Bulaşıcı Hastalıklar

Vücutta gözle görülemeyecek kadar küçük (bakteri, virüs, mantar, protozoon, riketsiya) ve görülebilecek kadar büyük (bazı helmint parazitler) patojenik özelliğe sahip zararlı organizmaların neden olduğu hastalıklara infeksiyöz hastalıklar denir.

Prokaryotik Canlı: Gerçek çekirdek zarları olmayan, genetik materyalleri hücre içinde serbest olarak bulunan canlılardır.

Vektör, hastalık etkenlerini kendi biyolojik ve anatomik özelliklerine göre farklı şekillerde vücutlarında taşıyan ve bunları diğer canlılara nakleden canlılardır.

Kızamık, Çocuk Felci, KKKA, Kızamıkçık, Kabakulak, AIDS, gibi hastalıklara neden olan patojen canlılar virüslerdir.

Morbidite: Bir popülasyonda hastalığa yakalananların sağlamlara oranının yüzde
veya binde olarak ifade edilmesidir.

Prevalans: Bir hastalığın bir popülasyon içinde belirli bir süre aralığında eski-yeni
vakaların birlikte görülme oranıdır.

Prognoz, hastalığın seyri, anlamında kullanılan, hastalığın seyrini, süresini ve sonuçlarını tahmin etmeye verilen isimdir. Bir hastanın ya da hastalığın prognozunda hastalığın seyri, hastalık sırasında gelişen enfeksiyonlar, komplikasyonlar, hastanın vücut direnci ve psikolojisi önemlidir.

Bir bakteriyel hastalık olan tifonun etkeni Salmonella typhi’dir. Zaman zaman salgınlar hâlinde seyreden, tedavi edilmediği takdirde çeşitli komplikasyonlara sebep olarak ölümlere neden olabilen bir hastalıktır. Paratifo ise Salmonella paratyphi tarafından oluşturulur. Tifoya göre daha hafif seyreden akut ve bulaşıcı bir hastalıktır.

Paratifo; Salmonella paratyphi tarafından oluşturulur.
Tifoya göre daha hafif seyreden akut ve bulaşıcı bir hastalıktır. Bulaşma enfekte su ve gıdaların
ağız yoluyla alınması sonucu oluşur. Hastalığın kuluçka süresi 1-4 hafta, ortalama 3 hafta kadardır.

Eradike: Hastalığın bir toplumda, bir bölgede ve sonunda dünyada yeniden ortaya çıkmayacak şekilde ortadan kalkmasıdır.

Sarılık: A, B, C, D, E ve G harfleri ile isimlendirilen 6 farklı virüsle oluşan karaciğerin yaygın iltihabi hastalığına verilen isimdir. Sarılık hastalığında hâlsizlik, iştahsızlık, mide bulantısı, karnın sağ üst bölgesinde ağrı, derinin ve skleranın (gözün beyaz kısmı) sararması, idrarın renginde koyulaşma görülebilir.

Hepatit B; Etken Hepadnavirus’tur. Bulaşma hasta kişilerden kan alınan enjektörlerle, kan nakliyle, cinsel ilişkiyle olabileceği gibi hasta anneden bebeğe anne karnındayken de olabilmektedir. Bulaşmada fekal-oral yol bildirilmemiştir. Ayrıca kan emen eklembacaklıların da hastalığın naklinde rol aldıkları bilinmektedir.

Hepatit C; İlk olarak 1989 yılında tanımlanan hastalığın etkeni Flavivirus ve Pestivirus’tur. Kronik karaciğer hastalıklarına sebep olan hepatit C virüsü dünyada önemli bir toplum sağlığı sorununu oluşturmaktadır.

Besin zehirlenmelerinin en önemlilerinden biri olan botulismus; sporlu, anaerob (oksijensiz) ortamlarda üreyen, ısıya ve yüksek basınca karşı çok dayanıklı bir bakteri olan Clostridium botulinum’un besinlerde ürettiği toksinlerinin besinlerle birlikte ağız yoluyla alınması sonucu oluşmaktadır. Bulaşma insandan insana olmamaktadır.

Kolera; İlk olarak 1883 yılında Koch tarafından bulunan Vibrio cholera’nın neden olduğu bir hastalıktır. Etken düşük sıcaklıklara dayanabilen fakat ılık ve nemli ortamlarda çok rahat ve hızla üreyebilen bir bakteridir. Kolera basili insan dışkısında 15 gün, çöplerde 1 hafta yaşayabilir. İnsanlar kirli, etkenle bulaşık içme sularını içmek ve bulaşık sularla yıkanan meyve ve sebzeleri yemek suretiyle hastalığa yakalanırlar. Etken sindirim yoluyla bulaşabildiği gibi enfekte kişilerin kullandığı araç-gereç, havlu, kıyafet ve yatak gibi malzemelerle de sağlıklı bireylere bulaşabilir.

Bruselloz (Malta Humması); koyun, keçi, sığır, manda, domuz gibi hayvanlardan direkt ve indirekt olarak insanlara geçebilen zoonoz bir hastalıktır. İnsanlarda hastalıklara sebep olan Brucella melitensis’te koyun ve keçi, B. abortus’ta sığır, B. suis’te domuz, B. canis’te köpek rezervuar olarak rol almaktadır. 

Sars hastalığı; etkenin zoonoz olduğu bilinmekle birlikte, hayvanlarda birçok benzer tipinin bulunabileceği düşünülmektedir. Etken solunum ve sindirim sitemine yerleşme eğilimi göstermektedir. Hastalığın bulaşma yolu kesin olarak bilinmemektedir. Hastalığın seyri tipik zatürre şeklinde devam etmektedir. Hastalar öksürük, aksırık ile havaya bol miktarda virüsü yayarlar. Havada damlacık hâlinde bulunan etken solunum yoluyla sağlıklı kişilere bulaşır. Bulaşma da hasta kişilerin kullandığı araç ve gereçlerin de etkili olabileceği görüşü vardır.

İnfluenza; Alt ve üst solunum yollarına yerleşerek epidemilere ve pandemilere sebep olan akciğerde ciddi sorunlar oluşturarak ölümlere sebep olan viral bir hastalıktır.Hastalığın kuluçka süresi 1-5 gündür. Bu süreden sonra titreme, ateş, baş ve kas ağrıları, iştahsızlık, hâlsizlik görülür. Ateş 3-4 gün sürer. Daha sonra boğaz ağrısı, burun akıntısı, seste kalınlaşma ve kuru öksürük görülür. İlerleyen olgularda akciğer komplikasyonu ve pnömoni nedeniyle ölüm görülebilir.

Suçiçeği (Varicella); Dünyanın her yerinde oldukça yoğun ve çok bulaşıcı tarzda seyir gösteren hastalığın etkeni varisella-zoster virüsüdür (VZV). Hastalık genellikle 10 yaşın altındaki çocuklarda daha fazla görülmektedir. Vücudun farklı bölgelerinde kabarıklıklar, veziküller ve kabuklanmalarla karakterize olan bir hastalıktır. Bulaşma, enfekte kişilerle yakın temas sonucu solunum yoluyla olmaktadır. Hastalığın tek rezervuarı insandır.

Tetanos; Clostridium tetani’nin ürettiği ekzotoksinlerden kaynaklanan devamlı kas kasılmaları, aşırı refleks gösterme gibi sinirsel semptomlarla karakterize oldukça öldürücü bir hastalıktır. C.tetani sporlu, oksijensiz ortamda üreyebilen, insan ve hayvan dışkısında, toprakta yıllarca canlı kalabilen bir bakteridir. Gelişmiş ülkelerde 50 yaş üzerindeki kişilerde, gelişmekte olan ülkelerde ise yeni doğanlarda görülmektedir. Çivi, tahta, metal gibi delici karakterde olan maddelerle yaralanmalar, akupunktur, kulak deldirme, piersing, intravenöz ilaç kullanımı,doğumda göbek kordonunun uygun koşullarda kesilmemesi ve temizlenmemesi
gibi durumlarda temas yoluyla sporların alınması sonrasında enfeksiyon oluşur.

Kuduz; Rhabdoviridae familyasından Lyssavirus genusundan bir virüs olan etken canlı dokuda si­nir sistemine karşı affinite gösterir. Enfekte hayvanların salyasında bol miktarda bulunan virüs, bu hayvanların ısırık yaralarından veya yarık-çatlak deri üzerini yalamaları esna­sında bu yaralardan bulaşabilir. Hastalıkta ateş, baş ve boğaz ağrısı, hâlsizlik, iştahsızlık, uykusuzluk, çeşitli uyaranlara karşı aşırı tepki verme, iyileşmiş ısırık yarası etrafında ka­rıncalanma gibi duyu bozuklukları görülür. Daha ileri dönemlerde sessiz davranışlarda bulunan hastalar saldırgan bir hâl alarak depresif durum gösterirler. Ses, gürültü, su, ışık gibi faktörlere karşı aşırı tepki gösterebilirler.

Gastrointestinal şarbon;  (sindirim sistemiyle alınan) en çok bağırsaklar etkilenir. Basillerin alınması sonrasında etken kanla karaciğer, dalak, lenf yumruları hatta beyin ve omuriliğe kadar giderek buralarda hayati tehlike oluşturabilen komplikasyonlara neden olur. Semptomlar kontamine gıdalarla sporların alınmasından 3-5 gün sonra görülmeye başlar. Ağız mukozası, dil ve yutakta oluşan lezyonlara bağlı olarak yutma güçlüğü, yük­sek ateş, boğaz ve boyun ağrısı, toksemiye bağlı olarak da ölüm görülebilir.

Septisemi: Mikropların canlıya girmesi ve kanda çoğalarak tüm bedende enfeksiyon oluşturmasıdır. Septisemi çok ciddi bir hastalık durumudur. Derhâl tedavi edilmelidir. Halk arasında kan zehirlenmesi olarak da bilinir. Ölüm oranı çok yüksektir.