HASTALIKLAR BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 7

Kuş gribinde, İnfluenza A virüsünün H5N1 tipi ile hasta olan hayvanlarla yakın temas hâlinde olan insanlarda da enfeksiyonlara neden olabileceği bildirilmiştir.

Şarbon hastalığının etkeni Bacillus anthracis’tir.

Trahom hastalığının etkeni Chlamydia trachomatis’tir.

Kabakulak hastalığının etkeni Paramyxovirus ailesinden bir virüstür.

Vebanın  etkeni bir bakteri olan Yersinia pestis’tir. 

Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Kırım Kongo Kanamalı Ateşi: Hastalığın etkeni Bunyaviridae ailesinden Nairovirus türünden virüslerdir. Klinik belirtileri kan işeme, kanlı kusma, rektumdan ve ağızdan kan gelmesi ve abdominal bölgedeki kanama odakları şeklinde kayıta alınmıştır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Neonatal Tetanos A Grubu bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklardan birisidir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Bazı Patojen Canlılar ve Oluşturduğu Hastalıklar

Etken

Oluşturduğu Bazı Hastalıklar

Metazoalar (Helmintler, Eklembacaklılar)

Kancalı kurt enfeksiyonları, Taeniosis,

Kist hidatid, Uyuz,

Protozoalar

Sıtma, Toksoplasmoz, Amipli dizanteri, Giardiosis

Bakteriler

Menenjit, Tifo, Pnömoni, Tüberküloz, Brucelloz

Mantarlar

Kandidiazis

Riketsialar

Tifüs

Virüsler

Kızamık, Çocuk Felci, KKKA, Kızamıkçık,

Kabakulak, AIDS,

Hastalıkların popülasyon içerisinde yayılış oranlarının belirlenmesinde kullanılan bazı terimler aşağıda verilmiştir.

Morbidite: Bir popülasyonda hastalığa yakalananların sağlamlara oranının yüzde veya binde olarak ifade edilmesidir.

Mortalite: Bir popülasyonda ölenlerin, tüm popülasyona oranıdır.

Letalite: Ölenlerin hastalananlara oranıdır.

İnsidans: Bir hastalığın belli zaman diliminde bir toplumda görülme sıklığı ve oranıdır.

Prevalans: Bir hastalığın bir popülasyon içinde belirli bir süre aralığında eski-yeni vakaların birlikte görülme oranıdır.

Aşının 18. yüzyılda keşfi ve 19. yüzyılda antibiyotiklerin geliştirilmesi hastalıkların engellenmesinde büyük bir adımdır. Her ne kadar aşılar ve antibiyotiklerin geliştirilmesi ile önemli gelişmeler sağlanmış olsa da günümüzde bulaşıcı hastalıklara kar­şı tam anlamıyla bir mücadelenin yapılabildiğini, insanlığın hastalıklara karşı galip gel­diğini söylememiz malesef mümkün değildir.

Sarılık, A, B, C, D, E ve G harfleri ile isimlendirilen 6 farklı virüsle oluşan karaciğerin yay­gın iltihabi hastalığına verilen isimdir.

“Kuş Palazı” olarakta bilinen hastalığın etkeni bir bakteri olan Corynebacterium diphtheriae’dir. Esas bulaşma yolu havadan damlacık enfeksiyonu şeklinde olmaktadır.

Kabakulağın etkeni Paramyxovirus ailesinden bir virüstür. Hastalık çok geniş bir yayılış gösterir. Sıklıkla asemptomatik olarak seyreder. Tükürük bezlerinin (parotis, submandi­bular-çene altı ve sublingual-dilaltı) hastalıktan etkilenmesi sonrasında şişerek, bezlerle anatomik yer olarak yakın olmaları nedeniyle kulakla birlikte hastalık görüntüsü oluştuğu için hastalığa halk arasında “kabakulak” denilmektedir.

Trahom’da etken Chlamydia trachomatis’tir. Göz konjuktivasında lezyonlara sebep olarak körlüklere neden olan bakteri ayrıca genital enfeksiyonlara ve yeni doğanlarda solunum sistemi en­feksiyonlarına da neden olmaktadır. Etkenin göze bulaşması daha çok 3-6 yaş arasında­ki yaşlarda görülmektedir. İlerleyen yıllarda körlüklere sebep olmaktadır. Bulaşma ortak kullanılan eşyalar aracılığıyla olmaktadır. Hastalıkta kuluçka dönemi 1-3 hafta kadardır. Gözlerde çapaklanma, kuruma, bulanık görme önemli semptomlardandır. Gözde oluşan yangı ve damarlardaki genişleme sonrası gözde nedbe dokusu oluşur. Bu durumda körlük oluşabilir.

AIDS, sifiliz, gonore, şankroid, lenfogranuloma venereum, granuloma inguinale, üretri­tis, servisit, genital herpes gibi hastalıklar cinsel yolla bulaşan hastalıklardır.

Sıcakkanlı bütün hayvanlarla insanlarda enfeksiyon görülür. Çok bulaşıcı tarzda, zo­onoz özellik gösteren bir hastalıktır. Hayvancılıkla uğraşanlar, kasaplar ve veteriner hekimler risk grubunda bulunur. Hastalıkta bulaşma; sindirim, solunum ve deriden temas yoluyla olmaktadır. Şarbon­lu hayvan etinin yenmesiyle alınan sporlardan bağırsak şarbonu oluşmaktadır. Esas ve tehlikeli bulaşma olarak görülen ve geçmişte de deri, post, yün, yapağı işleri ile uğra­şanlarda çok fazla görülen solunum yolu bulaşması ile sporların direkt olarak akciğerlere yerleşmesi ile olmaktadır. Temasla ise deri şarbonu olarak bilinen formu oluşur. Bu form kontamine et ve kana temas etme ile gelişir. Kan emici ve sokucu haşerelerde bu yolla en­feksiyonu naklederler. Hastalıkta solunum ve sindirim yolu ile bulaşmalarda septisemi görülürken deri yolu ile bulaşmalarda septisemi görülmez. Gıda ve sularla alınan etkenin sporları sindirim sisteminde vejetatif forma geçerek buradan kan dolaşımına geçerler. Kanda hem ürerler hem de kan yoluyla tüm vücuda yayılırlar. Damarlarda üreyen ve çoğalan etken damar cidarını yırtarak kanın dışarı sızmasına neden olur. Şarbonda en önemli patolojik bozukluklara etkenin üretmiş olduğu toksinler neden olmaktadır. Bu toksinlerin ödem yapıcı ve öldürücü etkileri vardır. Şarbonda ani ölümlerden bu toksin­ler sorumlu tutulmaktadır.

İkinci Grup: B Grubu Bildirimi Zorunlu Bulaşıcı Hastalıklar: Bu grupta bulunan hastalıkların bildirimi tespit edildiği her noktadan direkt olarak İl Sağlık Müdürlüğü ve Bakanlığa yapılır. Bakanlık hastalık ile ilgili olarak gerektiğinde bizzat veya İl Sağlık Mü­dürlüğü kanalı ile inceleme yaptırır.

Hastalık sadece 7 (Hindistan, Nijerya, Pakistan, Mısır, Afganistan, Nijer ve Somali) ülkede endemik olarak seyretmektedir. Türkiye’de en son 1998 yılında bildirilmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Hepatit A etken, Heparnovirus ailesinden Picornavirus’tur. Etken insandan insana fekal-oral (dışkıyla atılan virüslerin gıdalara bulaşması ve bu gıdaların da ağız yoluyla alınması) yolla bulaşmaktadır. Hepatit B etken Hepadnavirus’tur. Bulaşma hasta kişilerden kan alınan enjektörlerle, kan nakliyle, cinsel ilişkiyle olabileceği gibi hasta anneden bebeğe anne karnındayken de olabilmektedir. Hepatit C, ilk olarak 1989 yılında tanımlanan hastalığın etkeni Flavivirus ve Pestivirus’tur. Bruselloz (Malta Humması) koyun, keçi, sığır, manda, domuz gibi hayvanlardan direkt ve indirekt olarak insanlara geçebilen zoonoz bir hastalıktır. Sarılık A, B, C, D, E ve G harfleri ile isimlendirilen 6 farklı virüsle oluşan karaciğerin yaygın iltihabi hastalığına verilen isimdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Poliomyelitis (Çocuk felci), bilinen en eski hastalıklardan biri olan poliomyelitisin etkeni Enterovirus cinsinden virüslerdir. Çocuk felci virüsü olarak da bilinir. Bir bakteriyel hastalık olan tifonun etkeni Salmonella typhi’dir. Zaman zaman salgınlar hâlinde seyreden, tedavi edilmediği takdirde çeşitli komplikasyonlara sebep olarak ölümlere neden olabilen bir hastalıktır. Paratifo ise Salmonella paratyphi tarafından oluşturulur. Tifoya göre daha hafif seyreden akut ve bulaşıcı bir hastalıktır. Bruselloz (Malta Humması), koyun, keçi, sığır, manda, domuz gibi hayvanlardan direkt ve indirekt olarak insanlara geçebilen zoonoz bir hastalıktır. Kolera hastalığının çıkışında; altyapı eksikliği, hijyenik kurallara uyulmaması önemli rol oynamaktadır. İlk klinik belirti ani kusmadır. Kusmaya ishal de eşlik eder. Vücut ısısı 36 °C’den 32 °C’ye kadar düşer. Hastalığın çıkış kaynağı olarak Hindistan’da Ganj ile Brahmaputra nehirleri arasındaki bölge gösterilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kuduz, Rhabdoviridae familyasından Lyssavirus genusundan bir virüs olan etken canlı dokuda sinir sistemine karşı affinite gösterir. Enfekte hayvanların salyasında bol miktarda bulunan virüs, bu hayvanların ısırık yaralarından veya yarık-çatlak deri üzerini yalamaları esnasında bu yaralardan bulaşabilir. Boğmaca (Pertussis), genetik yapı itibarıyla birbirine çok fazla benzeyen Bordetella pertussis (sadece insan), Bordetella parapertussis (sadece insan), Bordetella bronchiseptica (insan ve hayvan)’nın oluşturdukları çok bulaşıcı, insandan insana bulaşabilen, ölümcül olabilen bakteriyel bir hastalıktır. SARS, Akut Solunum Yetmezliği Sendromu olarak bilinen hastalığın İngilizce karşılığı Severe Acute Respiratory Sendrome’dir. Hastalık etkeni SARS Coronavirus’udur (SARS-CoV). Bu hastalık ilk olarak 2003 yılında salgınlar hâlinde devam ederek yüzlerce insanın ölümüne neden olmuştur. Bu zamana kadar soğuk algınlığı gibi durumlardan sorumlu tutulan Coronavirusların sadece 229E ve OC43 adındaki tipleri bilinirken 2003 yılından sonra SARS-CoV tipi de eklenmiştir. Kolera hastalığın çıkış kaynağı olarak Hindistan’da Ganj ile Brahmaputra nehirleri arasındaki bölge gösterilmektedir. Hintlilerin dinî inanışları gereği, günahlarından kurtulmak amacıyla Ganj nehrinin sularında yıkanma alışkanlıkları hastalığın yayılışında önemli bir faktör olarak gösterilmektedir. Bruselloz (Malta Humması), koyun, keçi, sığır, manda, domuz gibi hayvanlardan direkt ve indirekt olarak insanlara geçebilen zoonoz bir hastalıktır. Kaynatılmamış, iyi pastörize edilmemiş enfekte süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi ve teması ile bulaşır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Tifo, sarılık, kolera, hepatit C sindirim sistemi yoluyla bulaşan hastalıklardır. SARS, solunum yoluyla bulaşan bulaşıcı hastalıklardandır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Nezle (Soğuk Algınlığı), hastalığın etkeni çeşitli virüslerdir. Öksürük ve aksırıkla çok kolay bulaşır. Düzenli ve teknik el yıkama alışkanlığının olmaması, yemeklerde ortak kullanılan tabak, bardak ve genel olarak kullanılan havlu gibi malzemeler hastalığın bulaşmasını kolaylaştırır. Hastalıkta en önemli semptomlar; burun akıntısı ve tıkanıklığı, boğazda yanma hissi, gözlerde sulanma, halsizliktir. Grip etkeni grip virüsüdür. Bulaşma nezlede olduğu gibidir. Semptomlar nezlede görülenlerle aynı olmakla birlikte daha ağır seyreder. Gripte ayrıca ateş, kas ve eklem ağrıları görülür. Tüberküloz (Verem), hastalığın etkeni çevre koşullarına oldukça dirençli bir bakteri olan Mycobacterium tuberculosis’ tir.  Hastalıkta genel hijyen kurallarının kötü olması, yetersiz beslenme, stres önemli bir rol oynamaktadır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sorun hâlindedir. Etken akciğer dışında ve akciğerde enfeksiyonlara neden olabilir. Kabakulak (Mumps), hastalığın etkeni Paramyxovirus ailesinden bir virüstür. Hastalık çok geniş bir yayılış gösterir. Sıklıkla asemptomatik olarak seyreder. Tükürük bezlerinin (parotis, submandibular-çene altı ve sublingual-dilaltı) hastalıktan etkilenmesi sonrasında şişerek, bezlerle anatomik yer olarak yakın olmaları nedeniyle kulakla birlikte hastalık görüntüsü oluştuğu için hastalığa halk arasında “kabakulak” denilmektedir. İnfluenza, alt ve üst solunum yollarına yerleşerek epidemilere ve pandemilere sebep olan akciğerde ciddi sorunlar oluşturarak ölümlere sebep olan viral bir hastalıktır.  Dünyanın her yerinde bu hastalık görülür. Virüs hastaların öksürme, hapşırmaları ile çevreye yayılır.  Hastalıkta temasla bulaşma olsa da nadirdir. Hastalığın kuluçka süresi 1-5 gündür. Bu süreden sonra titreme, ateş, baş ve kas ağrıları, iştahsızlık, hâlsizlik görülür. Ateş 3-4 gün sürer. Daha sonra boğaz ağrısı, burun akıntısı, seste kalınlaşma ve kuru öksürük görülür. Doğru cevap C seçeneğidir.

Deri ve mukoza yoluyla bulaşan hastalıklar; lepra (cüzzam), tetanos, kuduz, trahom'dur. AIDS ise cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biridir. Doğru cevap E seçeneğidir.