT) (eğer uçuş planı uçuş sırasında sunulmuşsa, tahmini takoz çekme saati yerine uçuş rotası üzerindeki ilk noktaya olan tahmini varış zamanına dair bilgi verilmelidir),
• Seyir hızları,
• Seyir seviyeleri,
• Takip edilecek rota,
• Varış hava alanı ve uçuş operasyonu boyunca geçecek tahmini toplam süre,
• Yedek hava alanları,
• Yakıtın ne kadar sürelik uçuşa yeteceği,
• Uçaktaki kişi sayısı,
• Acil durum ve kurtarma ekipmanı,
• Diğer bilgiler.

Uçak tarafından verilen varış raporu aşağıdaki bilgileri içermelidir:
• Uçak kimliği,
• Kalkış hava alanı,
• Son varış hava alanı (sadece iniş hava alanı değiştirildiği durumda),
• Varış hava alanı,
• Varış zamanı.

Aşağıdaki durumlar haricinde her uçak, kontrollü bir uçuş için sunulan güncel uçuş planına ya da güncel uçuş planının ilgili kısmına uymak zorundadır:
• Yanlışlıkla uçuş planından sapma,
• Hava koşullarının zorunlu kılması,
• Uçuş planında bir değişiklik talep edilmesi ve uygun hava trafik kontrol biriminden müsaade alınması,
• Uçağın ani bir eylemde bulunmasını gerektiren acil bir durumun oluşması.

Eğer kontrollü bir uçuş hata ile güncel uçuş planından saparsa,şu eylemlerde bulunmalıdır:
• Yoldan sapma: eğer uçak yol dışındaysa mümkün olan en kısa sürede yola dönmek için derhal uçuş başını (yönünü) düzeltmelidir.
• Gerçek hava hızından sapma: eğer rapor noktaları arasındaki uçuşun gerçek hava hızı ortalaması ile uçuş planındaki hız arasında (+) (-) % 5’e varan bir fark varsa ya da böyle bir fark olacağı tahmin ediliyorsa uygun hava trafik hizmetleri birimi
bilgilendirilmelidir.
• Zaman tahminindeki değişiklik: sonraki rapor noktası, uçuş bilgi bölgesi sınırı ya da varış hava alanına (hangisine önce geliyorsa) olan tahmini varış zamanında;
• Hava trafik hizmetleri birimine bildirilen zamana göre veya
• Uygun hava trafik hizmetleri otoritesi tarafından belirlenen ya da hava seyrüsefer bölgesel anlaşmaları temelinde belirlenen başka bir zaman dilimine göre 2 dakikadan fazla bir hata oluşursa, en kısa sürede uygun hava trafik hizmetleri birimine yenilenmiş bir tahmini zaman iletilmelidir.

Güncel uçuş planıyla uyumlu olarak görerek meteorolojik koşullarda uçuşun gerçekleşmesi mümkün olmayacağı anlaşılırsa kontrollü olarak gerçekleştirilen görerek uçuş kurallarına bağlı bir uçuş:
• Uçağın varış hava alanına ya da bir yedek hava alanına görerek meteorolojik koşullarda uçuşuna devam etmesini sağlamak için değiştirilmiş bir müsaade talep etmeli veya hava trafik kontrol müsaadesi gereken hava sahasını terk etmelidir.
• Eğer böyle bir müsaade alamazsa görerek meteorolojik koşullarda uçuşuna devam etmeli ve ilgili hava sahasını terk etmek ya da en yakındaki uygun hava alanına inmek gibi seçeneklerden hangisini uygulayacağını uygun hava trafik kontrol birimine bildirmelidir.
• Eğer kontrol bölgesinde uçuyorsa, özel görerek uçuş kurallarına bağlı olarak uçmak üzere yetki talep etmeli veya
• Aletli uçuş kurallarına uygun olarak uçuş yapmak için müsaade talep etmelidir.

Eğer uçak aletli meteorolojik koşullarda ise ya da aletli uçuş kurallarına uygun olarak uçuş gerçekleştiren pilot uçuşun görerek meteorolojik koşullarda tamamlanabileceğini düşünmüyorsa;
• Aksi, bölgesel hava seyrüsefer anlaşması temelinde şart koşulmadığı takdirde, hava trafik kontrol hizmetinin radarsız olarak verildiği hava sahasında, pozisyonunu rapor edemediği son zorunlu rapor noktasından itibaren 20 dakika boyunca en son atanan hızı ve seviyeyi ya da bu seviyeden daha yüksekte ise asgari uçuş irtifasını muhafaza etmelidir. Daha sonra seviye ve hızını doldurulmuş uçuş planına uygun olarak düzeltmelidir.
• Hava trafik kontrol hizmetinin temininde radarın kullanıldığı hava sahasında aşağıdakilerden en geç olanı hangisiyse o zamandan itibaren 7 dakika boyunca, atanmış olan son hız ve seviyeyi ya da bu seviyeden daha yüksekte ise asgari uçuş irtifasını korumalıdır. Sonrasında ise doldurulmuş olan uçuş planındaki seviye ve hızına dönmelidir.
• En son atanan seviye ya da asgari uçuş irtifasına varıldığı zaman,
• Transponder’a kod 7600 bağlandığı zaman ya da
• Zorunlu rapor noktasında pozisyon raporu veremediğinde.
• Belli bir sınır olmaksızın Saha Seyrüseferi (RNAV) kullanarak ofset devam etmesi
için radar vektörü verildiğinde ya da hava trafik kontrol birimi tarafından yönlendirildiğinde, uygun olan asgari uçuş irtifasını dikkate alarak bir sonraki önemli noktaya varmadan önce güncel uçuş planındaki rotasına dönmelidir.
• Hava alanına hizmet veren uygun (ve tahsis edilmiş) bir seyrüsefer yardımcısı ya da sabit noktaya doğru güncel uçuş planındaki rotasını takip ederek uçuşuna devam etmeli ve alçalışa başlayana kadar bu seyrüsefer yardımcısı ya da sabit nokta üzerinde beklemelidir.
• En son alınan ve doğrulanan Muhtemel Yaklaşma Zamanında (EAT) veya herhangi bir muhtemel yaklaşma zamanı alınmamış ve doğrulanmamışsa Tahmini Varış Zamanında (ya da bu zamanların yakınlarında), önceki maddede bahsedilen seyrüsefer yardımcısı üzerinde alçalışa başlamalıdır.
• Atanmış olan bu seyrüsefer yardımcısı ya da sabit nokta için belirlenen normal bir aletli yaklaşma prosedürünü tamamlamalı ve
• Mümkünse, tahmini varış zamanından ya da doğrulanan son muhtemel yaklaşma zamanından sonraki 30 dakika içinde, hangisi geçse, inmelidir.

Kanunsuz girişime uğrayan (kaçırılan) bir uçak;
• Kanunsuz girişime uğradığını,
• Durumuyla ilişkili önemli koşulları ve
• Bu koşullar gereği uçuş planından olan her bir sapmayı uygun hava trafik hizmetleri birimine bildirmek için çaba göstermelidir.

Eğer rota değişikliği talep ediliyorsa:
• Varış meydanı değişmiyorsa uçak kimliği, talep edilen yeni rotanın tarifi, yenilenmiş zaman tahminleri ve diğer ilgili bilgiler.
• Varış meydanı değişiyorsa uçak kimliği, talep edilen yenilenmiş varış hava alanına olan yenilenmiş rotanın tarifi, yenilenmiş zaman tahminleri, yedek hava alan(lar)ve diğer ilgili bilgiler.

Görerek meteorolojik koşullar altında iken uçak:
• Görerek meteorolojik koşullar altında uçuşuna devam etmeli, en yakın uygun hava alanına inmeli ve uygun hava trafik hizmetleri birimine mümkün olan en hızlı şekilde varışını bildirmelidir.
• Gerekli görüyorsa, uçuşunu aşağıdakilere uygun şekilde aletli uçuş kurallarına tabi olarak tamamlamalıdır.