HASTALIKLAR BİLGİSİ

Üreme sağlığının amaçları:

Anne Sağlığı Üzerine Olumlu Etkileri:

Gebelikten korunmak için herhangi bir yöntem kullanmadan, düzenli cinsel ilişkide bulunan

kadınların % 80-90’ı 1 yıl içinde gebe kalabilirler. Kadında her 28 günde 1 âdet kanaması

(menstruel kanama) olur. Bu 28 günlük süreye menstruel siklus denir. Âdet kanamasının

başlaması 1. gün olarak kabul edilir. Bundan 28 gün sonra 2. menstruel siklus

kanaması başlar. Menstruel kanama başlamasından 14 gün önce de kadının yumurtalıklarından

yumurta (ovum) atılımı olur. Bu yumurta hücresi erkek sperm hücresi ile birleşirse

döllenme olur. Döllenen hücre kadının rahmine (uterus) yerleşirse hamilelik başlamış olur

yöntemleri kullanılarak gebeliğin önlenmesine “kontrasepsiyon”, bu amaçla kullanılan yöntemlere de “kontraseptif yöntemler” denir.

Kontraseptif Yöntemler şunlardır:

OKS’nin içeriğinde progesteron ve/veya östrojen adı verilen hormonlar vardır.

OKS, östrojen ve progestron birlikte varsa bunlara “kombine haplar/OKS”; sadece

progesteron varsa “mini hap” adı verilir.

OKS 21 veya 28 hap içerir. Bu 21 hap içeriğinde östrojen ve progesteron olan haplardır. Diğer 28 hap içeren kutularda da 21 hap hormon içeren, 7 hap ise demir içeren haplardır. Kutusunda 21 tane hap olan OKS’nin âdet kanamasının, 5 günü içerisinde alınılabilirse de ilk günü 1. haptan başlayarak 21 gün boyunca her gün aynı saatte bir tane hap ağızdan yutularak içilir. Haplar 21. günde bittiğinde 7 gün hap içilmez. Bu dönemde âdet kanaması olur. Bu 7 günlük aradan sonra 29. gün diğer kutunun ilk hapı içilir ve her gün 1 hap almak üzere aynen devam edilir. Kutusunda 28 hap olanlarda da aynı işlem söz konusudur. Ancak burada hap içilmeyen gün yoktur. Hormon içeren 21 haptan sonraki 7 hap demir içermesi nedeniyle kadının âdet kanaması sırasında kaybettiği demirin bir bölümünü yerine koyması açısından avantajlıdır. Ayrıca 7 gün hap içilmemesi, 29. gün aynı saatte hap içilmesi zorunluluğu nedeniyle kadında unutmalar olabilir. Birkaç saatlik unutmalar bile OKS’nin etkinliğini düşürür. Bu nedenle içeriğinde 28 hap bulunan OKS, bu unutmayı da engellediği için avantajlıdır. Hap alınması 1 gün unutulursa unutulan hap hatırlandığı anda alınmalıdır. Daha sonraki hap her zaman içildiği saatte alınmalıdır. Hap alınması üstüste 2 gün unutulursa en geç 72 saat içinde bir sağlık kurumuna başvurulmalı ve ek (bariyer) yöntemler kullanılmalıdır.

En Sık Görülen CYBH Etkenleri

HPV enfeksiyonu sonucu dış üreme organlarında siğiller meydana gelir. Bunlar iyi huylu olup genital ve anal bölgede, tek ya da çok sayıda, yumuşak, karnabahar görünümünde ve ağrısız lezyonlardır. Kadında serviks (rahim ağzı) kanserine neden olan etkenler içinde ilk sıralarda yer almaktadır.

Cinsel yolla, kan ve enfekte vücut sıvıları ile bulaşabilen; karaciğerde yetmezliğe, siroz ve kansere neden olan Hepatit B virusuna karşı geliştirilen; rekombinant DNA teknolojisi ile üretilen ölü (inaktif) bir aşıdır. Kas içine (intramuskuler: IM) uygulanır. Takvimizde 0 (doğduğunda), 1. ve 6. ayların bitiminde uygulanmaktadır. Hepatit B aşısı yenidoğanda hemen yapılması gerektiği için doğumların isteğe bağlı evde değil mutlaka sağlık kuruluşlarında yapılması bu nedenle önemlidir. Aşının yan etkileri oldukça hafif olup uygulandığı yerde kızarıklık, şişlik, sertlik, başağrısı, ateş, hafif mide-barsak rahatsızlığı olup birkaç günde geçer.

Üreme sağlığının amaçları:
1. Kadın ve erkeklerin cinsel sağlık, üreme haklarını sorumlu şekilde kullanmaları
için gereksinim duyulan bilgilerin ve eğitimlerin verilmesi, bunlarla ilgili sağlık
hizmetlerine ulaşabilmelerinin sağlanması,
2. Üreme sağlığı ve aile planlaması ile ilgili gereksinimlerin karşılanması ve bireylerin bunlara ulaşmalarının sağlanması,
3. İstenmeyen gebeliklerin ve sağlıksız düşüklerin önlenmesi,
4. Cinsiyetler arası eşitliğe dayanan cinselliğin gelişmesinin sağlanması,
5. Erken yaştaki evlilik ve erken yaştaki gebeliklerin önlenmesi,
6. Yüksek riskli gebeliklerin saptanması ve izlenmesi ile sağlıklı anne ve çocuk için gerekli tıbbi girişimlerin yapılması,
7. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların önlenmesi, tedavilerinin sağlanması, komplikasyonlarının ortadan kaldırılması,
8. Erkeklerin katılımlarının sağlanması,
9. Anne sütünün ve emzirmenin teşvik edilmesi,
10. İnfertilitenin önlenmesi ve çiftlerin çocuk sahibi olmaları için gerekli sağlık hizmetlerine ulaşabilmelerinin sağlanması,
11. Gençlerin cinsel sağlık konularında eğitimlerinin yapılması, konu hakkında hizmet ve danışmanlık alabilmelerinin sağlanması,
12. Yaşam boyu cinsel yaşamın devamının her iki cins için de sağlanması.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Gebeliğin oluşabilmesi için en uygun dönem, spermlerin kadın genital sisteminde en fazla 72 saat canlı kalabilmeleri nedeniyle yumurtlamadan 3 gün önce başlar ve 3 gün sonra sona erer. Bu sürelerdeki cinsel ilişki sonucu hamilelik oluşabilir. Aile planlaması yöntemleri kullanılarak gebeliğin önlenmesine “kontrasepsiyon”, bu amaçla kullanılan yöntemlere de “kontraseptif yöntemler” denir.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Kontraseptif Yöntemler şunlardır:
1. Geleneksel Yöntemler
• Geri Çekme (Coitus İnterruptus)
• Takvim Yöntemi
• Haznenin İçinin Yıkanması (Vaginal Duş)
• Emzirme (Laktasyon Amenore)
2. Modern Yöntemler
• Doğum Kontrol Hapları (Oral Kontraseptifler)
• Gebeliği Önleyici İğneler (Enjektabl Kontraseptifler)
• Deri Altı Kapsülleri (İmplantlar)
• Rahim İçi Araç
• Diyafram
• Kadın Kondomu (Kadın Prezervatifi)
• Spermisidler (Spermleri Öldüren Tablet ve Fitiller)
• Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu)
• Erkek Kondomu (Prezervatif)
• Erkekte Sperm Kanallarının Bağlanması (Vazektomi)

Doğru cevap B şıkkıdır.

CYBH’lara Neden Olan Faktörler
• Korunmasız cinsel temas veya ilişkide bulunmak
• Birden fazla cinsel eş
• Başka cinsel eşleri olan bir eşe sahip olmak
• CYBH’ı olan kişi/kişilerle ile cinsel ilişkiye girmek
• CYBH’ı olan kişinin, durumunu eşine bildirmeden ilişkiye girmesi
• CYBH’ı olanın tıbbi tedavi arama davranışı içerisinde olmaması veya gecikmesi
• CYBH’ı olanın tedaviye uymaması/tedaviye uyumsuzluk göstermesi
• Cinsel eşlerin de tedavi edilmemesi
• Eğer bir kişide CYBH etkeni varsa başka CYBH etkeninin de olma olasılığının
yüksek olması (Örneğin; HIV/AIDS varsa gonore veya sifiliz de olabilir.)

Doğru cevap A şıkkıdır.

Aile planlaması iki gebelik arasındaki sürenin anne sağlığı için risk oluşturmayacak şekilde düzenlenmesini sağlar. Bu süre en az 2 yıl, ideali de 3 yıl olmalıdır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Gebelikten korunma yöntemleri aşağıdaki gibidir;

1. Geleneksel Yöntemler
• Geri Çekme (Coitus İnterruptus)
• Takvim Yöntemi
• Haznenin İçinin Yıkanması (Vaginal Duş)
• Emzirme (Laktasyon Amenore)

2. Modern Yöntemler
• Doğum Kontrol Hapları (Oral Kontraseptifler)
• Gebeliği Önleyici İğneler (Enjektabl Kontraseptifler)
• Deri Altı Kapsülleri (İmplantlar)
• Rahim İçi Araç
• Diyafram                                                                                                                    • Kadın Kondomu (Kadın Prezervatifi)
• Spermisidler (Spermleri Öldüren Tablet ve Fitiller)
• Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu)
• Erkek Kondomu (Prezervatif)
• Erkekte Sperm Kanallarının Bağlanması (Vazektomi) Doğru cevap B şıkkıdır.

Diyafram, servikse (rahim ağzı) yerleştirilen ince plastikten yapılmış bir çeşit kapaktır. Spermlerin rahme geçişini engelleyerek gebelikten korur. Spermisidlerle birlikte kullanıldığında koruyucu etkisi daha da artar. Kadın, her cinsel ilişki öncesinde diyaframı kendi yerleştirir, cinsel ilişki sonrasında ise çıkarır. Diyafram, hekimin muayenesi ve rahim ağzının ölçüsünün alınmasından sonra sipariş verilir ve her kadın için rahim ağzına uygun boyutta özel yapılır. Bu nedenle diğer yöntemlere göre başlangıç maliyeti yüksektir. Diyafram, cinsel ilişki sonrasında 6 saat hazneden çıkarılmamalıdır. Diyafram çıkarıldıktan sonra yıkanır, kurulanır ve özel saklama kabına yerleştirilir. Doğru cevap E şıkkıdır.

En sık görülen cinsel yolla bulaşan hastalık etkenleri;
• Bakteriler:
• Gonore
• Klamidya Trokomatis
• Sifiliz
• Şankroid
• Granuloma inguinale
• Gardnerella vajinalis

• Virüsler:
• Genital Herpes Simpleks Virüsü (HSV)
• Cytomegalo virüs (CMV)
• Hepatit B                                                                                                                • Hepatit C
• Human Immunodeficiency Virus (HIV)/Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS)
• Human Papilloma Virüsü (HPV) dir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda risk gurupları aşağıdaki gibidir;

• Ergen Yaştaki Kızlar: Vajen ve serviks (rahim ağzı) dokusunun zayıf olması nedeniyle
enfeksiyonlara duyarlı olması, ilk cinsel deneyim yaşının düşmesi ve birden fazla cinsel eşin olması durumunda enfeksiyon etkenlerinin bulaşmasını kolaylaştırmaktadır.
• Kadınlar: Cinsel organlarının anatomik ve fizyolojik yapısı nedeniyle erkeklere göre mikroorganizmaların daha rahat bulaşabildiği, üreyebildiği ve etkilenmesine neden oldukları bir durum oluşturmaktadır.
• Sünnetsiz Erkekler: Sünnet derisi ile penis arasındaki boşluk, mikroorganizmalar için uygun ortam oluşturur.
• Birden fazla cinsel eşi olanlar.
• Birden fazla cinsel eşi olup korunmasız ilişkide bulunmuş/devamlı bulunan kişiler.
• Uyuşturucu kullananlar ve uyuşturucu kullanan cinsel eşi olanlar. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kadın/anne sağlığını etkileyen biyolojik faktörleri şu şekilde sınıflandırabiliriz:

• Beslenme Durumu ve Sorunları
• Anemi (kansızlık)
• Obezite
• Zayıflık
• Boy Kısalığı
• Vitamin Eksiklikleri (D vitamini, B9, B12 eksiklikleri)
• Mineral ve Element Eksiklikleri (Demir, iyot vb.)
• Var Olan Hastalıkları
• Kronik Hastalıkları (hipertansiyon, diyabetes mellitus, kalp kapak hastalıkları,
obezite vb.)
• Enfeksiyon ve Paraziter Hastalıklar (Sıtma, HIV/AIDS, Viral Hepatitler vb.)
• Doğurganlıkla İlgili Özellikleri
• İlk âdet Tarihi
• Evlilik Yaşı
• İlk Gebelik Yaşı
• Gebelik Sayısı
• Düşük, Ölü Doğum, Küretaj Sayısı
• Menopoz Yaşı. Doğru cevap E şıkkıdır.

Gebeliğe bağlı ölüm “Gebelikte, doğum sırasında ya da doğumdan sonraki 6 hafta içinde meydana gelen, gebelikle doğrudan ya da dolaylı ilişkili nedenler ile tesadüfi nedenlerden
dolayı kadının ölümüdür”. Anne ölümü nedenleri:
1. Doğrudan Nedenler
• Kanama (%25)
• Enfeksiyon (%15)
• Düşük (%13)
• Toksemi (%12)
• Engellenmiş Eylem (%8)
2. Dolaylı Nedenler (%8) dir. Doğru cevap C şıkkıdır.