HASTALIKLAR BİLGİSİ

Nezle (Soğuk Algınlığı): Hastalığın etkeni çeşitli virüslerdir. Öksürük ve aksırıkla çok kolay bulaşır. Düzenli ve teknik el yıkama alışkanlığının olmaması, yemeklerde ortak kullanılan tabak, bardak ve genel olarak kullanılan havlu gibi malzemeler hastalığın bulaşmasını kolaylaştırır. Hastalıkta en önemli semptomlar; burun akıntısı ve tıkanıklığı, boğazda yanma hissi, gözlerde sulanma,hâlsizliktir. Yaşlılarda ve bebeklerde şiddetine göre ateşle seyredebilir. Hastalığın prognozu bağışıklık sistemi güçlü bireylerde iyidir. Yaşlılar, bebekler ve başka kronik rahatsızlığı olanlarda şiddetli seyredebilir. Her bireyde bağışıklık sistemini olumsuz etkileyeceği için ikincil bulaşıcı hastalıklara zemin hazırlayabilir. Hastalık birkaç günde kendiliğinden geçer. Etken virüs olduğu için tedavide antibiyotik kullanımının hiçbir faydası yoktur. Hastalıktan korunmada beslenmeye dikkat edilmeli ve bulunulan kapalı mekânların çok iyi havalandırılmasına dikkat edilmelidir.

Grip Etkeni grip virüsüdür. Bulaşma nezlede olduğu gibidir. Semptomlar nezlede görülenlerle aynı olmakla birlikte daha ağır seyreder. Gripte ayrıca ateş, kas ve eklem ağrıları görülür. Hastalık nezleden daha ağır seyrettiği için hasta, tedavide yatak istirahatine ihtiyaç duyabilir. Antibiyotik kullanımının faydası yoktur. Beslenmeye ve temizlik kurallarına dikkat edilmemesi ve hastalığın ağır seyrettiği durumlarda zatürre, orta kulak iltihabı ve bronşit gibi daha ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Korunmada sağlıklı beslenme, temiz havanın sağlanmasının yanında aşılama da etkili olmaktadır. Aşılama kronik rahatsızlığı olan ve ileri yaşlı bireylerde önerilmektedir. Ülkemizde grip aşısı sonbahar aylarında yapılmaktadır.

İnfluenza Alt ve üst solunum yollarına yerleşerek epidemilere ve pandemilere sebep olan akciğerde ciddi sorunlar oluşturarak ölümlere sebep olan viral bir hastalıktır. Orthomyxovirus ailesinden olan influenza virüslerinin 3 farklı tipi vardır (Tip 1, 2 ve 3). Dünyanın her yerinde bu hastalık görülür. Virüs hastaların öksürme, hapşırmaları ile çevreye yayılır. Bu virüsler sağlıklı kişiler tarafından havayla alınır. Hastalıkta temasla bulaşma olsa da nadirdir. Hastalığın kuluçka süresi 1-5 gündür. Bu süreden sonra titreme, ateş, baş ve kas ağrıları, iştahsızlık, hâlsizlik görülür. Ateş 3-4 gün sürer. Daha sonra boğaz ağrısı, burun akıntısı, seste kalınlaşma ve kuru öksürük görülür. İlerleyen olgularda akciğer komplikasyonu ve pnömoni nedeniyle ölüm görülebilir. Çocuklarda, yaşlılarda ve kronik hastalarda risk yüksektir. Tedavide antiviral olan amantadin, ramantadin, zanamivir ve oseltamivir kullanılır. Korunmada canlı ve inaktif olmak üzere 2 farklı aşı tipi kullanılmaktadır.

Difteri “Kuş Palazı” olarakta bilinen hastalığın etkeni bir bakteri olan Corynebacterium diphtheriae’dir. Esas bulaşma yolu havadan damlacık enfeksiyonu şeklinde olmaktadır. Etkenin rezervuarı insandır. Hastalıkta esas klinik belirtileri bakterinin oluşturduğu toksinler oluşturmaktadır. Klinik belirtiler burun, boğaz, larenks, deri, konjuktiva ve genital sistemde görülür. Boğaz ağrısı, hâlsizlik, ateşle başlayan semptomların gelişmesinden 2 saat sonra boğazda bir membran gelişir. Bu membran başlangıçta parlak-beyaz renktedir. Sonraları griden siyah renge kadar değişebilir. Hastalığın ilk iki günü verilen antitoksin ile tedavide başarı yakalanır. Ayrıca penisilin veya eritromisin de verilmektedir. Aşılama ile korunma mümkündür. Boğmaca ve tetanos aşıları ile birlikte uygulanmaktadır.

Boğmaca (Pertussis) Genetik yapı itibarıyla birbirine çok fazla benzeyen Bordetella pertussis (sadece insan), Bordetella parapertussis (sadece insan), Bordetella bronchiseptica (insan ve hayvan)’nın oluşturdukları çok bulaşıcı, insandan insana bulaşabilen, ölümcül olabilen bakteriyel bir hastalıktır. Bulaşma solunum yoluyla olmaktadır. Hastalığın kuluçka süresi 6-20 gün olmakla birlikte ortalama 7 gündür. Klinik belirtiler 3 farklı dönemde görülür. Hafif ateş, kuru öksürük ve nezle belirtileriyle başlayan kataral dönemden sonra (7-10 gün sürer) nöbetler şeklinde art ardına 5-10 kez şiddetle görülen öksürükler, morarma, zorla çıkarılan balgam sonrası kusma refleksi ikinci dönem olan öksürük döneminde görülen belirtilerdir (2-4 hafta sürer). Üçüncü dönem iyileşme dönemidir. Bu dönem 2 haftadan 2 aya kadar değişen sürede görülebilir. Özellikle bebeklerde ve çocuklarda ölümcül olmaktadır. Ölümler genellikle öksürük nöbetleri sırasında gelişen solunum yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Tedavi de 1 yaşın altındaki çocuklar acil durumlarda oksijen desteği ile desteklenmeli, beslenme ilerleyen durumlarda parenteral olarak yapılmalıdır. En uygun antibiyotik eritromisindir. Haftalarca antibiyotik tedavisine karşın başarı geç elde edilebilir. Aşılama ile korunma mümkündür. Bu amaçla difteri, tetanos aşıları ile birlikte uygulanmaktadır. Doğumdan sonra 2., 4. ve 6. aylarda ilk aşılamalar sonrasında bir yıl beklenir ve 4-6 yaşlarında rapelleri yapılır.

Suçiçeği: Dünyanın her yerinde oldukça yoğun ve çok bulaşıcı tarzda seyir gösteren hastalığın etkeni varisella-zoster virüsüdür (VZV). Hastalık genellikle 10 yaşın altındaki çocuklarda daha fazla görülmektedir. Vücudun farklı bölgelerinde kabarıklıklar, veziküller ve kabuklanmalarla karakterize olan bir hastalıktır. Bulaşma, enfekte kişilerle yakın temas sonucu solunum yoluyla olmaktadır. Hastalığın tek rezervuarı insandır. İnsandan insana bulaşma vardır. Hastalığın kuluçka süresi 13-21 gün arasında değişmektedir. İlk olarak hafif ateş, hâlsizlik, baş ağrısı gözlenir. Daha sonra yoğun olarak sırt, karın ve göğüs bölgesinde, daha az olarak da yüz, el, kol, ayak ve bacaklarda kaşıntılı kırmızı lekeler gözlenir. Bunlar yüzeysel olarak yerleşim gösteren içi berrak sıvı ile dolu lezyonlardır. Bunlar solunum sistemi mukozası, vajina, konjuktiva, kornea gibi mükoz membranlarda da yayılabilir. Bu lezyonlar kolaylıkla yırtılabilir. Yırtılmayanların içindeki berrak sıvı 12-24 saat içinde bulanıklaşır ve lezyonlar kabuklanmaya başlar. Bu lezyonlar çok kaşıntılıdır. Tamamen iyileşmesi 1-2 haftayı bulur. Bağışıklık sistemi baskılanmış çocuk ve erişkinlerde akciğer (pnömoni), karaciğer ve sinir sistemi, komplikasyonları oluştuğu taktirde hastalık tehlikeli bir hâl alabilir. Hastalığı atlatan çocuklar bu hastalığa karşı ömür boyu bağışık kalabilmekle birlikte, bağışıklık sisteminin baskılanması ile ikinci kez suçiçeği enfeksiyonu geçirebilirler. Tedavide komplikasyon riskinin azaltılması amacıyla destek tedavisi ve etkene karşı antiviral ilaç (asiklovir, famsiklovir, valasiklovir) uygulaması yapılmaktadır. Kaşıntı sonrası derideki yaraların önlenmesi ikincil bakteriyel enfeksiyonların engellenmesi açısından önemlidir. Bu amaçla antialerjik pomad ve kremler kullanılır.

Hastalık solunum yoluyla bulaşır. Kuluçka süresi 10-14 gün kadardır. Bu süre yetişkinlerde uzayabilir. Hastalık hafif ateş, kas ağrıları, öksürük ve nezle tablosuyla başlar. Bu dönemden sonra, kızamıkta spesifik olarak yanağın iç kısmında, mukozada, azı dişlerinin hemen yanında ortası beyaz çevresi kırmızı renkte 1-2 mm çapında lezyonlar görülebilir. Bu lezyonlara koplik lekeleri denilmektedir. Bu lekeler 1-2 gün sonra matlaşarak kaybolur. Koplik lekelerinden 2 gün sonra da vücutta döküntüler başlar. Ateş, döküntülerin görülmesiyle birlikte artmaya başlar. İlk olarak kulak arkasından başlar ve boyun, yüz, kollar ve göğüsün üst kısımlarına kadar yayılır. 3. günde ayaklara kadar ulaşır. Ateş ve döküntüler 4. günde en yüksek düzeyde görülür. Daha sonra ilk çıktığı bölgeden başlayarak sırayla bu döküntüler solmaya başlar. Bu sırada ateş de düşer. Hastalıkta, akciğer enfeksiyonu, kronik hastalıkların tekrar ilerlemesi, orta kulak iltihabı ile nadiren de kalp kasının, beyin ve omiriliğin hastalığa tutulumu ile komplikasyonlar şekillenebilir. Komplikasyonsuz olgularda hastalık kendi kendine iyileşmektedir. Hastalığı atlatanlar ömür boyu bu hastalığa karşı bağışık kalmaktadır. Ölüm oranı bir yaşın altındaki komplikasyonlu bebek olgularında yüksektir. Kızamığın özel bir tedavisi yoktur. Semptomlara göre tedavi uygulanır. Hastalıkta herhangi bir komplikasyon olmadığı durumlarda hastanın ateşi düşürülmeye çalışılır. Yatakta istirahat edilmesi gereklidir.

Kızamıkçık (Rubella veya Alman Kızamığı) Hastalık etkeni Togavirus ailesinden Rubivirus’tur. Hastalık seyir olarak hafif seyirli kızamık gibi seyretmekle birlikte kızamıktan farklı olarak gebe kadınlarda gebeliğin ilk 3 ayında geçirildiğinde bebeklerde kronik hastalıklara ve anomalilere sebep olmaktadır. Hastalık bütün dünyada yaygın olarak görülür. Bulaşma solunum yoluyla olmaktadır. Hastalıkta tek kaynak insandır. Hastalığın kuluçka süresi 16-18 gün kadardır. Hastalığın semptomları ve ilerleyişi kızamıktaki gibidir. Kızamıktan farklı olarak komplikasyon ve bakteriyel enfeksiyonlar nadiren görülür. Kızamıkcık nedeniyle ölümler çok nadir görülür. Bununla birlikte gebelikte geçirilen kızamıkçık sebebiyle ölü doğum ve anomalili bebek doğumlarına neden olması hastalığı tehlikeli hâle getirmektedir. Kızamıkçığın özel bir tedavisi yoktur. Korunma amacıyla 12-14 aylık yaş aralığındaki bebeklere aşılama uygulanmaktadır. Aşı tek başına, kızamık, kızamıkçık ve kabakulak ikili veya üçlü karma aşı şeklinde bulunmaktadır. Gebelikle alakalı tehlikelerinin önlenmesi amacıyla özellikle 10-14 yaş arasındaki kız çocuklarına aşılama yapılmalıdır.

Kızıl: A grubu beta hemolitik streptokokların toksinlerinin neden olduğu bakteriyel bir hastalıktır. Hastalık deride kırmızı noktalar şeklinde döküntülerle karakterize bir hastalık tablosu oluşturur. Hastalık yaş ve cinsiyet ayrımı olmaksızın herkeste görülebilir. Dünyada yaygın bir hastalıktır. Bulaşma solunum yoluyla olduğu gibi kontamine gıdalarla da olabilir. Kuluçka dönemi 1-7 gündür. Ateş, hâlsizlik, baş ve boğaz ağrısı, kusma titreme, mukoza ve deride döküntüler görülür. Döküntüler, etkenin ilk yerleştiği yer olan bademcik, yutak, dil ve damak mukozasında görülür. 1-2 gün sonra deride elle muayenede belirgin olarak hissedilen döküntüler gözlenir. Boyundan başlar ve tüm vücuda yayılır. Döküntülerin başlamasından 1 hafta sonra bu döküntülerin olduğu bölgelerde deride soyulmalar başlar. Bu soyulmalar erken dönemde antibiyotik uygulanmayan hastalarda daha çok görülür. Deri soyulmaları vücutta başlar. Bu dönem en son ellerin ve ayakların soyulması ile biter. Bu süre ortalama 21-28 gün olduğu gibi şiddetli olgularda 8 hafta kadar sürebilir. Etken penisiline duyarlı olduğu için tercih edilir. Başlangıçta kas içine uygulanmalı daha sonra ağız yoluyla devam edilmelidir. Korunmada etkili bir aşısı yoktur.

Kabakulak (Mumps) Hastalığın etkeni Paramyxovirus ailesinden bir virüstür. Hastalık çok geniş bir yayılış gösterir. Sıklıkla asemptomatik olarak seyreder. Tükürük bezlerinin (parotis, submandibular-çene altı ve sublingual-dilaltı) hastalıktan etkilenmesi sonrasında şişerek, bezlerle anatomik yer olarak yakın olmaları nedeniyle kulakla birlikte hastalık görüntüsü oluştuğu için hastalığa halk arasında “kabakulak” denilmektedir. Hastalık kaynağı insandır. Bulaşma havada damlacık tarzında bulunan etkenin solunum yoluyla alınması sonrasında olur. Hastalık genellikle çocukluk dönemi hastalığı olarak bilinse de yetişkinlerde de görülebilmektedir. 1 yaşın altındaki bebeklerde anneden gelen antikorlar sayesinde korundukları için hastalık çok sık görülmez. Hastalıkta kuluçka süresi 12-25 gündür. Orta derecede ateş, iştahsızlık, hâlsizlik, baş ağrısı başlıca semptomlardır. Hastalığa özgü olarak kulak ağrısı ve elle muayenede parotis bezinin ilk önce tek taraflı daha sonra ise çift taraflı şişkinliği dikkati çeker. Bazen çene altı ve dil altı tükürük bezlerinin de şiştiği görülebilir. Hastalıkta özel bir tedavi yoktur. Semptomlara göre tedavi yapılır. Ateş düşürücü, ağrı kesici ilaçlar kullanılır. Korunmada aşılama başarılıdır.

Riketsiyalar, tifüse neden olur. Tablo 8.1

Virüsler, Kızamık-kızamıkçıka neden olur. Tablo 8.1

Pandemik: Bir ülkeden diğerine yayılabilecek derecelerdeki geniş salgınlardır. Örneğin; domuz gribi, SARS.

Bütün karaciğer hastalıklarının %25-40’ından sorumlu tutulan HCV (hepatit C virüsü)

Hepatit C
İlk olarak 1989 yılında tanımlanan hastalığın etkeni Flavivirus ve Pestivirus’tur. hastalık için özel olmayan hâlsizlik, bulantı, kusma ve karın bölgesinin sağ üst bölgesinde ağrı, idrarda koyulaşma gibi klinik belirtiler dikkati çekebilir. Bu ilk dönemin sonrasında cinsiyet (erkeklerde daha fazla), ileri yaş (erişkinlerde daha fazla), etnik köken (siyahi bireylerde daha fazla) gibi bazı faktörlere bağlı olarak hastalık kronik bir hâl alabilir.Kronikleşen durumlarda siroz ve karaciğer karsinomu kaçınılmazdır.

Kolera
Hastalığın çıkış kaynağı olarak Hindistan’da Ganj ile Brahmaputra nehirleri arasındaki
bölge gösterilmektedir.

Gastroenterit kusma ve ishale
neden olan yaygın bir bağırsak
enfeksiyonudur. Bu hastalığa
bakteri, virüs veya başka
organizmalar neden olur

Hastalık etkeni SARS Coronavirus’udur (SARS-CoV). Bu hastalık ilk
olarak 2003 yılında salgınlar hâlinde devam ederek yüzlerce insanın ölümüne neden olmuştur. Hastalık ilk olarak Çin’de görülmüştür. Daha sonra Vietnam, Singapur,
Toronto, Tayvan ve Makau’ya yayılmıştır. Hastalık etkeni hakkında bilgiler oldukça sınırlıdır.
Etkeni zoonoz dur

Kabakulak (Mumps)
Hastalığın etkeni Paramyxovirus ailesinden bir virüstür.

Suçiçeği
• Avian İnfluenza
• Batı nil virüs enfeksiyonu
• Botulismus
• Kene kaynaklı ensefalit (Tick borne
encephalitis)
• Chikungunya ateşi
• Kırım KongoKanamalıAteşi(KKKA)
• Hantavirus enfeksiyonu
• Lyme hastalığı
• Yersinia sp. enfeksiyonu (Yersiniosis)
• Norovirus enfeksiyonu
• Rotavirus enfeksiyonu
• Trişinoz
• Q ateşi
• Akut solunum yetmezliği sendromu
(SARS)
• İnvaziv pnokokkal hastalık (Streptococcus pneumoniae)
• Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyonlar
• Antimikrobiyal direnç