HAVA TAŞIMACILIĞI

Hava yolu taşımacılığının kendine has diğer özellikleri şu şekilde sıralanabilir: • Hava yolu taşımacılığı; otel, seyahat acenteleri, araç kiralama, tur operatörleri ve diğer seyahat acenteleriyle dikey iş birlikleri gerektirir. • Hava yolu taşımacılığı ürünü olan koltuk yolcu bakış açısına göre homojendir • Hava yolu taşımacılığı bir hizmet süreci olduğundan aynı anda üretilir ve tüketilir. • Daha sonra sunulmak üzere depolanamaz. • Hizmetin sunumu tüketim anına kadar kesin değildir. Çünkü meteorolojik olay ve teknik şartlar nedeniyle gerçekleşmeyebilir. • Hava yolu taşımacılığında hizmet genelde toplu olarak sunulur.

ICAO tarafından hava yolu işletmelerini sundukları operasyon türlerine, taşıdıkları trafik tipine göre, ulusal veya uluslararası alanda üstlendikleri role veya operasyonlarının büyüklüğüne göre, pazarlama veya ekonomik önemlerine göre ve son olarak sahiplik yapısına göre sınıflandırılırmıştır. Hava Yollarının Ulusal ve Uluslararası Pazardaki Üstlendikleri Role veya Operasyonel Büyüklüklerine Göre • Bölgesel Hava Yolları • Besleyici Hava Yolları • Commuter Hava Yolları •    Büyük Hava Yolları.

Geleneksel hava yolu işletmeleri, hava yolu sektöründeki tüm yolcu pazar bölümlerine hizmet vermek amacıyla küresel dağıtım sistemlerini kullanarak, tek tip olmayan birbirinden farklı büyüklükteki uçaklarla, karmaşık ağ yapıları ve iş birliği yaptıkları hava yollarıyla faaliyetlerini gerçekleştirirler.

Geleneksel hava yolu işletmeleri hizmet rekabeti esasına bağlı olarak çalışmaktadır. Kapasiteleri ve pazarlama giderleri yüksek fakat yolcu yükleme faktörleri düşüktür. Tarifeleri önceden belirlenerek yayınlanmıştır. Geleneksel hava yolları tarifelerini gerçekleştirmede yükümlüdürler. Uçakların koltukları, ilke olarak münferit yolculara satılır. Grup halinde satışları yasal olarak mümkün olmasına rağmen toplam yolcu sayıları içerisindeki oranı düşüktür. Tarifeli olarak sefer yapan geleneksel hava yolları, yolcu sayısına bakılmaksızın tarife zamanında uçuş yaparlar.

Charter hava yollarının kendine has diğer özellikleri şu şekilde sıralanabilir: • Düşük fiyat avantajı sağlar, • Genellikle turizm sektöründe tur operatörleri tarafından paket turlarda kullanılır, • Uçuşların iptal ve erteleme ihtimalleri vardır, • Uçuş saatleri hava yolu ve tur operatörleri arasında yapılan sözleşmelerle belirlenir ve aynı zamanda değişebilir, • İniş – kalkış saatleri genellikle hava alanlarının sakin olduğu zamanlardadır.

Bölgesel hava yolu taşıyıcıları büyük hava yolu işletmeleri ile • Pazara erişimin ve girişin sağlanması, • Maliyetleri azaltmak, • Riski dağıtmak, • Yoğun rekabetten korunmak ve • Küresel uçuş ağının bir parçası olmak amacıyla iş birliği yapmaktadır.

Türkiye’de 2003 yılından bugüne kadar hava yolu şirketlerimizin uçak sayısı %160, koltuk kapasitesi %176, kargo kapasitesi % 346 artmış ve aynı zamanda yurt içi ve yurt dışı uçulan nokta sayısı 290’a ulaşmıştır. En fazla artış ise yeni kargo uçakların alınmasıyla kargo kapasitesinde gerçekleşmiştir. 2003 yılındaki 302.737 kg kargo kapasitesi 2014 yılında 1.677.350 kg ulaşmıştır.

Kara tarafında, terminal alanı, otoparklar, havaalanı ulaşım yolları ve terminal önü yolcu ve bagaj indirme/bindirme alanları yer almaktadır. Terminal binası, kargo binası, kapılar, otomobil park alanları, havalimanı otelleri, restoranlar, garajlar ve araç hizmetlerinin sağlandığı havalimanının kara tarafında konumlanan alandır.

FAA Tarafından Yapılan Sınıflandırması: Birincil  Havalimanları: Yıllık 1 milyondan fazla yolcu potansiyeline sahip havalimanlarıdır. • Ticari Amaçlı Havalimanları: Tarifeli yolcu hizmetleri veren ve 50 bin-1 milyon arası yolcu kapasitesine sahip havalimanlarıdır. • Genel Havacılık Havalimanları: Yıllık 2500’den az yolcu ağırlama kapasitesine sahip ve tarifeli uçuşlardan çok iş amaçlı uçuşların ağırlıkta olduğu havalimanlarıdır. • İkincil Havalimanları: Birincil   havalimanlarında herhangi bir sıkışıklık olması durumunda trafiği rahatlatma görevini üstlenen havalimanlarıdır. Daha çok düşük maliyetli taşıyıcılar tarafından tercih edilmektedirler.

Ülkemizdeki sivil havalimanları mülkiyet açısından üç bölümde incelenmektedir. Bunlardan ilki, DHMİ mülkiyetinde bulunan havalimanlarıdır. Atatürk, Esenboğa ve Adnan Menderes havalimanları buna örnektir. İkinci mülkiyet tipi, Silahlı Kuvvetler mülkiyetindeki havalimanlarıdır. Bursa, Diyarbakır, Erzurum havalimanları buna örnek olarak gösterilebilir. Son olarak, özel mülkiyetteki havalimanlarıdır. Eskişehir/Anadolu Üniversitesi Havalimanı, İstanbul Hezarfen Havalimanı bu mülkiyet tipine örnek olarak verilebilir.

Hava yolu taşımacılığı faaliyetleri gerçekleştiren işletmelere genellikle hava yolu işletmesi denmektedir. Bununla birlikte uygulamada ve alan yazında hava yolu (airline), hava taşıyıcısı (air carrier), taşıyıcı (carrier), ticari hava yolları (commercial airlines) ve ticari hava taşıyıcıları (commercial air carriers) terimlerinin de kullanıldığı görülmektedir.

Hava yolu taşımacılığının kendine has diğer özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

Hava yolu taşımacılığı; otel, seyahat acenteleri, araç kiralama, tur operatörleri vediğer seyahat acenteleriyle dikey iş birlikleri gerektirir.

Hava yolu taşımacılığı ürünü olan koltuk yolcu bakış açısına göre homojendir

Hava yolu taşımacılığı bir hizmet süreci olduğundan aynı anda üretilir ve tüketilir.

Daha sonra sunulmak üzere depolanamaz.

Hizmetin sunumu tüketim anına kadar kesin değildir. Çünkü meteorolojik olay ve teknik şartlar nedeniyle gerçekleşmeyebilir.

Hava yolu taşımacılığında hizmet genelde toplu olarak sunulur.

Hava yolu taşımacılığı tüketim anında üretildiğinden dolayı önceden denenemez ve sunulan hizmetin kalitesi kişilerin beklentilerinden ve deneyimlerinden dolayı kişiden kişiye değişmektedir.

Hava yolu taşımacılığının ekonomik ve sosyal faydalarını belirlemek amacıyla Hava Taşımacılığı Eylem Grubu (ATAG) tarafından bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaya göre Hava taşımacılığına ilişkin ekonomik ve sosyal faydalar şunlardır:

Havacılık dünya çapında taşımacılık ağlarının hızlı bir şekilde gelişmesini sağlar.Bu da küresel ticaretin ve turizmin gelişmesine katkıda bulunur.

Özellikle gelişmekte olan ülkelerin ekonomik büyümesinde hayati öneme sahiptir.

Hava taşımacılığında yıllık 2,2 milyardan fazla yolcu taşınmaktadır.

Hava taşımacılığı küresel ticareti kolaylaştırır ve ülkelerin uluslararası pazarlara ulaşmasını kolaylaştırarak küresel ticarete katılımını sağlar.

Küresel ticaretteki taşınan malların % 35’i hava yolu ile taşınır.

Hava taşımacılığı turizm için vazgeçilemez bir sektördür. Uluslararası turizmin %40’tan fazlası hava yolu taşımacılığı ile gerçekleştirilmektedir.

Hava yolu taşımacılığı 32 milyon doğrudan ve dolaylı olarak istihdam sağlamaktadır.

Sayılan ekonomik faydalarının yanında sosyal faydalar da şu şekilde sıralanabilir:

• Hava taşımacılığı sürdürülebilir kalkınmaya katkıda bulunur.
• Hava taşımacılığı uzak mesafeleri kısaltarak dünyayı küresel bir merkeze çevirir.
• Hava taşımacılığı ağı acil ve insani yardım yüklerini dünyanın herhangi bir yerine sevkiyatını kolaylaştırır ve tıbbi malzeme ve organların hızlı teslimatını sağlar.
• Hava taşımacılığı insanların eğlence ve kültürel deneyimlerini artırarak yaşam kalitesi sağlar. Farklı destinasyonlarda tatil seçenekleri sunar.

Hava Yollarının Operasyonel Tiplerine Göre

• Tarifeli Hava Yolları

• Tarifesiz Hava Yolları

• Charter Hava Yolları

Hava Yollarının Pazardaki veya Ekonomideki Önemine Göre:

• Niş Hava Yolları

• Yeni Kurulmuş Hava Yolları

• Yeni Giren Hava Yolları

Hava Yollarının Ulusal ve Uluslararası Pazardaki Üstlendikleri Role veya Operasyonel Büyüklüklerine Göre:

• Bölgesel Hava Yolları

• Besleyici Hava Yolları

• Commuter Hava Yolları

• Büyük Hava Yolları

Besleyici Hava Yolları: Küçük ve bölgesel noktalardan toplanma merkezlerine bağlantı amacıyla kısa mesafeli uçuşlar düzenleyen işletmelerdir.

Niş Hava Yolları: Belirli hatlarda uzmanlaşan veya pazarın belli bir bölümünde uzmanlaşmış hava yollarıdır.

Bölgesel hava yolu taşıyıcıları büyük hava yolu işletmeleri ile

• Pazara erişimin ve girişin sağlanması,

• Maliyetleri azaltmak,

• Riski dağıtmak,

• Yoğun rekabetten korunmak ve

• Küresel uçuş ağının bir parçası olmak amacıyla iş birliği yapmaktadır.

Genel Havacılık Havalimanları

A Sınıfı Genel Havacılık Havalimanları: Özel ve iş amaçlı uçuşlara ağırlık verilen ve 5700 kg’nin altındaki tek motorlu uçaklara hizmet vermektedir.

B Sınıfı Genel Havacılık Havalimanları: A sınıfı havalimanlarını kullanabilen uçaklarla birlikte aynı zamanda çift motorlulara da hizmet vermektedir.

C sınıfı Genel Havacılık Havalimanları: 5700 kg dan daha az ağırlığa sahip uçakları barındırmakta ve büyük yerleşim yerlerine hizmet vermektedir.

D sınıfı Genel Havacılık Havalimanları: Maksimum hızı 120 knot olan ve 10’dan fazla koltuğa sahip olmayan uçaklara hizmet vermektedir.