HAVA TAŞIMACILIĞI - Deneme Sınavı - 12

Hava taşımacılığının konusu, hava araçlarını kullanarak bir noktadan diğerine yolcu, yük ve posta taşınması ile ilgili faaliyetleri kapsamaktadır. Bu bağlamda hava taşımacılığı kavramının ilk olarak ortaya çıkışı 15 Mayıs 1918’de ABD’de New York ile Washington D.C. şehirleri arasında 218 ml uzunluğundaki rotada hava postası taşınmasıdır. Birinci Dünya Savaşı’nın sonrasında ordunun elinde atıl durumda bulunan askerî uçaklar revize edilerek hava posta taşımasına elverişli hâle getirilmiştir. Daha sonrasında New York-Washington rotası 1921 yılında kapatılmış ve sonrasında Kuzey Amerika kıtasını kateden New York-San Francisco rotasında posta taşınmaya başlanmıştır. Doğru cevap D’dir.

Büyüme döneminde sivil hava taşımacılığı faaliyetlerinin denetimi açısından önemli gelişmeler olmuştur. Sivil Havacılık Kurulu (Civil Aeronautics Board-CAB) hava taşımacılığı konusundaki denetim mekanizması hâline gelmiştir. Sivil Havacılık Kurulu, bu dönemde hangi hava yolunun hangi rotada hangi sıklıkta uçacağını belirlemekteydi. Doğru cevap E’dir.

Hava taşımacılığı sistemi içerisinde yer alan kuruluşlar kaygılarını aşağıdaki maddeler ile dile getirerek serbestlemeye zemin hazırlamışlardır:

Dünyadaki uçak sayısının ikiye katlanmış olması ise bir sebepten ziyade, serbestleşmenin bir sonucudur.

Hava taşımacılığı sektöründe serbestleşme sonrasında sektörün tüm dünyada hızlı bir şekilde gelişmesi ile birlikte hava yolları tarafından sunulan arz, karşılığında yoğun talebini bulmuştur. Küreselleşmenin ve ticari kaygıların giderek artmasının da bu durumun gerçeklemesi üzerindeki rolü büyüktür. Dünya genelinde turizm başta olmak üzere hava taşımacılığının ilişki içerisinde olduğu sektörlerin gelişimi ve kişi başına düşen yıllık gelir miktarlarının artışı ile birlikte talepteki artış hızı da artmıştır. Diğer yandan hava taşımacılığı sektörünün kendi içerisindeki özelleştirmelerin fazlalaşmasıyla birlikte sektörün yapısı müşterinin hâkim olduğu bir hâl almıştır. Doğru cevap D’dir.

Hava taşımacılığı sektörünün 2014 rakamlarına bakıldığında dünya çapında 8,7 milyon kişiye direkt olarak istihdam sağladığı, küresel ekonomide $2,4 trilyonluk (direkt, dolaylı ve indüklenmiş toplamı) etkiye sahip olduğu görülmektedir. Sadece 2014 yılında gerçekleştirilen 37,4 milyon uçuş ile tüm dünyada toplam 2,97 milyar yolcu taşınmıştır. Dünya üzerinde hâlihazırda hizmet veren toplam 49.871 uçuş hattı bulunmakta ve bu uçuş hatlarında hizmet veren 1397 ticari hava yolu ve 3.864 ticari havalimanı bulunmaktadır. Ticari hava taşımacılığına hizmet eden 25.332 adet uçak bulunmaktadır. 2014 yılında tüm dünyadaki ticari uçakların doluluk oranı %79 ortalamaya sahiptir. Trenler %40 doluluk oranına sahipken, otobüsler %60 ve arabalar ise %30 doluluk oranına sahiptirler. 50 dB ve üzerindeki sese maruz kalma oranlarına bakıldığında; trenler uçaklara göre 2,5 kat, arabalar ise uçaklara göre 22 kat daha fazla insanı ses kirliliğine maruz bırakmaktadır. 2013 yılında tüm ticari hava yollarının emisyonu ise tüm dünyadaki yıllık emisyonunun sadece %2’si kadar olmuştur. Doğru cevap B’dir.

Uçak üretimi açısından bakıldığında 1925-1952 yılları arasında Eskişehir, Kayseri ve Ankara’da faaliyet gösteren imalat ve montaj fabrikaları kurulmuştur. Ancak 1948-1952 yılları arasında ABD’den alınan Marshall yardımları ile birlikte uçak üretimi konusunda faaliyet gösteren tesisler faaliyetlerine son vermek durumunda kalmıştır. Doğru cevap B’dir.

2010 yılına kadar Türkiye’de yedi yeni hava yolu kurulmuş ve tarifeli seferlerin sayısı artmıştır. Ayrıca bu süreçte 2008 yılında THY’nin ç hat uçuşlarını Anadolu Jet’e devretmesi de rekabeti olumlu etkileyen gelişmelerden biri olmuştur. Doğru cevap A’dır.

Son 12 yıla bakıldığında artan hava yolu sayısı ve yeni yapılan havalimanları ile uçuş ağının tüm ülkeyi kapladığı görülmektedir. Mevcut duruma gelinmesinde etkili olan ve yakın tarihte yer alan olaylar ise, slot tahsisi işlemlerinin Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ)’ne devredilmesi ve talebin düşük olduğu rotalarda teşvikli hat uygulamalarının başlatılmasıdır. 2010 yılına kadar slot tahsis işlemlerinin yürütüldüğü Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM)’ne bağlı Slot Koordinasyon Birimi’nin görevlerinin DHMİ’ye devredilmesiyle birlikte hava yollarının önündeki engellerden biri daha kaldırılmıştır. 2013 yılından itibaren uygulanmakta olan teşvikli hat uygulaması sayesinde talebin ve dolayısıyla doluluk oranlarının düşük olduğu iç hat şehir çiftlerinde hava yollarına devlet sübvansiyonu sağlanarak talebin istenilen seviyeye getirilmesi amaçlanmaktadır.  Doğru cevap C’dir.

Serbestleşme hareketinin dünyadaki hava taşımacılığı gelişimine katkılarını aşağıdaki maddeler hâlinde sıralayabiliriz:

Doğru cevap E’dir.

Hava taşımacılığı sektörünün en önemli unsuru yolcudur. Dolayısıyla sürekli değişmekte olan toplumun demografik değişimler sektörün gelişimi üzerinde etkili olmaktadır. Yolcuların gelir düzeylerindeki artılar, değişen seyahat alışkanlıkları, popülasyonun yaş ortalaması ve beklentiler gibi durumlar sektörün yapısını yakından etkilemektedir. Bu tür faktörler sosyal faktörler olarak ele alınmaktadır. Doğru cevap A’dır.

19. yüzyılın sonlarına doğru planörün icadı ile birlikte ilk planör uçuşları yapılmaya başlanmıştır. Bu tarihten önce hakim olan balon, zeplin gibi havadan hafif hava araçlarıyla uçma fikrinin yerini artık havadan ağır hava araçları almaya başlamıştır. 17 Aralık 1903 yılında ise, ilk motorlu uçak uçuşu Wright kardeşler tarafından yapılmıştır. Amerika’da elde edilen bu başarının sonrasında yeni motorlu uçakların yapımı hız kazanmıştır ve havacılıktaki gelişmeler İngiltere, Fransa ve Almanya başta olmak üzere tüm dünyaya yayılmaya başlamıştır.

Havacılığın gelişim sürecine bakıldığında hava taşımacılığının sistem anlayışıyla ele alınabilmesi, Birinci Dünya Savaşı yılları sonrasında mümkün olmaktadır. Hava taşımacılığının dünyadaki tarihsel gelişimi oluşum, büyüme, olgunluk ve serbestleşme dönemleri olarak incelenebilmektedir.

Büyüme dönemin başında hava taşımacılığı merkezinde hava posta servisi bulunmaktaydı ve hava taşımacılığı konusunda bir otorite eksikliği söz konusuydu. ABD’de 1938 yılında kurulan Sivil Havacılık Otoritesi (Civil Aeronautics Authority-CAA)
bu görevi devralmıştır. İlerleyen dönemde bu otoritenin emniyet üzerine yoğunlaşması ve sonrasında yetkilerinin dağıtılması üzerine, Sivil Havacılık Kurulu (Civil Aeronautics
Board-CAB) hava taşımacılığı konusundaki denetim mekanizması hâline gelmiştir. Ayrıca 1944 yılında Şikago Konvansiyonu ile birlikte tüm dünyada faaliyet gösteren Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization-ICAO) kurulmuştur. ICAO’nun kuruluşuyla birlikte dünya çapında hava taşımacılığının gelişiminin daha emniyetli, verimli ve sürdürülebilir olması amaçlanmıştır.

Hava taşımacılığı sistemi içerisinde yer alan kuruluşlar kaygılarını aşağıdaki maddeler ile dile getirerek serbestleşmeye zemin hazırlamışlardır:
• Endüstrinin emniyet kayıtlarının kötüye gitmesi,
• Trafiğin yoğun olduğu rotalar dışındaki küçük yerleşim yerlerinde hizmetin yeterli düzey ve kalitede olmaması,
• Hava taşımacılığı sistemindeki yer hizmeti, biletleme gibi konularda entegrasyonun sağlanamaması,
• Artan fiyat düzenlemeleri ve uygunsuz rekabet koşullarıyla birlikte gelirin azalması,
• Yeni donanımlara ve diğer teknolojilere yatırım olanaklarının azalması,
• Hava yolu çalışanları üzerinde olumsuz etkilerin oluşması.

Türkiye’de hava taşımacılığının temelleri 1910’lu yılların başında atılmaya başlanmıştır. İlk olarak gerekli altyapının hazırlanması doğrultusunda çalışmalara öncelik verilmiştir. Bu amaçla 1912 yılında İstanbul-Sefaköy’de meydan ve hangar inşası yapılmıştır. Yine aynı yıl içerisinde İstanbul-Yeşilköy’de Hava Mektebi açılmıştır. 1914 yılına gelindiğinde İstanbul-Bilecik-Eskişehir-Kahire hattında ilk hava posta servisinin faaliyete geçtiğini görmekteyiz. 1922 yılında Ankara-Paris hattında dış hat hava taşımacılığı faaliyetleri yer almaktadır.

1983 yılında ise 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu yürürlüğe girmiştir ve ülkemizde iç hatlarda serbestleşme hareketi başlamıştır. Pazara erişimin ve pazara girişin önünün açılması amaçlanmıştır

Serbestleşme hareketinin dünyadaki hava taşımacılığı gelişimine katkılarını aşağıdaki maddeler hâlinde sıralayabiliriz:
• Pazara giriş ve erişim konusundaki kısıtlamaların kaldırılarak hava taşımacılığı
sektöründe rekabetin artırılmasını sağlamıştır.
• Bilet fiyatlarının düşmesini ve hava taşımacılığını kullanan yolcu sayısının artmasını sağlamıştır.
• Topla-dağıt (hub and spoke) uçuş ağı yapısının oluşumunu tetikleyerek hava yolu doluluk oranlarının artmasını sağlamıştır. Dolayısıyla hava taşıyıcıları ölçek ekonomisinden yararlanabilir hâle gelmiş ve bu durum fiyatlandırma stratejilerine de yansımıştır.
• Uçuş ağının küreselleşmesini sağlamıştır.
• Sunulan hizmetin kalitesinin artmasını sağlamıştır.
• Hava yolu işletmelerindeki verimliliğin artmasını sağlamıştır.

Hava taşımacılığının gelişimi üzerine olumlu ya da olumsuz etkileri olan faktörler; Politik, ekonomik, sosyal, teknolojik ve çevresel faktörlerdir.

Ekonomik açıdan hava taşımacılığını etkileyen küresel çaplı olaylara aşağıdaki örnekleri verebiliriz:
• 1973 Petrol Krizi: OPEC ülkelerinin ABD’ye karşı ilan ettiği petrol ambargosu
• 1979 Petrol Krizi: İran Devrimi sonrasında yaşanan petrol krizi
• 1997 Doğu Asya Mali Krizi
• 2008 Global Finansal Kriz

Sosyal Faktörler
Hava taşımacılığı sektörünün en önemli unsuru yolcudur. Dolayısıyla sürekli değişmekte olan toplumun demografik değişimleri sektörün gelişimi üzerinde etkili olmaktadır. Yolcuların gelir düzeylerindeki artışlar, değişen seyahat alışkanlıkları, popülasyonun yaş ortalaması ve beklentileri gibi durumlar sektörün yapısını yakından etkilemektedir. Örneğin günümüzde günübirlik seyahatlerin önem kazanması sektörün bu talebe cevap vermesi zorunluluğunu doğurmuştur. Bu doğrultuda hava yolları frekanslarını arttırma ya da tarifelerini düzenleme yoluna gitmişlerdir. Hatta her geçen gün daha da müşteri odaklı bir yapıya bürünen hava taşımacılığı sektöründe, talebe en iyi şekilde cevap verebilecek ve uçuş ağında maksimum verimliliği sağlayacak filo yapılanmaları söz konusu olmaktadır.