HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETLERİ - Deneme Sınavı - 7

Uluslararası ve ulusal düzenlemeler hava trafik sistemindeki çevreyi oluşturur. Hava trafik sisteminin girdileri:
1. Hava sahası,
2. Hava alanı,
3. Teknik donanım,
4. Hava araçları ve
5. İnsan gücüdür.

Doğru cevap B'dir.

Uçakların yoldaki ayırma standartlarının belirlenebilmesi için kuyruk türbülansına göre de bir kategorilendirme yapılmaktadır. Bu kategorilendirmede ise önemli olan uçak ağırlığıdır. ICAO’nun ayırma kurallarına göre, aynı pisti kullanan ağır bir uçağın kalkışından sonraki 2 dakika içinde orta ağırlık kategorisindeki bir uçak ve 3 dakika içinde de hafif ağırlık kategorisindeki bir uçak kaldırılamaz. Doğru cevap A'dır.

Hava trafik sisteminin çıktısı hava trafik akışıdır. Süreç aşamasında hava trafik işlemleri yürütülerek hava trafik hizmetleri üretilir. Hava trafik hizmetleri hava trafiğinin akışını sağlamak amacıyla yürütülür. Doğru cevap C'dir.

Mesafe Ölçüm Cihazı (DME: Distance Measuring Equipment), pilota yer istasyonu ile uçak arasındaki mesafeyi veren bir sistemdir. Genellikle VOR ile birlikte konumlandırılır ve kullanılır. Böylece pilot aynı anda hem yön hem de mesafe bilgisini elde edebilir. Doğru cevap D'dir.

Hava trafik hizmetleri türdeş değildir. Hava trafik hizmetleri genellikle hava trafik sistemindeki insanlar tarafından üretilen performanslar olduğu için aynı hizmetin iki ayrı sunumu aynı değildir. Hizmeti sunan hava trafik kontrolörüne göre kalite değişebilir. Hatta aynı kontrolörün sunduğu hizmetin kalitesi günden güne, saatten saate farklılık gösterebilir. Ayrıca, aynı hizmetten yararlanan farklı kullanıcılara göre kalite algısı değişebilir. Aynı hava sahasında, aynı yolları kullanarak, aynı kontrolörden ve aynı zaman diliminde hava trafik hizmeti alan iki pilotun hizmetle ilgili düşünceleri farklı olabilir. Doğru cevap E'dir.

Hava trafik sistemi havayolu ulaştırmasının gelişimine paralel bir gelişme göstermelidir. Örneğin, belirli bir zaman diliminde belirli bir hava sahasına giren uçakların veya hava alanına iniş kalkış yapan uçakların tümüne hizmet verilebilmelidir. Bunun tersi durumlarda ise yani kapasite yetersizliği söz konusu olduğunda tıkanıklık, gecikme ve hizmet aksaklıkları ortaya çıkar. Verilenlerin tümü doğrudur. Doğru cevap A'dır.

Ulaştırma, insanların ve eşyaların bir yerden başka bir yere fiziksel olarak hareket etmesidir.

Ulaştırma, insanların ve eşyaların bir yerden başka bir yere fiziksel olarak hareket etmesidir. Bu hareket mümkün olan en kısa sürede ve en az maliyetle gerçekleşmelidir. Süredeki kısalma hızlı ulaşımı, maliyetlerdeki azalma da ulaştırma ücretindeki ucuzluğu ifade eder. Bu iki unsur, yani süre ve maliyet ulaştırma işletmeciliğinin başlıca ölçütleri olmuştur.

Ulaştırma çeşitli vasıtalarla (araçlarla) gerçekleştirilebilir.  Buna göre başlıca ulaştırma tipleri şunlardır:

Yaşanan büyük gelişmelerle birlikte havayolu ulaştırması günümüzde bir hizmet üretim sistemi hâline gelmiştir. Bu sistemde en temel anlamda üretilen hizmet; yolcu ve/veya yükün bir yerden başka bir yere bir hava aracı ile taşınmasıdır.

Havayolu ulaştırma sistemini oluşturan bazı alt sistemler vardır. Bu alt sistemler havayolu ulaştırma sisteminde gerçekleştirilen faaliyetler esas alınarak belirlenebilir. Buna göre havayolu ulaştırma sistemini oluşturan alt sistemler şunlardır:

Hava aracı üretim sistemi, uçuş faaliyetlerinin yapılabilmesi için gerekli olan hava araçlarının ve bunların yedek parçalarının üretiminin gerçekleştirildiği sistemdir.

Hava trafik sistemi, havayolu ulaştırma sistemini oluşturan en önemli alt sistemlerden biridir. Sistemler, bir sistem hiyerarşisi şeklindedirler. Bu nedenle, hava trafik başlı başına bir sistem oluştururken, havayolu ulaştırma sistemi içinde bir alt sistem olarak karşımıza çıkar.

Hava trafik sistemi; uçuş faaliyetlerinin emniyetli, verimli ve ekonomik bir şekilde yürütülebilmesi için, hava araçlarının yerdeki ve havadaki sevk ve idarelerinin gerçekleştirildiği bir sistemdir.

Hava trafik sistemi, hava trafik hizmetlerinin sağlanabilmesi için hava sahası, hava alanı, hava seyrüseferi teknik donanımı, hava araçları ve insan gücü unsurlarını bir araya getiren bir hizmet üretim sistemidir.

Hava trafik sistemi, belirli girdileri alan ve bu girdileri belirli bir süreçte işleyip çevresine belirli çıktılar sunan bir hizmet üretim sistemidir. Bu nedenle tüm sistemlerde olduğu gibi hava trafik sisteminde de bir girdi-süreç-çıktı akışı, geri bildirim ve çevre söz konusudur. Girdi-süreç-çıktı akışı açısından hava trafik sisteminin girdileri:

Hava alanı; kısmen veya tamamen uçakların iniş-kalkış ve yerdeki hareketleri için kullanılmak amacıyla karada veya suda oluşturulmuş, binalar, tesisler ve araç-gereçlere sahip olan belirli bir sahadır. Belirli noktalar arasında taşımacılık yapılabilmesi için, hava araçlarının teknik yapıları gereği, kalkış ve varış noktalarında pist, apron, taksi yolu gibi özel alanlara ihtiyaç duyulur. Bu özel alanlar ise hava alanını oluşturur.

Hava sahasında gerek hava yollarını oluşturmak gerekse uçakların işletilmesine olanak sağlamak amacıyla radyo seyrüsefer yardımcıları adı verilen cihazlar kullanılır. Hava yollarının büyük bir kısmı bu radyo seyrüsefer yardımcıları ile oluşturulur. Bu cihazların çok kapsamlı bir çalışma ve kullanım prensipleri vardır. Günümüzde, sivil havacılıkta kullanılan radyo seyrüsefer cihazlarından en yaygın olanları VOR, DME, NDB ve ILS’tir.

Hava trafik sisteminin süreç aşamasında, hava trafiğinin akışını sağlamak amacıyla hava trafik işlemleri yürütülür. Bu işlemlerin bütünü “hava trafik hizmetleri”ni oluşturur.

Havayolu ulaştırma sisteminin uçuş emniyeti açısından en önemli bileşeni hava trafik yönetimi sistemidir. Bir uçağın emniyetli uçuşundan yalnızca o uçağın pilotu sorumlu iken, hava sahalarında ve hava alanları üzerinde hareket eden tüm uçakların birbirine göre emniyetli uçuşundan hava trafik yönetimi sistemi sorumludur.

Hava trafik yönetiminin gelişim evreleri, havacılıkta da dönüm noktası olmuş gelişmeler ile birlikte değerlendirilmek üzere, birbirini takip eden dört zaman diliminde incelenebilir. Sırasıyla bu gelişim evreleri;

ICAO yayımladığı 4444 numaralı dokümanında hava trafik yönetimini (ATM); “hava trafik hizmetleri, hava sahası yönetimi ve hava trafik akış yönetimi fonksiyonlarının emniyetli, ekonomik ve verimli bir biçimde; havaya ve yere dayalı kolaylıklar ile kesintisiz bir biçimde yürütülebilmesi için hava trafiğinin ve hava sahasının dinamik ve bütünleşik yönetimidir” şeklinde tanımlamıştır. O hâlde ATM uçakların uçuşu esnasında maliyet ve gecikmeleri en azlarken emniyeti sağlayan kolaylıkların bileşimi olmalıdır.

ATM’in amacı;

Hava seyrüsefer sisteminin kesintisiz olması gereği ATM’in de veriminin artırılabilmesi için küresel olma gereğini birlikte getirmiştir. Teknolojiye yani CNS’e bağlılığı ise ATM’in “küresel CNS/ATM” olarak anılmasıyla sonuçlanmıştır.

Hava trafik yönetimi açısından sunulan tüm hava trafik hizmetlerinin amaçları ise şunlardır: