HAVA KARGO VE TEHLİKELİ MADDELER

Tehlikeli maddelerin hava yoluyla taşınmasına yönelik düzenlemelerin oluşturulmasında Birleşmiş Milletler Tehlikeli Maddelerin Taşınması Konusunda Uzman Alt Komitesi (UN Subcommittee of Experts on the Transport of Dangerous Goods, SCoETDG) ile Uluslararası Atom Enerji Ajansı (International Atomic Energy Agency, IAEA) kurumları belirleyici konumundadırlar. SCoETDG’nin hazırladığı düzenlemeler radyoaktif maddeleri kapsamamaktadır.

Havacılık Organizasyonu (International Civil Aviation Organisation, ICAO) tarafından oluşturulmaktadır. ICAO tarafından oluşturulan tehlikeli madde düzenlemeleri, organizasyona üye olan ülkeler üzerinde yaptırıma sahiptir. ICAO Annex 18 ve Tehlikeli Maddelerin Hava Yoluyla Emniyetli Taşınması için Teknik Talimatlar (Technical Instructions for the Safe Transport of Dangerous Goods by Air, ICAO-TI) dokümanlarında ilgili düzenlemeler yer almaktadır.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) Tehlikeli Maddelerin Hava yolu ile Taşınması Talimatı (SHT-18) ve 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu doğrultusunda düzenlenmektedir.

Tehlikeli maddelerin taşınmasında iki ana taraf bulunmaktadır. Bunlar gönderici ve taşıyıcıdır. Gönderici tehlikeli maddeyi tanımlayan, işaretleyen, etiketleyen ve ilgili dokümantasyonu hazırlayarak taşıyıcıya teslim eden taraftır. Taşıyıcı ise hava kargo ya da havayolu işletmesi olup tehlikeli maddeyi teslim alıp gerekli handling süreçlerini yerine getiren ve taşımayı gerçekleştiren taraftır.

Gönderici beyan formunu tam ve doğru bir şekilde hazırlamalıdır. Gönderici beyan formu ve varsa diğer gerekli dokümanlar gönderici tarafından en az 3 ay süreyle saklanmalıdır. Taşıyıcı tehlikeli madde kayıtlarını uçuştan sonra en az 3 ay süreyle saklamak zorundadır.

Göndericiler ve paketleyiciler, Aracı taşımacılık işletmeleri, Taşıyıcılar ve yer hizmetleri işletmeleri ve Güvenlik görevlilerinin hepsi ortak olarak Genel Felsefe, Etiketleme/İşaretleme, Yolcu ve Ekip Hükümleri ve Acil durum usulleri eğitimlerini almak zorundadırlar.

İşareti Sınıf 4 Yanıcı Katılar Bölüm 4.1 – Yanıcı katılar, kendiliğinden tepkimeye giren ve hassasiyeti azaltılmış patlayıcılar için kullanılmaktadır.

İşareti Sınıf 6 Zehirli ve Bulaşıcı Maddeler, Bölüm 6.2 – Bulaşıcı maddeler için kullanılmaktadır.

B Sütunu Tehlikeli maddenin uygun gönderi adının ya da açıklamasının yer aldığı sütundur. Bu sütundaki koyu yazımlar maddenin gönderide kullanılacak adıdır. Koyu olmayan diğer yazımlar isin maddenin tanımlanmasını kolaylaştırıcı açıklamalardır. Bu sütun içerisinde çoğunlukla karşılaşılan n.o.s. (not otherwise specified - başka türlü tanımlanmadıkça) kısaltması mevcuttur.

Üçüncü hane kodları şunlar olabilmektedir: • V: Paketin özel olduğunu, katı ya da sıvı tehlikeli maddenin paket içerisinde test edilmeye gerek kalmadan taşınabileceğini gösterir. • U: Paketin  özel olduğunu, bulaşıcı maddenin paket içerisinde test edilmeye gerek kalmadan taşınabileceğini gösterir. • W: Paketin ilk iki hanede belirtilen tipe benzer olmasına rağmen, farklı spesifikasyonlara sahip olup ilk iki hanede belirtilen tipin muadili olarak üretildiğini gösterir. • T: Paketin kurtarma paketi olduğunu gösterir. Y: Paket performansını gösterir. Örnekteki işaretlemede paket PG II ve PG III olan maddeleri taşır.

Tehlikeli maddelerin hava yoluyla taşınmasına yönelik düzenlemelerin oluşturulmasında Birleşmiş Milletler Tehlikeli Maddelerin Taşınması Konusunda Uzman Alt Komitesi (UN Subcommittee of Experts on the Transport of Dangerous Goods, SCoETDG) ile Uluslararası Atom Enerji Ajansı (International Atomic Energy Agency, IAEA) kurumları belirleyici konumundadırlar. SCoETDG’nin hazırladığı düzenlemeler radyoaktif maddeleri kapsamamaktadır. Radyoaktif maddeler ile ilgili tarafta IAEA düzenlemeleri yer almaktadır. Bu kurumların yaptıkları çalışmalar neticesinde hazırlanan düzenlemelerle tüm taşımacılık alanlarındaki ve dolayısıyla hava yolu taşımacılığındaki kurallar belirlenmektedir. Doğru cevap A'dır.

Tehlikeli maddelerin taşınması sürecinde yer alanların eğitim konularına göre gruplandırılması şu şekildedir:

• Göndericiler ve paketleyiciler
• Aracı taşımacılık işletmeleri (Freight forwarders)
• Taşıyıcılar ve yer hizmetleri işletmeleri
• Güvenlik görevlileri

Doğru cevap E'dir.

Genel olarak tehlikeli maddeler yolcuların ve uçucu ekibin check-in yapılan bagajlarında, kabin içi bagajlarında ve üzerlerinde taşınamazlar. Özellikle radyoaktif maddeler istisnai miktarlarda olsalar dahi hiçbir koşul altında yolcu ve ekip beraberinde taşınamaz. Ancak bazı maddelerin belirli limitler ve şartlar dâhilinde yolcu ve uçucu ekip beraberinde taşınması mümkündür ve bu maddeler açık bir şekilde IATA-DGR kitabında belirtilmiştir.  Yolcu ve ekip beraberinde taşınabilecek olan tehlikeli maddeler listesinde yer alanların bazıları şunlardır:

Doğru cevap D'dir.

İlgili işaret tehlike sınıflarından/bölümlerinden aşındırıcılar için kullanılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Tehlikeli Maddeler Listesi’nde yer alan her bir sütun bir
harf ile belirtilmiştir. Sütunlarda yer alan kısaltmalardan bazıları şu şekildedir:
• EQ: Excepted Quantity (İstisnai Miktar)
• Pkg Inst: Packing Instruction (Paketleme Talimatı)
• Ltd Qty: Limited Quantity (Sınırlandırılmış Miktar)
• S. P. see 4.4: Special Provision see 4.4 (Özel açıklama için bölüm 4.4’e bakınız.)
• ERG: Emergency Response Guide (Acil Durum Müdahale Rehberi)

Doğru cevap C'dir.

UN tipi paketlerin tipleri ve paketlerde kullanılan materyaller belirli kodlarla gösterilmektedir.

Paket Materyal Kodları:
A. Çelik
B. Alüminyum
C. Doğal tahta
D. Kontrplak
F. İşlenmiş tahta
G. Fiber levha
L. Tekstil
M. Çok katmanlı kâğıt/mukavva
N. Metal
P. Cam, porselen ya da dayanıklı seramik

Doğru cevap E'dir.

İşaretleme ve etiketleme gereklilikleri IATA-DGR kitabında belirtilmiştir (Ref. 7) ve bu kurallar doğrultusunda hareket edilmelidir. İşaretleme ve etiketlemeler ile ilgili dikkat edilmesi gereken ortak noktalar şunlardır:
• Tehlikeli madde paketlerinin taşımaya teslimi öncesinde işaretlenmesi ve etiketlenmesi ile ilgili tüm sorumluluk göndericiye aittir.
• Tehlikeli madde taşınacak paketin üzerinde önceden yapılmış bir taşımaya ait işaret ya da etiketin kalmadığından emin olunmalıdır.
• Kullanılan işaretler ve etiketler taşıma şartlarına dayanıklı olmalı, taşıma süresince kalıcılığını korumalıdır.
• İşaretleme ve etiketleme işlemleri IATA-DGR’da belirtildiği şekilde yapılmalıdır.

Doğru cevap B'dir.

İlgili handling etiketi, paket içerisindeki maddenin çevreye zararlı olduğunu
gösterir. Doğru cevap D'dir.

Tehlikeli maddelerin taşınması sürecinde bilgi girişi yapılması gereken ikinci doküman air waybill (AWB) yani konşimentodur. Gönderici tarafından taşıyıcıya teslim edilen tehlikeli maddeler ile ilgili bilgiler AWB’ye işlenmelidir. AWB’ye işlenecek tehlikeli madde bilgileri şunlardır:
• UN/ID numarası
• Uygun gönderi adı (PSN)
• Gönderide tehlikeli olmayan paketler de var ise tehlikeli madde paket adedi
• Tehlikeli madde paketi içerisindeki net miktar

Doğru cevap A'dır.

Endüstriyel Tip Paketler: Düşük özgül aktiviteli (LSA) maddelerin ve yüzeyine radyasyon bulaşmış maddelerin (SCO) taşınmasında kullanılan paketlerdir. Tip-1, Tip-2 ve Tip-3 olmak üzere 3 farklı tip endüstriyel paket bulunmaktadır. Doğru cevap E'dir.