HAVA HUKUKU

8 Şubat 1919 tarihinde ilk Fransız Hava Yolu şirketi Lignes Aerennes Farman kurulmuştur.

25 Ağustos 1919 tarihinde Londra ve Paris arasında ilk uluslararası tarifeli hizmetler Imperial Hava Yolları ve The Aircraft Transport and Travel Ltd (AT&T) (Uçak Taşıma ve Seyahat Limited Şirketi) tarafından başlatılmıştır.

İlk Uluslararası Hava Hukuku Konferansı 26 Ekim 1925 Pazartesi günü Paris’te toplanmıştır.

Paris’te 26 Ekim-6 Kasım 1925 tarihleri arasında 47 devletin katılımıyla toplanan konferansta Fransa tarafından hazırlanan ön tasarı görüşülmüştür.

Konvansiyon 41 madde ve beş bölümden oluşmaktadır.

Varşova Konvansiyonu yolcu, bagaj ve yük taşımalarına uygulanır. Posta taşımaları kapsam dışıdır.

Guatemala City Protokolü’nü sadece 7 devlet onaylamıştır.

Yolcu taşıma sözleşmesinde, taşıyıcı, yolcuya uluslararası standartlara uygun olan bir bilet vermekle yükümlüdür. Bilette; taşıyıcının adı veya ticaret unvanı ve adresi, yolcunun adı ve soyadı, biletin numarası ile düzenlendiği gün ve yeri, taşıma ücreti, bilet ücretsiz verilmişse buna dair kayıt, kalkış, varış ve varsa aktarma yerleri ile ilgili bilgiler yer almaktadır.

Türk Sivil Havacılık Kanunu'na göre hava yük senedi üç nüsha olarak düzenlenir. Birinci nüshaya “Taşıyıcı için” yazılır ve yükleten tarafından imzalanır. İkinci nüshaya “Gönderilen için” yazılır ve taşıyıcı ile yükleten tarafından imzalanır. Üçüncü nüsha, taşıyıcı tarafından imzalanarak, yükün teslim alınmasından sonra, yükletene verilir.

Sorumluluğa ilişkin davaların iki yıllık süre içinde açılması gerekir. İki yıllık süre içinde dava açılmaması halinde tazminat hakkı ortadan kalkacağından taşıyıcının sorumluluğu sona erecektir.

Öğrenilmiş hasarlarda ihbarın derhâl yapılması gerekirken, öğrenilmemiş hasarlarda kayıtlı bagajlar için yedi gün, yük için ondört günlük ihbar süreleri devam etmektedir.

8 Şubat 1919 tarihinde ilk Fransız Hava Yolu şirketi Lignes Aerennes Farman kurulmuş ve Paris ile Londra arasında düzensiz uçuşlara başlamıştır.

Varşova Konvansiyonu’nun tam ismi “Hava yolu ile Uluslararası Taşımalara İlişkin Bazı Kuralların Birleştirilmesi Hakkında Konvansiyon”dur. Konvansiyon 12 Ekim 1929 tarihinde Varşovada şu 23 Devlet temsilcilerince imzalanmıştır: Almanya, Avusturya, Belçika, Brezilya, Danimarka, İspanya, Fransa, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda, Avustralya, Güney Afrika, Yunanistan, İtalya, Japonya, Letonya, Lüksemburg, Meksika, Norveç, Hollanda, Polonya, Romanya, İsviçre, Çekoslavakya, Sovyet Rusya, Yugoslavya. Konvansiyon, onaylayan devletler arasında 13 Şubat 1933 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Lahey Protokolü Türkiye’de 23 Haziran 1978 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Varşova Konvansiyonu, Konvansiyonu değiştiren protokoller ve ek protokollerin tarafları farklı olduğundan yedi değişik Varşova Konvansiyonu mevcuttur. Bunların ikisi yürürlüğe girmemiştir. Bunlar şöyledir:
1. 1929 tarihli Varşova Konvansiyonu
2. 1975 yılında 1 numaralı Montreal Protokolü tarafından değiştirilen 1929 tarihli Varşova Konvansiyonu
3. 1955 tarihli Lahey Protokolü tarafından değiştirilen 1929 tarihli Varşova Konvansiyonu
4. 1975 yılında 2 numaralı Montreal Protokolü tarafından değiştirilen Varşova/Lahey konvansiyonu
5. 1971 tarihli Guatemala Konvansiyonu tarafından değiştirilen Varşova/Lahey Konvansiyonu (yürürlüğe girmemiştir)
6. 1975 yılında 3 numaralı Montreal Protokolü tarafından değiştirilen Varşova/Lahey/Guatemala Protokolü (yürürlüğe girmemiştir)
7. 1975 yılında 4 numaralı Montreal Protokolü tarafından değiştirilen Varşova/Lahey
Konvansiyonu

İlliyet bağı: Gerçekleşen zarar ile sorumluluğu doğuran olay ve davranış arasındaki sebep ve sonuç ilişkisine verilen ad

Zilyetlik: Bir şey üzerindeki fiilî tasarruf biçiminde ortaya çıkan hakimiyet

Taşıyıcının belirli hâllerde sorumluluktan kurtulması mümkündür. Bu hâller aşağıda açıklanmaktadır:

İspat kültefinin yerine getirilmesi

Müterafik (Ortak) kusur

Belli sürelerde hasar ihbarında bulunulmaması

Belli bir süre içinde dava açılmaması

Sorumsuzluk kayıtları

Montreal Konvansiyonunun en önemli özellikleri ve getirdiği yenilikler şunlardır:

Konvansiyon sözleşme, protokol ve eklerden oluşan Varşova sistemindeki düzenlemeleri tek bir konvansiyonda birleştirmektedir. Eski sistemde daha sonra yapılan protokollerle getirilen en iyi unsurlar Konvansiyona alınmıştır.

Yeni sözleşme metninin resmî dilleri Arapça, Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca dır.
Hava yolu taşıyıcısının sınırsız sorumluluğunu kabul etmiştir. Yolcu taşımacılığında kazadan meydana gelen ölüm ve yaralanmalarda iki aşamalı sorumluluk sistemi getirilmiştir.
Varşova sistemindeki taşıma belgeleri düzenlemeleri değişen şartlara uyumlu hale getirilmiştir, modernleştirilmiş ve basitleştirilmiştir. Konvansiyon taşıma belgelerinin kâğıt belge yerine elektronik olarak hazırlanmasına izin vermektedir.
Konvansiyon sorumluluk davasında yetkili mahkemelere bir tane daha ek yapmıştır. Bu beşinci yargı yetkisi olarak adlandırılmaktadır.
Hava taşıyıcıları, tazminatların ödenmesini olanaklı kılacak sigortanın sağlanmış olduğuna ilişkin kanıt belgesini sunmaya mecbur tutulmaktadır.

1 Ocak 2011 tarihinden itibaren yürürlüğe giren yeni sorumluluk sınırları şöyle belirlenmiştir:
• Yükün kaybı veya hasarı hâlinde kilogram başına 19 ÖÇH,
• Bagajın kaybı ve hasarı hâlinde yolcu başına 1131 ÖÇH,
• Gecikme nedeniyle yolcunun zarara uğraması hâlinde yolcu başına 4694 ÖÇH,
• Ölüm veya yaralanma hâlinde yolcu başına 113.100 ÖÇH.