HAVA HUKUKU

İkili anlaşmalarda sadece tarifeli hava hizmetleri değil, tarifesiz hava hizmetleri ve kabotaj hava hizmetleri konusunda da anlaşma yapılması mümkündür. Ancak ikili anlaşmaların çoğu tarifeli hizmetlerle sınırlı kalmaktadır, bir kısmı tarifesiz hizmetlere de yer vermektedir. Sadece birkaç tane anlaşma tamamen tarifesiz hizmetleri düzenlemektedir.

İkili hava hizmetleri anlaşmalarının bazıları diğerlerine model oluşturmaktadır. Bu anlaşmalardan Şikago’da önerilen model anlaşmaya göre yapılanlar Şikago tipi olarak geçmektedir. Daha sonra Bermuda I ve Bermuda II Anlaşmaları, Bermuda I ve Bermuda II tipini oluşturmaktadır. Son zamanlarda yapılan anlaşmalar ise Liberal tip anlaşmalar olarak geçmektedir.

Açık Gökler İkili Anlaşması ABD ile Hollanda arasında yapılmıştır.

İkili antlaşmalar kolayca değiştirilebilir veya mutabakat zaptı ile sürdürülebilirler. Bu nedenle yıllarca devam ettirilebilen anlaşmalardır.

İkili anlaşmaların rekabeti en çok kısıtlayan hükümleri mülkiyet, etkili kontrol ve kabotaj hükümleridir.

İkili anlaşmalarda taraflar karşılıklı olarak zorlu haklar (özellikle trafik hakları) dışında yumuşak haklar da verebilirler. Bu haklar, iş yapma (karşı ülkede ofislerin açılması, kendi personelini çalıştırma vb. gibi), bilet satışları, kendi yer hizmetleri fırsatı, bilgisayar rezervasyon sistemini çalıştırma, havaalanlarında slotların tahsisi vb. gibi haklardır.

ICAO (Uluslararası  Sivil Havacılık Örgütü), uluslararası hava taşımacılığı alanında düzenleme yapma yetkisine sahip teşkilat olarak, dünya çapında hava taşımacılığında liberalizasyon hakkında çalışmaları başlatmıştır.

Sigorta şirketlerinin üstlerindeki riskleri tekrar sigortalatarak kendilerini güvence altına almasına reasürans denir.

Havacılık sigortaları, hava araçları gövde sigortaları, hava araçları üçüncü kişilere karşı sorumluluk sigortaları, yolcu sorumluluk sigortaları, yük ve posta sorumluluk sigortası, yolcu ve uçuş ekibi koltuk ferdi kaza sigortaları, pilotlar için lisans kaybı sigortası, havaalanı işleticisi sorumluluk sigortaları, ürün sorumluluğu sigortaları, savaş ve kaçırma riski sigortaları gibi türlerden oluşmaktadır.

138. madde üçüncü şahıslara verilecek zarara karşı sigorta yükümlülüğünü düzenlemektedir. Türk hava sahasında uçuş yapacak Türk ve yabancı sivil hava araçları için; üçüncü şahıslara verilecek zararın teminatı olarak işleten tarafından mali mesuliyet sigortası yaptırılması zorunludur. Bu maddede belirtilen sigorta yükümlülüğü yerine getirilmeyen hava taşıt araçları Ulaştırma Bakanlığınca uçuştan men edilir.

Şikago modelinde temel olarak aşağıdaki düzenlemeler yapılır:
• Taraf ülkelerin hava taşıyıcılarının atanması ve uçuş yetkilerinin verilmesi ve iptali
• Havaalanı kullanım ücretleriyle ilgili ulusal hava taşıyıcıları ile eşit muamele
• Uçuşa elverişlilik sertifikalarının ve uçuş lisanlarının karşılıklı olarak tanınması
• Diğertaraf ülkeye giriş ve çıkışlarda ve sınırlariçindeki hava trafiğinde yolcu, uçuş personeli ve yük bırakma ve alma durumunda ulusal düzenlemelere uyma yükümlülüğü
• Uyuşmazlıkların çözümlenmesi
• Anlaşmanın sona ermesi
• Kalkış noktaları, ara noktalar ve planlanan varış noktalarını tanımlayan rota tarifesi

Bermuda I ve Bermuda II Anlaşmaları, Bermuda I ve Bermuda II tipini oluşturmaktadır. Son zamanlarda yapılan anlaşmalar ise Liberal tip anlaşmalar olarak geçmektedir.

Bu model anlaşmaya uygun olarak yapılan ikili anlaşmalar iki kısımdan oluşmaktadır.
Birinci kısım şu konularda Şikago Konvansiyonu’na uygun hükümleri içermektedir: hava
meydanları ücretleri, belirli şeylerin (benzin, yağ, yedek parçalar, teçhizat, yer stokları)
vergiden muafiyeti, uçuşa elverişlilik ve hava personeli ehliyet belgelerinin karşılıklı olarak tanınması, yolcu, uçuş ekibi ve yükün ülkeye giriş ve çıkışları hakkında yerel mevzuatın tatbikine ilişkin kurallar, ihtilaflarin halledilmesi usulü, anlaşmanın değiştirilmesi veya
feshine dair hükümler vb. gibi. İkinci kısım hava yolları, iniş yerleri ve kurulacak servislere tanınan seyrüsefer serbestileri hakkında hükümleri içeren bir annex=ek ten ibarettir.
Anlaşmanın asıl önemli kısmı budur.

ingiltere ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasında Bermuda adalarında 11 Şubat 1946 tarihinde ikili hava taşımacılığı anlaşması yapılmıştır. Bermuda Anlaşması ABD’nin sınırsız ve tam bir hava seyrüsefer serbestisi isteği ile İngiltere’nin tarifeli hizmetlerin ekonomik olarak planlanması isteğinin bir karışımıdır

Bermuda I anlaşması temel olarak aşağıdaki düzenlemeleri içermektedir:
• Tarifeli hava trafiğinde her iki devletin hava taşıyıcıları tarafından uyulacak genel
prensipler
• Ekonomik olarak en düşük kabul edilebilir fiyatlarla hava trafiği
• Taleple birlikte iki devlet arasındaki trafik hacmine uyarlanmış hava hizmetleri
hükmü
• Eşit fırsatlar, ortak düşünce, ayrımcı ve dezavantajlı olmayan uygulama
• Tarifeli hatlarda belirlenen rotalar ve varış, kalkış ve ara noktalarda trafik haklarının kullanımı ve ilave olarak rota değişikliği ve aktarma durumunda prosedür
• Çoklu atama ve trafik haklarını uygulamakla yetkili hava taşıyıcılarının işletme
yetkisi, mülkiyet düzenlemesi
• IATA yoluya fiyat belirleme işlemi

İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) arasında Bermuda adalarında 11 Şubat
1946 tarihinde ikili hava taşımacılığı anlaşması yapılmıştır.

23 Haziran 1977 tarihinde İngiltere ve ABD, yine Bermuda’ da yeni bir hava hizmetleri anlaşması imzalamışlardır.
Bu anlaşma Bermuda II anlaşması olarak adlandırılır.

Anlamı karşılıklı anlaşma ve uluslararası trafik hariç tarifeli ücretlere hükümetin karışmamasıdır. Bu prensipleri somutlaştıran ilk anlaşma 1957 tarihli ABD-Hollanda Hava Ulaştırma Anlaşması ile ilgili Protokol’dür. 31 Mart 1978 tarihinde Washington’da imzalanmıştır

ABD ve Avrupa Birliği arasında açık gökler anlaşması 25 Nisan 2007 tarihinde
Brüksel’de ve 30 Nisan 2007 tarihinde Washington’ da imzalanmıştır. Bu anlaşma 30 Mart
2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bermuda I anlaşması temel olarak aşağıdaki düzenlemeleri içermektedir: • Tarifeli hava trafiğinde her iki devletin hava taşıyıcıları tarafından uyulacak genel prensipler • Ekonomik olarak en düşük kabul edilebilir fiyatlarla hava trafiği • Taleple birlikte iki devlet arasındaki trafik hacmine uyarlanmış hava hizmetleri hükmü • Eşit fırsatlar, ortak düşünce, ayrımcı ve dezavantajlı olmayan uygulama • Tarifeli hatlarda belirlenen rotalar ve varış, kalkış ve ara noktalarda trafik haklarının kullanımı ve ilave olarak rota değişikliği ve aktarma durumunda prosedür • Çoklu atama ve trafik haklarını uygulamakla yetkili hava taşıyıcılarının işletme yetkisi, mülkiyet düzenlemesi • IATA yoluya fiyat belirleme işlemi