HAVA HUKUKU

Havadan ağır hava araçları da motor kuvvetiyle uçanlar (uçak, amfibik, motorlu planör, helikopter, gyroplane) ve motorsuz uçanlar (planör, paraşüt, uçurtmalar) diye ayrılmaktadır. Havadan hafif olan hava araçları da motorlu (kabili sevk balonlar) ve motorsuz (serbest ve bağlı balonlar) olarak ayrılmaktadır.

Teferruat: Ayrıntı, bir şeyin işletilmesi veya korunması veya ondan yararlanılması için sürekli olarak ona tahsis olunan ve kullanışta o şeye bağlı kılınan ya da takılan veya onunla birleştirilen taşınır mallar.

Mütemmim Cüz: Tamamlayıcı parça, bir nesnenin esaslı unsuru olan, o nesne yok edilmedikçe veya parçalanmadıkça yahut niteliği bozulmadıkça ondan ayrılmasına olanak bulunmayan parçalar.

Kontrol Sistemi: Tüzel kişilik perdesinin kaldırılıp onun arkasındaki gerçek kişilerin niteliklerine göre tüzel kişilerin “statü”sünü belirlemek için kullanılır.

Türk Sivil Havacılık Kanunu m.57 uyarınca, sivil uçak sicilinde ve verilecek tescil belgesinde en az aşağıdaki kayıtlar yer alır.
a) Sivil hava aracının;
(1) Yapımcısının ticaret unvanı ve adresi.
(2) Yapım tarihi ve seri numarası.
(3) Yapımcının sivil hava aracı için belirlediği tip, model, marka.

Terkin: Resmî kütük ve defterlerde yazılı bulunan bir konunun çizilmesi, silinmesi.

Meşruhat: Açıklamalar, şerhler

İcap: Taraflardan birinin diğerine yaptığı ve kabul edildiği takdirde sözleşmenin oluşmasını sağlayacak nitelikteki öneri.

Taşıyıcının hava yolu ile taşıma taahhüdünün yanı sıra aynı sözleşmede hava taşıması dışında kalan bir taşımayı veya taşımaları da taahhüt etmiş olduğu taşımalara karma taşıma denir (Kaner,2004).

Kabul: Taraflardan biri tarafından sözleşmenin yapılması için yapılan öneriye olumlu cevap vermek.

Havadan ağır hava araçları da motor kuvvetiyle uçanlar (uçak, amfibik, motorlu planör, helikopter, gyroplane) ve motorsuz uçanlar (planör, paraşüt, uçurtmalar) diye ayrılmaktadır. Havadan hafif olan hava araçları da motorlu (kabili sevk balonlar) ve motorsuz (serbest ve bağlı balonlar) olarak ayrılmaktadır.

Şikago Sözleşmesi, fonksiyonel yaklaşımı benimsemiştir. Dolayısıyla, tasarım, teknik karakteri, tescil ve mülkiyet unsurlarına bakmaksızın hava aracının fonksiyonu belli bir zamanda gerçekten ifa ettiği fonksiyonuna göre tespit edilecektir. Dolayısıyla bir hava aracının belli durumlarda “devlet hava aracı” belli durumlarda “sivil hava aracı” olması söz konusu olabilir.

Türk Sivil Havacılık Kanunu’nda ise hem “devlet hava aracı”nın hem “Türk Sivil Hava Aracı”nın tanımı 3. maddede yapılmıştır. Buna göre, devlet hava aracı, devletin askerlik, güvenlik, gümrük ve orman yangınları ile mücadele hizmetlerinde kullandığı hava araçlarını ifade etmektedir. “Türk Sivil Hava Aracı” terimi ise devlet hava araçları tanımı dışında kalan ve mülkiyeti Türk Devletine veya kamu tüzel kişilerine veya Türk vatandaşlarına ait araçlar için kullanılmaktadır.

“Taşınır Donanım Üzerindeki Uluslararası Teminatlar Hakkında Sözleşme” ve “Taşınır Donanım Üzerindeki Uluslararası Teminatlar Hakkında Sözleşmeye İlişkin Hava Aracı Donanımına Özgü Konulara Dair Protokol” hükümlerinin esas alınacağı hüküm altına alınmıştır. Söz konusu Protokol beş önemli amaç içermektedir. Birincisi, tüm âkit devletlerde tanınabilir haklar oluşturmak suretiyle uluslararası alanda taşınabilen malların finansmanını ve kazanımını kolaylaştırmak, ikincisi, güvence lehdarlarına, borçlunun temerrüdü yahut iflas ile ilgili konularda çabuk çözüm yolu olan bir imkân sağlamak, üçüncüsü, imtiyazlı, üçüncü kişilere de bildirimlerin yapılacağı teminatların kaydedileceği bir uluslararası sicil sistemi oluşturmak, dördüncüsü hava aracı endüstrisinin kendine has ihtiyaçlarına uygun bir sistem oluşturmak ve son olarak borçlulara kredi sağlayan kreditörlere mümkün olduğu kadar güvenli bir ortam sunmaktır.

Şikago Sözleşmesi uçakların tâbiiyetini taşıyan ülkelere çok önemli görevler vermiştir. Bunlardan birincisi Şikago Sözleşmesinin 12. maddesinde yer almaktadır. Buna göre, …âkit devletler nerede bulunursa bulunsun kendi tâbiiyetini taşıyan her hava aracının uçuş ve manevraları ile ilgili olarak, bulunduğu ülkedeki kural ve nizamlara riayet edecek tedbirleri almakla mükelleftirler.

Türk Sivil Havacılık Kanunu m.57 uyarınca, sivil uçak sicilinde ve verilecek tescil belgesinde en az aşağıdaki kayıtlar yer alır. a) Sivil hava aracının; (1) Yapımcısının ticaret unvanı ve adresi. (2) Yapım tarihi ve seri numarası. (3) Yapımcının sivil hava aracı için belirlediği tip, model, marka. b) Malikin; (1) Gerçek kişi ise, adı ve soyadı, adresi, varsa ticaret unvanı ve kayıtlı bulunduğu ticaret sicili ile sicil numarası. (2) Ticaret ortaklığı ise, ortaklığın nevi, ticaret unvanı, kayıtlı bulunduğu ticaret sicili ile sicil numarası. (3) Diğer tüzel kişilerden ise; adı ve merkezi. c) İktisap şekli. d) Verilen tescil işareti.

Re’sen terkin TSHK’nun 61. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, bir Türk sivil hava aracı; a) 49’uncu madde uyarınca Türk sivil hava aracı sayılması için bulunması gereken nitelikler ortadan kalkarsa veya bu nitelikleri haiz olmayan bir kişinin mülkiyetine geçerse, b) Yabancı bir devletin siciline kaydedilirse veya Türk siciline kaydedildiği hâlde, yabancı sicildeki kaydı terkin edilmemiş olursa Ulaştırma Bakanlığı tarafından re’sen sicilden terkin olunur.

Bu belgelere bakıldığında Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün noter huzurunda düzenlenmiş satış sözleşmesini de talep ettiği görülmektedir. Bu noktada söz konusu talebin Türk Sivil Havacılık Kanunu’nun 66. maddesiyle çeliştiğini vurgulamakta fayda vardır. Nitekim Kanunda sadece yazılı şekilden bahsedilmiş, yoksa resmî yazılı şekil şart koşulmamıştır.

Uygulamada ise, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, hava aracı ipoteği hakkında şu belgeleri talep etmektedir: • Noter onaylı ipotek sözleşmesi • Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü hizmet tarifesinde yer alan İpotek Tescil Bedelinin yatırıldığına dair dekont • Hava aracının sahibi ile işleticisinin farklı olması durumunda işletici tarafından tescile muvafakat edildiğine dair yazılı beyan (beyanda imzası bulunanlar bu hususta imza atmaya yetkili olduğunu belgelendirmelidir) • İpoteğin tescili talebini içeren Sivil Havacılık Genel Müdürlüğüne hitaben yazılmış bir üst yazı (üst yazıda imzası bulunanlar bu hususta imza atmaya yetkili olduğunu belgelendirmelidir)

Hava aracının kabin ekibi olmaksızın sadece kokpit ekibi ile birlikte veya tek başına kabin ekibi ile birlikte wet lease kapsamında tahsisi durumunda ise, “damp lease” sözleşmesinden söz edilir