HAVA HUKUKU - Deneme Sınavı - 15

12 Ekim 1929 tarihli Hava Yolu ile Yapılan Uluslararası Taşımalara İlişkin Bazı Kuralların Birleştirilmesi Hakkında Varşova Sözleşmesi ve onu nihaî olarak tadil eden 1999 tarihli
Montreal Sözleşmesi’nden doğan taşıyıcının sorumluluğu akdî sorumluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.

“Uçuş sırasında (in flight)” tabiri ile kalkış faaliyetini takiben hava aracının dış kapılarının kapanmasından iniş faaliyetini takiben kapılarının açılmasına kadar geçen süre kastedilmektedir.

Montreal Protokolünün XIV. maddesi açıkça nükleer zararları Sözleşmenin kapsamı dışında bırakmıştır.

Failin zararın oluşacağını öngörmesine rağmen fiili işlemesi durumuna olası kast adı verilir.

Tenfiz talebinde bulunulan devletin mahkemelerin yetkili olmaması gibi bir tenfiz engeli Roma Sözleşmesi'nde düzenlenmemiştir.

1929 tarihli Varşova Sözleşmesi, havacılık güvenliğine ilişkin bir uluslararası sözleşme değildir.

1963 tarihli Tokyo Sözleşmesi'ne göre, iki veya daha fazla Akit Devlet arasında Sözleşmenin yorumlanması veya uygulanması hususunda ortaya çıkan anlaşmazlıklar için öngörülen ilk uyuşmazlık çözüm yöntemi, müzakere yoludur.

Uçak kaçırma suçunun, ayrıca uçağın sicilinin tabi olduğu devletin mevzuatında suç olarak düzenlenmesi, bu suçun unsurları arasında yer almaz.

1988 Tarihli Montreal Ek Protokolü

Plastik Patlayıcıların Teşhisi Amacıyla İşaretlenmesine İlişkin Montreal Sözleşmesi

Daha sonra 1978 yılında Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı Konseyi tarafından toplanan Diplomatik Konferans’ta 1952 tarihli Roma Sözleşmesi’ni değiştiren Protokol (1978 tarihli Montreal Protokolü) 23 Eylül 1978 tarihinde imzaya açılmıştır.

Yanlış şık E şıkkıdır. E şıkkı dışında kalan şıklarda verilen cevaplar doğrudur. Sözleşmeye göre yeryüzünde zarara uğrayan 3. kişinin bu zararı işleten ile arasındaki bir akde-iş akdi de dahil- dayanıyorsa bu Sözleşme’nin kapsamı dışında kalacaktır.

Roma Sözleşmesi’nin 11. maddesinde işletenin sorumluluğunun sınırları çizilmiştir. Bu sınırlama, her bir olay için hava aracı başına olacak şekilde sınırlandırılmıştır. İlgili maddede, hava aracının ağırlığı arttıkça “işleten”in sorumluluk sınırının artmaktadır.

İşleten, sivil hava aracını kendi adına bizzat kullanan veya yardımcıları marifeti ile kullanılmasını sağlayan gerçek ve tüzel kişilerdir (TSHK m.133/1).

İşletenin sorumluluğunda bir mesuliyet sınırı kabul edilmemiştir. İşleten üçüncü kişilerin uğradığı zararlardan sınırsız surette sorumludur.

Uçak kaptanı, uçak içindeki bir şahsın, suç teşkil etsin veya etmesin, uçağın veya içindeki çalışanların veya malların güvenliğini tehlikeye düşürebilecek veya düşüren, uçak içindeki düzen ve disiplini bozan fiilleri işlediği veya tamamladığı veya işlemek veya tamamlamak üzere olduğu yolunda haklı bir kanaate sahip olması hâlinde, bu şahsa karşı, zorlama tedbirleri dahil olmak üzere, aşağıdaki maksatlar için gerekli, makul tedbirleri alabilir:
a) Uçağın veya malların güvenliğini sağlamak
b) Uçak içindeki şahısların veya malların güvenliğini sağlamak
c) Anılan şahsın yetkili makamlara teslim edilmesini veya işbu bölüm hükümler uyarınca uçaktan indirilmesini sağlamak

Uçakların Kanun Dışı Yollarla Ele Geçirilmesinin Önlenmesine Dair 1970 Lahey Sözleşmesi veya sık kullanılan adıyla 1970 Lahey Sözleşmesi hem iç hem dış hat uçuşlarında geçerli bir sözleşmedir. Sözleşme askerî maksatlar ile, gümrük ve polis hizmetlerinde kullanılan uçaklara uygulanmayacaktır.

1971 Tarihli Montreal Sözleşmesi uyarınca herhangi bir şahıs, kanuna aykırı ve kasıtlı olarak;
a) Uçuş hâlindeki bir uçakta bulunan bir şahsa karşı uçağın emniyetini tehlikeye düşürmesi muhtemel bir şiddet hareketinde bulunursa veya,
b) Servisteki bir uçağı tahrip eder veya böyle bir uçağı uçamayacak hâle getirecek şekilde veya uçuş hâlinde emniyetini tehlikeye düşürmesi muhtemel bir hasara uğratırsa veya,
c) Servisteki bir uçağa, bu uçağı tahrip etmesi muhtemel olan veya onu uçamayacak hâle getirecek veya uçuş hâlinde emniyetini tehlikeye düşürmesi muhtemel olacak şekilde hasara uğratabilecek bir cihaz veya maddeyi herhangi bir şekilde koyar veya koydurtursa veya,
d) Hava seyrüsefer kolaylıklarını tahrip eder veya hasara uğratır veya bunların işletilmesine müdahale ederse ve bu fiillerden biri uçuş hâlindeki uçağın emniyetini tehlikeye düşürebilecek mahiyette ise veya,
e) Yanlış olduğunu bildiği bilgiler vermek suretiyle uçuş hâlindeki bir uçağın emniyetini tehlikeye düşürürse, suç işlemiş olur.

Görüldüğü üzere E şıkkı 1971 Tarihli Montreal Sözleşmesi uyarınca suç olarak kabul edilmemiştir.

21 Aralık 1988 tarihinde İskoçya-Lockerbie’de Pan-Am Havayollarına ait bir uçağın plastik patlayıcı bomba ile yere düşürülmesi sonucu, 14 Haziran 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi aldığı bir kararla ICAO’dan teşhis maksadıyla plastik veya tabaka patlayıcıların işaretlenmesi için uluslararası bir rejimi tasarlama konusundaki çalışmalarını yoğunlaştırmasını istemiştir. ICAO’nun tasarı hâline getirdiği “Plastik Patlayıcıların Teşhisi Amacıyla İşaretlenmesi Sözleşmesi” 1 Mart 1991 tarihinde Montreal’de imzalanmıştır.

Roma Anlaşması’nın 20/(1). maddesi uyarınca, zararın meydana geldiği âkit devletlerin mahkemesi yetkili kılınmıştır.