Ticari Hava Taşımacılığı ile İlgili Düzenlemeler

Ulusal düzenlemeler, uluslararası hava yolu taşımacılığını ve yabancı hava yolu işletmelerini kapsayabilir. Düzenlemeler genel olarak hava taşımacılığı faaliyetlerinin emniyetli ve güvenli bir şekilde gerçekleştirilerek kamu yararının korunması, sosyal refahın ve ulusal gelişmişlik düzeyinin artırılması, bazı bölgelerin ekonomik ve sosyo-kültürel açıdan desteklenmesi, uluslararası ekonomik ve ticari faaliyetlerin gerektirdiği taşımacılık hizmetlerinin sağlanması, turizm gibi belirli sektörlerin desteklenmesi, döviz girdisi sağlanması, hava taşımacılığında sürdürülebilirliğin sağlanması, ulusal savunma ihtiyaçlarının karşılanması, doğal afetlerde ortaya çıkan taşımacılık ihtiyacının karşılanması vb. gibi amaçlarına yönelik olarak gerçekleştirilmektedir.

Sivil havacılık alanındaki faaliyet konuları;

• Havaaraçları İmalat, Bakım ve Onarım Faaliyetleri
• Havaaraçları ile İşletmecilik Faaliyetleri
• Havaalanları Yapım ve İşletme Faaliyetleri
• Haberleşme, Seyrüsefer ve Hava Trafik Hizmetleri Düzenleme ve
• İşletme Faaliyetleri
• Havacılar için Meteoroloji Faaliyetleri
• Çevre Koruma Faaliyetleri

Hava taşımacılığı faaliyetleri, kapsamı açısından genel havacılık ve hava yolu taşımacılığı olarak ikiye ayrılmaktadır. Hava yolu işletmeleri, koltuk kapasitesi yirmi ve üzeri olan uçaklarla yolcu taşımacılığı ile sadece yük taşımacılığı yapan ticari hava taşıma işletmeleridir. Genel havacılık işletmeleri ise ticari hava taşımacılığı kapsamında olmayan yolcu ve yük taşımacılığı yapan işletmeler ile ücret karşılığı olup olmadığına bakılmaksızın önceden belirlenmiş bir hava sahasında, belirlenmiş bir amaca yönelik olarak gerçekleştirilen operasyonları ve eğitim faaliyetlerini yapan işletmelerdir.

Taşımacılık faaliyetlerine göre havayolu işletmeleri; 

• Küresel Havayolu İşletmesi/Ağ İşletmeleri
• Dev Havayolu İşletmeleri
• Bölgesel Havayolu İşletmeleri
• Besleyici Havayolu İşletmeleri
• Küçük Bölgeler Arası Sefer Yapan Havayolu İşletmeleridir.

Talimat ve Genelgelere uymakla yükümlüdür. Bu kapsamda ticari hava taşımacılığı faaliyetinde bulunacak işletmelerin uyması gereken temel mevzuat aşağıda yer almaktadır.
• 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu
• Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği (SHY-6A)
• Uçak Pilotu Lisans Yönetmeliği (SHY-1)
• Sürekli Uçuşa Elverişlilik ve Bakım Sorumluluğu Yönetmeliği (SHY-M)
• Türk Hava Sahasında Uçuş Yapan Türk ve Yabancı Sivil Hava Araçlarının Yaptırması Gereken Üçüncü Şahıs Mali Mesuliyet Sigortası Yönetmeliği

Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan tüm yasal düzenlemelere tabidir. Bu yasal düzenlemeler ise şu şekilde sıralanabilir:
• Ticari İşletmelerin Finansal ve Mali Konularda Denetlemesine İlişkin Talimatı (SHT-6AF)
• Hava Aracı Bakım Personeli Lisans Yönetmeliği/Talimatı (SHY-66/SHT-66)
• Hava aracı Adi Kiralama ve İşletme Sözleşmeleri Genelgesi
• Form-4 Yönetici Personel Belgesi Onay İşlemleri Genelgesi
• Havacılık İşletmeleri Güvenlik Yönetim Sistemi Talimatı (SHT-17.3)
• Ticari Hava Taşıma İşletmeleri, Uçuş Eğitim ve Bakım Kuruluşlarında Emniyet Yönetim Sisteminin Uygulanmasına İlişkin Talimat (SHT-SMS)

Hava araçlarıyla ticari amaçla, belirli hatlar üzerinde, ücret karşılığında yolcu veya yük veya yolcu-yük taşıması yapan işletmeler ile ticari hava taşımacılığı kapsamında olmayan yolcu ve yük taşımacılığı ile ücret karşılığı olup olmadığına bakılmaksızın yapılacak hava işi ve eğitim faaliyetlerini yapan işletmeler hava taşıma işletmeleri olarak nitelendirilmektedir.

Bir ticari hava taşıma işletmesinin, uçuş emniyet ve güvenliğinin tesisine yönelik olarak yerine getirmesi gereken yükümlülükler;

• Gerçekleştirilecek operasyonun mahiyet ve kapsamına uygun şekilde yeterli sayıda uçucu, teknik ve idari personel istihdamını sağlayarak Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtlarında işletme adına girişlerini yapmak.
• İstihdam edilen personelin asgari gerekliliklerine ilişkin eğitim ve kontrollerden geçirilmesini ve asgari yeterliliklerini sağlamak.
• Sahip olduğu ruhsat kapsamında filosunda bulunması gereken asgari sayıda hava aracının bakım ve uçuşa elverişlilik gerekliliklerini sağlayarak hava araçlarını uçuşa elverişli durumda bulundurmak.
• Gerçekleştirilecek uçuş operasyonlarını ulusal ve uluslararası sivil havacılık mevzuatının asgari gerekliliklerine uygun olarak gerçekleştirmek.

Bir Ticari Hava yolu İşletmesinin yolcu ve yük taşımacılığı yapabilmek üzere Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne sunmak üzere hazırlaması gereken dokümanlar aşağıda maddeler hâlinde verilmiştir.
• İşletme El Kitabı,
• Sürekli Uçuşa Elverişlilik Yönetimi El Kitabı,
• Filodaki her bir tip hava aracı için ayrı olarak hazırlanmış Asgari Teçhizat Listeleri
• Bakım Programı veya Programları,
• Filoda bulunan tüm uçaklar için Ağırlık ve Denge Formları,
• Güvenlik Planı,
• Yer İşletme El Kitabı,
• Kabin Ekibi El Kitabı,
• Emniyet El Kitabı ve Kalite El Kitabı,
• İşletmeler tarafından gerçekleştirilmesi planlanan operasyona özgü diğer dokümanlar.

1. İşletme ruhsatı ekinde yer alan işletme şartlarının dışında ve bu şartlara aykırı bir şekilde işletmecilik yapamaz.
2. İşletme ruhsatında yer almayan herhangi bir hava aracını işletemez.
3. Ruhsatın alındığı tarihten itibaren en geç altı ay içerisinde uçuş faaliyetlerine başlamak zorundadır.
4. SHY 6A Yönetmeliğinde yer alan şartları sağlamak koşuluyla uçuş faaliyetlerine 3 aydan daha fazla süre ile ara veremez.

SHY 6A Yönetmeliği kapsamında yapılan düzenlemelere ilişkin olarak inceleme ve denetimlerde belirtilen kurallara uymayan işletmelere Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından uygulanacak olan idari yaptırımlar;

• Yönetmelik çerçevesinde yetkilendirilen tüm personelin Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından verilen yönetici kabul belgesi, lisans, sertifika veya yetki belgesi yapılan denetimler sonucunda tespit edilecek kusura istinaden en fazla 6 ay süre ile askıya alınabilir veya iptal edilebilir.
• Yönetmelik kapsamında faaliyet gösteren işletmelerin, operasyonel ve mali düzenlemelerin asgari gerekliliklerini karşılayamaması sebebiyle uçuş faaliyetlerinin durdurulması veya işletme ruhsatının yenilenmemesi hâlinde, faaliyetlerin durdurulduğu veya işletme ruhsatının geçerlilik süresinin sona erdiği tarihten itibaren işletmeye asgari gereklilikleri yerine getirmesi için en fazla 6 ay süre verilir. Bu süre içerisinde gerekliliklerin sağlanamaması hâlinde işletme ruhsatı iptal edilir.
• Operasyonel ve mali konulardaki düzenlemelere ilişkin denetim sonucunda uçuş emniyeti açısından sakınca görülmesi durumunda işletmenin uçuşları kısmen veya tamamen durdurularak, işletmeye en fazla 3 ay süre verilir ve bu süre zarfında tespit edilen hususların giderilememesi durumunda işletme ruhsatı askıya alınır veya iptal edilir.
• Uçuş emniyetini doğrudan etkilemeyen ancak SHY 6A Yönetmeliği ve üyesi olduğumuz uluslararası kuruluşlar tarafından belirlenen koşulların bir kısmının kaybedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, işletmeciye eksikliklerin giderilmesi için en fazla üç ay süre verilir. Bu süre içerisinde eksikliklerini tamamlayamayan işletmecinin uçuşları durdurularak işletme ruhsatı askıya alınır ve verilen sürede eksikliklerini gideremeyen işletmecilerin ruhsatları iptal edilir.
• İşletmeler tarafından Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne kasten veya ihmalen yanlış bilgi verildiğinin tespit edilmesi hâlinde ilgililer hakkında suç duyurusunda bulunulur.

Hava aracı bakım lisansı, “İçeriğinde belirtilen herhangi bir hava aracı temel kategori ve tipi için, bilgi ve bakım deneyimi olarak SHY 66 Yönetmeliğinin gereksinimlerini karşılayan personelin niteliğini gösteren belge” olarak tanımlanmaktadır.

Hava aracı bakım lisansına başvuracak kişilerin Yönetmelik gereği hava aracı üzerinde tamamlaması gereken pratik deneyim süreleri;

• Kategori A, B1.2 ve B1.4 alt kategorileri ile B3 için;
• İlgili teknik eğitimi almamışsa: 3 yıl
• Uygun kabul edilen eğitimi kalifiye personel olarak tamamlamışsa: 2 yıl
• SHY 147 temel eğitimini tamamlamışsa: 1 yıl
• Kategori B2, B1.1 ve B1.3 alt kategorileri için;
• İlgili teknik eğitimi almamışsa: 5 yıl
• Uygun kabul edilen eğitimi kalifiye personel olarak tamamlamışsa: 3 yıl
• SHY 147 temel eğitimini tamamlamışsa: 2 yıl
• Kategori C (Büyük hava araçları) için;
• Kategori B1.1, B1.3 veya B2 yetkilerini kullanarak/Üs bakımda destek personeli olarak/her ikisinin kombinasyonu: 3 yıl
• Kategori B1.2, B1.4 yetkilerini kullanarak/Üs bakımda destek personeli olarak/ her ikisinin kombinasyonu: 5 yıl
• Kategori C (Büyük hava araçları dışında);
• Kategori B1 veya B2 yetkilerini kullanarak/Üs bakımda destek personeli olarak/her ikisinin kombinasyonu: 3 yıl

Lisansın askıya alınması veya iptalini gerektiren durumlar;

• Belgelerde tahrifat yapılması veya sahte belge ibraz edilerek hava aracı bakım lisansı ve/veya yetkilendirme belgesine sahip olunması durumunda lisans iptal edilir.
• Talep edilen bakımın gerçekleştirilmemiş olmasına rağmen bu durumun bakımı talep eden kuruluşa/şahsa bildirilmemiş olması durumunda önce 1 ay, tekrarlanması hâlinde 3 ay süreyle askıya alınır.
• Kendi kontrolü sonucu tespit edilen, yapılması gerekli görülen bakımın gerçekleştirilmemesi ve bu durumun adına bakım yapılan kuruluşa/şahsa bildirilmemiş olması durumunda önce 1 ay, tekrarlanması hâlinde 3 ay süreyle askıya alınır.
• İhmalkâr/sorumsuz bakım yapılması durumunda önce 1 ay süre, tekrarlanması hâlinde 3 ay süreyle askıya alınır.
• Bakım kayıtlarında tahrifat yapılması durumunda 3 ay süre ile askıya alınır, tekrarlanması hâlinde iptal edilir.
• Bakım çıkış sertifikasında belirtilen bakımların yapılmadığını bilerek veya yapıldığını doğrulamadan bakım çıkış sertifikası düzenlenmesi durumunda önce 3 ay süre ile askıya alınır, tekrarlanması hâlinde iptal edilir.
• Bakım işlemlerinin veya bakım çıkışsertifikası düzenlenmesinin alkol, uyuşturucu ve diğer uyarıcı maddelerin olumsuz etkileri altında gerçekleştirilmesi durumunda önce 3 ay süre ile askıya alınır, tekrarlanması hâlinde iptal edilir.
• SHY 66, SHY M veya SHY 145 yönetmeliklerine uygun olmayan şekilde bakım çıkış sertifikası düzenlenmesi durumunda önce yazılı ihtar yapılır, tekrarlanması hâlinde 1 ay süreyle askıya alınır

Hat Bakım, Hava aracının veya hava aracı parçasının onaylanmış standartlara uygun olarak hangar gerektirmeyen bakım, onarım, parça değiştirme ve hasar giderme işlemlerinin yapılmasıdır.

Üs Bakım, Hava aracının hangar ve atölye mekânlarında onaylanmış standartlara göre yenileştirme, onarım, parça değiştirme veya hasar giderme işlemlerinin birlikte veya ayrı yapılmasıdır.

Önleyici Bakım, Sivil havacılık otoriteleri, hava aracı ve hava aracı komponentlerini üreten firmalar tarafından belirlenmiş standartlar kapsamında, belirlenen aralık ve zamanlarda bakım işlemlerinin yapılarak oluşabilecek olası arıza ve hasarları önlemeye yönelik bakım faaliyetidir. Kontrol, servis, revizyon gibi bakım işlemleri bu kapsamda yapılan bakım işleridir ve zaman içinde düzenli biçimde tekrarlanır.

Sürekli Uçuşa Elverişlilik, “hava aracının işletim ömründeki herhangi bir zamanda yürürlükteki uçuşa elverişlilik gerekliliklerine uygun olmasını ve emniyetli işletim için elverişli bir durumda olmasını sağlayan süreçler” olarak tanımlanmaktadır.

Bir hava aracının uçuşa elverişliliğini ve operasyonel acil durum ekipmanlarının kullanılabilirliğini sağlamak üzere yapılması gereken işlemler:

• Uçuş öncesi kontrollerinin yapılması,
• Ticari hava taşımacılığında kullanılan hava araçları için geçerli Asgari Teçhizat Listesi (MEL) ve Konfigürasyon Sapma Listesi (CDL) dikkate alınarak emniyetli operasyona etki eden her bir arıza veya hasarın onaylı veriler doğrultusunda giderilmesi,
• Tüm bakımlarının onaylı hava aracı bakım programına uygun olarak gerçekleştirilmesi,
• Ticari hava taşımacılığında kullanılan hava araçları için onaylı hava aracı bakım programının etkinliğinin analizinin yapılması,
• Uçuşa elverişlilik direktifi, sürekli uçuşa elverişliliği etkileyen operasyonel direktif, Avrupa Havacılık Emniyet Ajansı (EASA)/Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanmış sürekli uçuşa elverişlilik gereklilikleri veya bir emniyet sorununa istinaden Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından ivedilikle uygulanmak için yayınlanan usul ve esaslardan uygulanabilir olanların yerine getirilmesi,
• Modifikasyon ve tamirlerin onaylı verilere göre uygulanması,
• Zorunlu olmayan modifikasyonlar ve/veya kontroller ile ilgili olarak büyük hava araçları /ticari hava taşımacılığında kullanılan hava araçları için bir uygulama politikasının oluşturulması,
• Hava aracı için gerekli görülmesi durumunda kontrol uçuşlarının yapılmasıdır.

Uçuşa elverişlilik sertifikasının geçersiz olması durumunda veya aşağıda maddeler hâlinde verilen durumlardan herhangi birisinin gerçekleşmesi hâlinde hava aracının uçuş yapmasına izin verilmez:
• Hava aracının veya hava aracına takılı herhangi bir komponentin SHY M Yönetmeliği’nin gerekliliklerini karşılayamaması,
• Hava aracının, EASA veya denkliği olan havacılık otoritesi tarafından onaylanmış tip dizaynı ile uygun olmaması,
• Hava aracının gerekli onaylı önlemler alınmadan, onaylı uçuş el kitabının veya uçuşa elverişlilik sertifikasının sınırlamalarının dışında işletiliyor olması,
• Hava aracının uçuşa elverişliliğine etki eden bir olaya veya kazaya karışmasının ardından uçuşa elverişliliği sağlayamaması,
• Bir modifikasyonun veya tamirin SHY-21kapsamında onaylanmadan uygulanması.