HAVA TAŞIMACILIĞI

Hava taşımacılığı kavramının ilk olarak ortaya çıkışı 15 Mayıs 1918’de ABD’de New York ile Washington D.C. şehirleri arasında 218 mil uzunluğundaki rotada hava postası taşınmasıdır.

Günümüzdeki modern havacılık anlayışını şekillendiren gelişmeler 18. yüzyıla dayanmaktadır. 1783 yılında Montgolfier kardeşler ilk sıcak hava balonu uçuşunu gerçekleştirmişlerdir. Sonrasında 1852 yılında Henri Giffard’ın ilk zeplin uçuşu yer almaktadır. 1908 yılında ise zeplinler ticari amaçlı olarak kullanılmaya başlamıştır. 1937 yılında yaşanan zeplin tarihinin en büyük faciası Hindenburg kazası ile birlikte zeplinlerin yolcu taşıma amaçlı kullanımı neredeyse sona ermiştir.

1927 yılında Juan Trippe adında eski bir donanma pilotunun Pan American World Hava yollarını kurmasıyla birlikte yolcu taşımaya yönelik faaliyetler başlamıştır.

İlerleyen dönemde bu otoritenin emniyet üzerine yoğunlaşması ve sonrasında yetkilerinin dağıtılması üzerine, Sivil Havacılık Kurulu (Civil Aeronautics Board-CAB) hava taşımacılığı konusundaki denetim mekanizması hâline gelmiştir.

Bunun üzerine hava taşımacılığı sistemi içerisinde yer alan kuruluşlar kaygılarını aşağıdaki maddeler ile dile getirerek serbestleşmeye zemin hazırlamışlardır:

• Endüstrinin emniyet kayıtlarının kötüye gitmesi,
• Trafiğin yoğun olduğu rotalar dışındaki küçük yerleşim yerlerinde hizmetin yeterli düzey ve kalitede olmaması,
• Hava taşımacılığı sistemindeki yer hizmeti, biletleme gibi konularda entegrasyonun sağlanamaması,
• Artan fiyat düzenlemeleri ve uygunsuz rekabet koşullarıyla birlikte gelirin azalması,

• Yeni donanımlara ve diğer teknolojilere yatırım olanaklarının azalması,
• Hava yolu çalışanları üzerinde olumsuz etkilerin oluşması.

Türkiye’de hava taşımacılığının temelleri 1910’lu yılların başında atılmaya başlanmıştır.

Dış hat hava taşımacılığı alanında ise 1920’li yılların başından itibaren faaliyet gös- terilmekte olup, 1946 yılında Birleşik Krallık ile ülkemiz arasında ilk ikili hava yolu ta- şımacılığı anlaşması yapılmıştır.

Serbestleşme hareketinin dünyadaki hava taşımacılığı gelişimine katkılarını aşağıdaki maddeler hâlinde sıralayabiliriz:

Pazara giriş ve erişim konusundaki kısıtlamaların kaldırılarak hava taşımacılığısektöründe rekabetin artırılmasını sağlamıştır.

Bilet fiyatlarının düşmesini ve hava taşımacılığını kullanan yolcu sayısının artmasını sağlamıştır.

Topla-dağıt (hub and spoke) uçuş ağı yapısının oluşumunu tetikleyerek havayolu doluluk oranlarının artmasını sağlamıştır. Dolayısıyla hava taşıyıcıları ölçek ekonomisinden yararlanabilir hâle gelmiş ve bu durum fiyatlandırma stratejilerine de yansımıştır.

Uçuş ağının küreselleşmesini sağlamıştır.

Sunulan hizmetin kalitesinin artmasını sağlamıştır.

Hava yolu işletmelerindeki verimliliğin artmasını sağlamıştır.

Ülkeler arasında yaşanan siyasi krizler hava taşımacılığını yakından ilgilendirmektedir. Özellikle geçmişte yaşanan bu krizler sonrasında meydana gelen durumlar ve daha da kötüsü bu durumların ötesine neden olan savaşlar hava taşımacılığı sektörünün durgunlaşmasına neden olmaktadır. Örneğin 1990-1991 yıllarında yaşanan Körfez krizi ve sonrasında meydana gelen Körfez Savaşı hava taşımacılığı sektörü faaliyetlerini tüm dünyada olumsuz etkilemiştir

Ekonomik açıdan hava taşımacılığını etkileyen küresel çaplı olaylara aşağıdaki örnekleri verebiliriz:

• 1973 Petrol Krizi: OPEC ülkelerinin ABD’ye karşı ilan ettiği petrol ambargosu

• 1979 Petrol Krizi: İran Devrimi sonrasında yaşanan petrol krizi
• 1997 Doğu Asya Mali Krizi
• 2008 Global Finansal Kriz

Ülkeler arasında yaşanan siyasi krizler hava taşımacılığını yakından ilgilendirmektedir.

Günümüzdeki modern havacılık anlayışını şekillendiren gelişmeler 18. yüzyıla dayanmaktadır.

Hava taşımacılığının oluşumu döneminde yolcu taşımacılığı posta taşımacılığına göre ikinci planda kalmıştır.

Amerikan hükümeti tarafından alınan radikal bir kararla hava taşımacılığı sistemi 1978 yılında tam rekabete açılmıştır.

Çevreci hareketler doğrultusunda hava taşımacılığı sektöründe alınan sıkı önlemler; ses kirliliğinin önlenmesi ve karbondioksit salınımının azaltılmasıdır.

Hava taşımacılığının günümüzde geldiği noktada;politik, ekonomik, sosyal, teknolojik ve çevresel faktörler rol oynamıştır. Kültürel faktörün etkisi yoktur. 

Türkiye’de hava taşımacılığının temelleri 1910'lu yılların başında atılmaya başlanmıştır

Cumhuriyet döneminde kurulan, sivil havacılığın gelişi­minde önemli rol oynayan kuruluş "Türk Tayyare Cemiyeti"dir.

İlk açık semalar anlaşması 1992’de ABD ile Hollanda arasında iki taraflı olarak imzalanmıştır?

Bilet fiyatlarının artması, dolayısıyla kuruluşun karının artması söz konusu değildir. Bilet fiyatlarının düşmesini ve hava taşımacılığını kullanan yolcu sayısının artma­sını sağlamıştır.

Yolcuların değişen seyahat alışkanlıkları, ekonomik değişimlerden değil hava taşımacılığı gelişimine etki eden sosyal faktörlerdendir.